نظریه‌ و نقد ادبیات کودک به روایت کتاب ماه کودک و نوجوان (1376 ـ 1380)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه هرمزگان

چکیده

بررسی نظریه‎ها و نقدهای منتشر شده در نشریات نظری و تخصصی ادبیات کودک، می‌تواند در روشن شدن مسیر حرکت ادبیات کودک و تبیین نقاط قوت و ضعف جریان نقد و نظریه‌پردازی آن نقش مهمی داشته باشد. در این پژوهش‌ کوشش شده تا با بررسی مقاله‌های تألیفی و ترجمه و نقد‌های شعر و داستان منتشر شده در ماهنامه‌ی کتاب ماه کودک و نوجوان(سال 1376 تا 1380) به نمایی کلی از وضعیت نظریه‌ و نقد عملی ادبیات کودک، در آن سال‌ها دست یافت. براساس نتایج حاصل، بازنویسی، بازآفرینی و ادبیات عامیانه بیشترین موضوعات مطرح شده در مقاله‌های تألیفی است که می‌تواند نشان‌دهنده‌ی جایگاه و تأثیر ویژه‌ی ادبیات شفاهی و ادبیات کلاسیک در ادبیات کودک و نوجوان ما باشد. تنها پنج مقاله از مجموع مقاله‌های ترجمه‌ای به موضوعات نظری و نقد ادبیات کودکان اختصاص دارند و مقاله‌هایی تحلیلی به‌شمار می‌آیند . بازاری‌سرایی و ادبیات کودکانه‌نما، نقد صاحب اثر به‌جای نقد اثر وگاه لحن تند منتقد از موارد قابل توجه در جریان نقد شعر کودک هستند. در مجموع بیشترین رویکرد در بررسی شعر و داستان کودک و نوجوان، رویکردهای مختلف نقد سنتی بوده‌است. نقد ساختاری، جامعه‌شناختی، کهن‌الگویی و... از رویکردهای جدید نقد در بررسی داستان‌ها هستند. جریان داستان‌نویسی و نقد آن در این دوره‌ در حال گذار از قالب‌ها و سبک‌های سنتی و شناخته‌شده‌ی پیشین به سبک‎ها و قالب‌های جدیدتر است. قالب طنز در این دوره کمتر مورد توجه منتقدان و نویسندگان بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Criticism and Theory of Children's Literature in Ketab-e Mah Kudak va Nojavan (Monthly Journal of Children and Young Adults) 1376-1380

نویسندگان [English]

  • Mostafa Sedighi
  • Atefeh Jamali
  • Zahra Kohan solokolouei
Hormozgan University
چکیده [English]

 
 

Sedighi* A. Jamali**        Z. Kohan***

Hormozgan University
 
Abstract
Studying criticism and theories published in theoretical and specialized journals of children's literature can have an important role in highlighting the current of children’s literature finding the ups and downs of criticism and theorizing. In this study the papers and critical writings published in Monthly Journal of Children and Young Adults (from 1376 to 1380) are analyzed in order to find the general schema of children's literature and its theories and criticism in those years.  According to the results, the most frequent subjects in these articles deal with re-writing, re-creating and folklore that emphasize the influence of oral and classical literature on children and young adult literature. Popular literature and child-like literature, criticizing the writer instead of his work and sharp and inappropriate tones are noticed in the poetry. Traditional criticism of children and young adult literature is dominant. Structuralist, sociological and archetypal criticism are usually used for fiction.  Writing stories and criticism of fiction in this era is changing from known traditional patterns into more modern approaches. Satire and humor are  neglected by critics and writers.
 
 
 
* Associat Prof. of Persian Language and Literature, navisa_man@yahoo.com
** Assistant Prof. of Persian Language and Literature, at_lit_jamali@yahoo.com
*** MA in Persian Language and Literature, hasty19z@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: children's literature
  • currents of criticism
  • Ketab-e Mah Kudak va Nojavan (Monthly Journal of Children and Young Adults)
  • Literary Theory
  • Literary Criticism
آقایاری، خسرو. (۱۳۷۵). آشنایی با ادبیات کودکان و نوجوانان و معیارهای نقد و بررسی کتاب. تهران: سرآمد کاوش.
امجدیان، کیوان. (۱۳۷۹). «قصه‌ای مدرن برای بچه‌ها». کتاب ماه کودک نوجوان، شماره۳۵، صص۳۲و۳۳.
پایور، جعفر. (۱۳۷۸). «بلیناس! بلیناس جادوگر راز سرما را بگوی». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۲۱، صص۱۸-۲۱.
ــــــــــ . (۱۳۸۸). بازنویسی و بازآفرینی در ادبیات. تهران: کتابدار.              
پدرام، نگار. (۱۳۸۳). «بچه‎ها نگران اخلاق پدرها و مادرهایشان هستند؛ حرف‌های طنزنویسان درباره‌ی طنز کودکانه». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۸۶، صص۱۰-۱۵.
پولادی، کمال. (۱۳۸۷). بنیادهای ادبیات کودک. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
چیت‌سازی، الهه. (۱۳۸۷). «تصحیح طنز». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۱۳۰و۱۳۱، صص۳۲-۳۶.
حافظی، علی‌رضا. (۱۳۷۶). «کجاست داستان؟ کدام است پهلوان؟». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۴و۵، صص۶و۷.
حجوانی، مهدی. (۱۳۷۵الف). «ادبیات کودکانه‎نما». پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، شماره۶، صص۲-۴.
ــــــــــــــ . (۱۳۷۵ب). «کودکانه‎نمایی و نوآوری». پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، شماره۷، صص۲-۷.
ــــــــــــــ . (۱۳۷۸). «مخاطبان گمشده». پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، شماره۱۹، صص۴۲-۴۹.
ــــــــــــــ . (۱۳۸۱). «گام‌های اول در نقد ادبیات کودک و نوجوان». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۵۹، صص۷۰-۷۷.
ـــــــــــــ . (۱۳۸۹الف). «بررسی تحلیلی سیر نقد ادبیات کودک و نوجوان در ایران؛ با نگاهی آسیب‌شناسانه به قالب نقد». مطالعات ادبیات کودک، سال۱، شماره۱، صص۷۵-۹۹.
ــــــــــــــ . (۱۳۸۹ب). زیبایی‌شناسی ادبیات کودک. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حسام‌پور، سعید. (۱۳۸۹). «بررسی خواننده‌ی نهفته در داستان‌های احمد اکبرپور». مطالعات ادبیات کودک، سال۱، شماره۱، صص۱۰۱-۱۲۷.
ــــــــــــــ و همکاران. (۱۳۹۳). «تارنمای برهم‌کنشانه‌ی متن و تصویر با بررسی تطبیقی کتاب‌های برتر داستانی تصویری ایرانی و غیرایرانی». مطالعات ادبیات کودک، سال۵، شماره۲، صص۲۵-۵۴.
حکیمی، محمود و مهدی کاموس. (۱۳۸۶). مبانی ادبیات کودک و نوجوان؛ ویژه‌ی ادبیات دینی. تهران: آرون.
خسرونژاد، مرتضی. (۱۳۸۲). معصومیت و تجربه؛ درآمدی بر فلسفه‌ی ادبیات کودک. تهران: مرکز.
ـــــــــــــــ . (۱۳۸۷). دیگرخوانی‌های ناگزیر؛ رویکردهای نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
دامیار، زهرا. (۱۳۷۸). «در جست‌وجوی من». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۲۷، صص۲۷و۲۸.
رضوی، عبدالحمید و مسنن فارسی، حسین. (۱۳۸۹). «وضعیت استناد در پژوهشنامه و کتاب ماه کودک و نوجوان». مطالعات ادبیات کودک، سال۱، شماره۲، صص۷۱-۱۰۰.
سلاجقه، پروین. (۱۳۸۷). از این باغ شرقی؛ نظریه‌های نقد شعر کودک و نوجوان. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
سهراب (مافی)، معصومه. (۱۳۷۲). هفده مقاله درباره‌ی ادبیات کودکان. تهران: شورای کتاب کودک.
سیدآبادی، علی‌اصغر. (۱۳۷۸). «حق داری بدانی زندگی تلخ است؛ خیلی تلخ». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۱۹، صص۱۵و۱۶.
ــــــــــــــــــــ . (۱۳۸۵). عبور از مخاطب‌شناسی سنتی. تهران: فرهنگ‌ها.
ــــــــــــــــــــ . (۱۳۹۱). کتاب کودک کتاب با واسطه؛ مقدمه‎ای بر مخاطب‌شناسی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شاه‌آبادی ‌فراهانی، حمیدرضا. (۱۳۸۵). مقدمه بر ادبیات کودک؛ بحثی در شناخت مفهوم دوران کودکی. تهران: نغمه‌ی نواندیش.
شرف‌الدین نوری، بزرگمهر. (۱۳۸۰). «بهترین عکاس کودکان در قرن نوزدهم؛ نگاهی بر تأثیر و تأثر نقد ادبیات کودک از کتاب‌های آلیس». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۴۴، صص۳۷-۴۱.
علومی، محمدعلی. (۱۳۷۸). «این فقیران دیگرند». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۲۹و۳۰، صص۱۶-۱۸.
قزل‌ایاغ، ثریا. (۱۳۸۳). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. تهران: سمت.
کائدی، شهره. (۱۳۷۸الف). «اندر مضرات عقل». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۲۲، صص۱۸-۲۰.
ــــــــــــ . (۱۳۷۸ب). «سایه‌ی اخلاق بر جزیره‌ی افسونگران». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۲۸، صص۲۱و۲۲.
ــــــــــــ . (۱۳۷۹الف). «تخیل همیشه وارونگی نیست». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۳۲، صص۲۴-۲۶.
ــــــــــــ‌ . (۱۳۷۹ب). «قطاری که از ریل رئالیسم خارج شده». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۳۴، صص۱۱-۱۳.
کارین‌لسنیک‌، ابرستین. (۱۳۷۷). «در شناخت کودک: زبان نقد در ادبیات کودکان ۱». کتاب ماه کودک و نوجوان، ترجمه‌ی‌ فرزان سجودی، شماره۱۷، صص۲۶-۳۰.
ــــــــــــــــــــ . (۱۳۷۸). «در شناخت کودک: زبان نقد در ادبیات کودکان ۲». کتاب ماه کودک و نوجوان، ترجمه‌‌ی فرزان سجودی، شماره۱۸، صص۱۸-۲۳.
لاج، دیوید و همکاران. (۱۳۸۶). نظریه‌ی رمان؛ از رئالیسم تا پسامدرنیسم. ترجمه‌ی حسین‌ پاینده، تهران: نیلوفر.
محمدی، محمدهادی. (۱۳۷۵). «فرآیند آفرینش ادبیت و معنای ادبیات کودکان». پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، شماره۷، صص۸-۲۴.
ـــــــــــــــــ . (۱۳۷۸الف). «چهار محور سازنده‌ی متن ادبی کودکان». پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، شماره۱۶، صص۱۲-۱۸.
ــــــــــــ‌ــــــ . (۱۳۷۸ب). روش‌شناسی نقد ادبیات کودکان. تهران: سروش.
ــــــــــــــــــ . (۱۳۷۸ج). فانتزی در ادبیات کودکان. تهران: روزگار.
ـــــــــــــــــ و قائینی زهره. (۱۳۸۳). تاریخ ادبیات کودکان ایران. ج1 و 6 و 7، تهران: چیستا.
مهدی‌پور عمرانی، روح‌الله. (۱۳۷۹الف). «استاینیسم در ادبیات کودکان». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۳۷، صص۳۱-۳۴.
ــــــــــــــــــــــ . (۱۳۷۹ب). «شاعر اندیشه‌پرداز؛ نگاهی به شعر زنده‌یاد سلمان هراتی». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۳۷، صص۱۷-۲۱.
ناولز، مورای و مامجر، کرستن. (۱۳۸۰الف). «کارکرد زبان در ادبیات کودک ۱». کتاب ماه کودک و نوجوان، ترجمه‎ی شهرام اقبال‎زاده، شماره۴۳، صص۵۳-۵۸.
ــــــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۸۰ب). «کارکرد زبان در ادبیات کودک۲؛ گونه‌های ادبی در ادبیات کودک». کتاب ماه کودک و نوجوان، ترجمه‎ی شهرام اقبال‎زاده، شماره۴۴، صص۶۸-۷۰.
ناهید، مصطفی. (۱۳۷۷). «حسن‌کچل از دو نگاه». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۹و۱۰، صص۱۰و۱۱.
ـــــــــــــ . (۱۳۷۹). «گشت‌وگذاری با آدم‎های بایرامی». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۳۱، صص۲۷-۲۹.
نعیمی، زری. (۱۳۷۹الف). «’اما‘های مهم ’اکبرپور‘». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۳۷، آبان، صص۲۶-۲۸.
ـــــــــــ . (۱۳۷۹ب). «اسیر شهر خاکستری». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره۳۸، صص۲۶-۲۹.
ورزی، کاتارینا. (۱۳۹۰). «تاریخ فانتزی کودکان و عناصر آن». فصلنامه‎ی روشنان، دفتر 12، صص۶-۱۵.
هانت، پیتر. (۱۳۸۷). «نقد ادبی کودک‌گرا؛ خرده‌فرهنگ کودک، کتاب و منتقد»، در کتاب دیگرخوانی‌های ناگزیر؛ رویکردهای نقد و نظریه‎ی ادبیات کودک. به‌کوشش مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.