چکیده قصههای کودکان عموماً در صورت و روایت، ساده و قابل دریافت و در زیرساخت، غنی و سرشار از نکات شناختی- عاطفی و توانمایگیِ تأویلی‌اند. این قصهها گرچه در مقام ارتباط (فرم، روایت و زبان) به راحتی با مخاطب خود رابطه برقرار می‌کنند؛ در مقام کارکرد‌های پنهان و پیچیده، واجد شبکه‌ی عظیم و گستردهای از مفاهیم، الگوها، طرحوارههای شناختی هستند بیان غیر مستقیم قصهها، ناخودآگاه کودک را مخاطب قرار می‌دهد و از رهگذر شناخت و تغییر«طرحوارههای» منفی و ناسازگار و جایگزین کردن آنها با طرحوارههای مثبت و درمانگر، آنها را برای رویارویی با «جهانهایِ واقع و ممکن» آماده میکند. تاثیر داستان بر رشد کودکان به دلیل در برگرفتن استعارهها و طرحوارهها و تمهید فرایندهای رشد بسیار پیچیده است. قصهگویی با بیدارکردن نیروهای درونی کودک و استفاده از دانش طرح‌وارهای او، غیرمستقیم او را از موانع، تضادها و نیز امکانها و استعدادهایش آگاه میکند و او را به تفکر، تعمق و جست‌وجو وا میدارد. بحث «طرحواره» یکی از مباحث مهم و کانونی در حوزه‌ی مطالعات میان‌رشتهای و علوم‌شناختی است. طرحوارهها نوعی تجربه سازمان یافته و دانشهای بستهبندی شدهاند که چارچوبهای شناختی ما را به عنوان مجموعه‌ای متشکل از ذهنیتها، تصورات، تصاویر و ارزشها و احساسات رقم میزنند. طرحواره درمانی بر این است که اندیشهها و الگوهای رفتاری منفی به نوعی با تجربههای منفی دوران کودکی مرتبطاند و چنانچه این الگوها که آنها را طرح‌وارههایِ ناسازگار مینامند، به درستی شناخته نشوند، مقابله با آنها راه به جایی نمیبرد. در این مقاله قصههای مشهور کودکان بر مبنای نظریه طرحواره و دو راه حلِ اساسی: «تغییرِ» طرح‌وارههایِ منفی و ناسازگار و «تعبیر»های مثبت و درمانگر، بازخوانی و تحلیل میشود.
افراشی، آزیتا و نعیمی، فاطمه. (1389). «تحلیل متون داستانی کودک با رویکرد شعرشناسی شناختی». زبان شناخت، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 1، شماره‌ی 2، صص1-26.
ایروانی، محمود و باقریان، فاطمه. (1383). شناختاجتماعی. تهران: ساوالان.
سلیمی، حسین. (1388). «استفاده از داستان برای پرورش اندیشیدن». مجله تعلیم و تربیت استثنایی، شماره‌ی 98-99. تهران: سازمان آموزش و پرورش استثنایی، صص36-44.
سیدی، طاهره. (1379) تأثیرقصه‌گوییدرکاهش رفتارهایپرخاش‌گرانهکودکان. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
شارف. ریچارد اس. (1386). نظریه‌های روان‌درمانی و مشاوره. ترجمهی مهرداد فیروزبخت، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
شیبانی، شهناز؛ یوسفی لویه، مجید؛ دلاوری، علی. (1385). «تأثیر قصه‌درمانی بر کاهش علائم افسردگی در کودکان افسرده». پژوهشدرکودکان استثنایی، سال 6، شماره‌ی 4، صص893-916.
شیخ‌الاسلامی، حسین. (1385). «کودکی در آینه؛ نگاهی شکل‌شناسانه به رابطه‌ی ادبیات کودک و ارزش‌های مسلط زندگی»، پژوهش‌نامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، سال 12، شماره‌ی 45-46، تهران: افق، صص48-58.
شیخ رضایی، حسین و دیگران. (1389).«رشد اخلاقی کودکان و ادبیات داستانی». دوفصلنامه تفکر و کودک، سال 1، شماره‌ی 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، صص37-68.
صفوی، کوروش. (1379). درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سوره‌ی مهر.
محجوب، محمدجعفر. (1382). ادبیات عامیانه ایران. تهران: چشمه.
محمداسماعیل، الهه. (1383). بازیدرمانی،نظریه‌ها، روش‌ها و کاربردهایبالینی. تهران: دانژه.
مکتبی‌فرد، لیلا. (1389).«سیر تحول و شکل‌گیری مهارت‌های تفکر انتقادی در داستان‌های تالیفی ایرانی برای کودکان و نوجوانان». دوفصلنامه تفکر و کودک، سال1، شماره‌ی1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، صص103-124.
یوسفی لویه، مجید. (1387). «قصه درمانی و اختلال‌های روان‌شناختی کودکان». نشریه‌یروان‌شناسی و علوم تربیتی. تربیت استثنایی، شماره‌ی 84 و85، صص12-28.
یوسفی لویه، مجید؛ متین، آذر. (1383). «تأثیر قصه درمانی بر راهبردهای رویارویی کودکان با مشکلات یادگیری». پژوهش درکودکاناستثنایی، سال 6، شماره‌ی 20، صص603-622.
Arad, D. (2004). If Your Mother Were An Animal, What Animal Would She Be? Creating Play Stories in Family Therapy: The Animal Attribution Story –Telling- Technique.
D'Andrade .Roy G. (1995). The Development of cognitive Anthropology. Cambridge University Press.
Evans,vyvyan.(2007).A Glossory of cognitive Linguistics. edinburgh university press.
Lakoff,G,&Johnson.m. (1980). metaphors we live by.chicago and London: university of Chicago press
Mandler. J. (1984). Stories, Scripts, and Scenes: Aspects of Schema Theory. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
ابتدای صفحه