امیرحسین زنجانبر؛ رحیم رحیمی
چکیده
عناوین تایپوگرافیک هم وجه خوانداری (مفهومی زبان‌شناختی) دارند و هم دیداری (مفهومی زیبایی‌شناختی). بنابراین از طریق دو گونه برهم‌کنش در مفهوم‌سازی طرح روی جلد مشارکت می‌کنند: یکی، از طریق برهم‌کنش ...
بیشتر
عناوین تایپوگرافیک هم وجه خوانداری (مفهومی زبان‌شناختی) دارند و هم دیداری (مفهومی زیبایی‌شناختی). بنابراین از طریق دو گونه برهم‌کنش در مفهوم‌سازی طرح روی جلد مشارکت می‌کنند: یکی، از طریق برهم‌کنش برون‌نوشتاری و دیگری، از طریق برهم‌کنش درون‌نوشتاری. برهم‌کنش درون‌نوشتاری عبارت است از تعامل وجه خوانداری با وجه دیداری عنوان (وجه تایپوگرافیک آن). برهم‌کنش برون‌نوشتاری عبارت است از تعامل عنوان اصلی با تصویر و سایر نوشته‌های روی جلد. هدف این پژوهش بررسی چگونگی تعامل درون‌نوشتاریِ صورتِ تایپوگرافیک با مفهوم زبان‌شناختی عنوان است. پژوهش پیش‌ِرو به این پرسش پاسخ می‌دهد که برهم‌کنشِ وجوه خوانداری و دیداریِ عنوان چگونه طرح روی جلد را مفهوم‌سازی می‌کند؟ روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی جهت‌دار است و رهیافت پژوهش مبتنی بر نظریه‌ی برهم‌کنش متن-تصویر اسکات و نیکولایوا. داده‌ها به روش هدفمند انتخاب شده‌اند و نمونه‌ی آماری این پژوهش شامل بیست و هشت عنوان از رمان‌های نوجوان است که اولا طرح جلد آنها دارای عناوین تایپوگرافیک فارسی است، ثانیا در بازه‌ی سال‌های 1387 تا 1402 انتشار یا بازنشر یافته‌اند. منظور از «عناوین تایپوگرافیک» عنوان‌هایی است که وجه بصری آنها تصویر خاصی را بازنمایی می‌کند. نوآوری پژوهش حاضر در این است که نظریه‌پردازان فوق‌الذکر برهم‌کنش نوشتار و ابژه‌ی فرا‌نوشتاریِ تصویر را مطمح نظر قرار داده‌اند، لیکن پژوهش حاضر با تسری روش دسته‌بندی ایشان، برهم‌کنشی درون‌نوشتاری را مورد توجه قرار می‌دهد. نتیجه‌ی پژوهش نشان می‌دهد که یکی از مهمترین عوامل نقش‌آفرین در نحوه‌ی ارتباط خواننده‌ی نوجوان با عنوان کتاب، نوع برهم‌کنشی است که بین دو وجه تایپوگرافیک و زبان‌شناختی عنوان حاکم است.
