مجله علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز

داستان آغاز یک گفت‌وگو است، و شاید ادامه‌ی گفت‌وگوهایی که سال‌ها و گاه قرن‌ها پیش آغاز شده‌اند. تردیدی در حضور آگاهانه و ناخودآگاه متون در یکدیگر نیست. بینامتنیت عنصر جدایی ناپذیر دنیای داستان است. ... بیشتر داستان آغاز یک گفت‌وگو است، و شاید ادامه‌ی گفت‌وگوهایی که سال‌ها و گاه قرن‌ها پیش آغاز شده‌اند. تردیدی در حضور آگاهانه و ناخودآگاه متون در یکدیگر نیست. بینامتنیت عنصر جدایی ناپذیر دنیای داستان است. در داستان مورد بررسی در این پژوهش، با انبوهی از عناصر بینامتنی روبه‌رو هستیم که در ساختار داستان با رویکردی ویژه جای گرفته‌اند. این پژوهش در پی آن است که به این پرسش ها پاسخ دهد که با توجه به فرم‌گراییِ خانیان و شگردهای او در کارکرد نشانه‌های بینامتن، این ویژگی در این داستان چگونه به کار گرفته شده و درساختار آن چه جایگاهی دارد؟ و آیا می‌توان بینامتنیت را در گستره‌ی گفتمان‌های درون این داستان، مورد بررسی قرار داد و به نگاهی ویژه در کارکرد بینامتنیت رسید؟ بر اساس یافته‌های این پژوهش، که به شیوه‌ی استقرایی انجام شد؛ عناصر بینامتنی در ساختار اصلی این داستان حضور دارند و بدون آن‌ها طرح اصلی داستان ناتمام می‌ماند. نویسنده عناصر بینامتنی را از زاویه دید خود و با هویتی تازه تا حدی که به نوعی بازآفرینی نزدیک می‌شود، وارد دنیای برساخته‌ی داستان کرده است. نشانه‌های بینامتنی در این رمان، وجه دراماتیک و کنشگر دارند. شخصیت‌ها، داستان‌ها، نقاشی‌ها و هرآن چه دنیای بینامتنی این اثر را می‌سازند به هستی و گاه هویتی تازه در کنار شخصیت‌های درون متن رسیده‌اند.

اثرگذاری شگردهای روایی در تعامل با مخاطب و بهبود کیفیت القای مفاهیم آموزشی و تربیتی در داستان قلب زیبای بابور

مهری مساعد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 مهر 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.49662.2028

چکیده

ادبیات کودک و نوجوان، افزون بر ایجاد لذت و سرگرمی، موجب ارتقای ذهنی و تفکر انتقادی خواننده می‌شود. جمشید خانیان، از نویسندگان برجستۀ ادبیات کودک و نوجوان در ایران، با بهره‌گیری از شگردها و تکنیک‌های ... بیشتر ادبیات کودک و نوجوان، افزون بر ایجاد لذت و سرگرمی، موجب ارتقای ذهنی و تفکر انتقادی خواننده می‌شود. جمشید خانیان، از نویسندگان برجستۀ ادبیات کودک و نوجوان در ایران، با بهره‌گیری از شگردها و تکنیک‌های روز نویسندگی، در آثار خود به انتقال و القای مفاهیم آموزشی و تربیتی کودک و نوجوان کمک کرده است. در این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی به شگردهای داستانی جهت آموزش و تربیت مخاطبان در داستان قلب زیبای بابور از این نویسنده پرداخته شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این داستان ابتدا با بهره‌گیری از عناصر گوناگون چون گفتگو با مخاطب، بالابردن اعتماد به نفس او و اظهار نظر بدون قطعیت، بستری امن برای آموزش و تربیت مخاطب فراهم ساخته شده است. سپس راوی با شگردهای روایی همچون پرسیدن نظر مخاطب، بهره‌گیری از زمینه‌های فرهنگی مشترک، رفع ابهام، تاکید، آموزش از طریق نمادها یا مفاهیم متقارن و گاه متضاد، تعلیق و ... مخاطب را در تولید و تداوم روایت با خود همراه می‌کند و مفاهیمی چون اهمیت دانستن و کسب آگاهی‌، شیرینی کنجکاوی، کسب راهکارهایی برای رسیدن به پاسخ پرسش‌ها، سودمندی راهنمایی گرفتن از بزرگان و مهم‌تر از همه شگردهای داستان‌نویسی و.. را به مخاطب آموزش می‌دهد. همچنین چند راوی داشتن داستان و آزادی مخاطب برای پیش‌بینی پایان داستان، بیانگر توجه به مخاطب و شکستن قدرت راوی است. بنابراین خانیان موفق شده است در این اثر داستانی تکنیکال، با ایجاد رابطه‌ای دوسویه بین راوی و مخاطب و سهم‌دهی به مخاطب مفاهیم ارزشمندی را آموزش دهد.

بررسی تطبیقی شخصیت‌‌‌های اصلی دو رمان عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی و یک‌‌‌شب فاصله از منظر توانمندی آنان در مؤلفه‌‌‌های مهارت‌‌‌های زندگی

فاطمه رحمانی فرد؛ امین ایزدپناه

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، ، صفحه 63-86

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.47161.1982

چکیده

بررسی تطبیقی شخصیت‌‌‌های اصلی دو رمان عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی و یک‌‌‌شب فاصله از منظر توانمندی آنان در مؤلفه‌‌‌های مهارت‌‌‌های زندگی چکیدههدف از این پژوهش بررسی تطبیقی کنش‌‌‌های ... بیشتر بررسی تطبیقی شخصیت‌‌‌های اصلی دو رمان عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی و یک‌‌‌شب فاصله از منظر توانمندی آنان در مؤلفه‌‌‌های مهارت‌‌‌های زندگی چکیدههدف از این پژوهش بررسی تطبیقی کنش‌‌‌های شخصیت اصلی دو رمان‌‌‌ عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی نوشته جمشید خانیان و یک‌‌‌شب فاصله نوشته‌‌‌ی جنیفر اِی نیلسون، بر اساس انواع مهارت‌‌‌های زندگی است. شخصیت اصلی رمان خانیان (سارا) و شخصیت اصلی رمان نیلسون (گرتا)، دو دختران نوجوان 12 ساله‌‌‌ هستند که‌‌‌‌‌‌ برای عبور از وضعیت‌های بغرنج و شرایط غیرعادی پیرامون خود تلاش می‌‌‌کنند. تحلیل محتوای قیاسی هر دو اثر و مقایسه‌‌‌ی آن‌‌‌ها روشن می‌‌‌سازد که همه‌‌‌ی مهارت‌‌‌های زندگی در شخصیت سارا، در مقایسه با گرتا ضعیف‌تر است و گاه به‌‌‌ جای همکاری در رفع مشکلات، خود به مشکل بزرگ‌‌‌تری برای دیگران تبدیل می‌‌‌شود. همچنین کاربرد مهارت‌‌‌های زندگی از سوی شخصیت اصلی در اثر خانیان بسامد کمتری نسبت‌به اثر دیگر دارد. بااین‌‌‌همه به نظر می‌رسد شخصیت سارا، به‌دلیل بی‌‌‌عیب و نقص نبودن و نیز بروز واکنش‌‌‌های هیجانی متناسب با سن و شرایطی که در آن قرار دارد تا حدودی واقعی‌‌‌تر و ملموس‌‌‌تر از گرتا است که همیشه و در هر وضعیتی می‌‌‌تواند مهارت‌‌‌های زندگی را به‌‌‌درستی به کار ببرد. بااین‌‌‌همه هرکدام از دو اثر مخاطب نوجوان را به‌‌‌شیوه‌‌‌ای متفاوت با زندگی و مسائل آن درگیر ساخته و زمینه‌ی توانمند‌شدن او را فراهم می‌‌‌سازند.

نگاهی به مفهوم سوژگی و بیناسوژگی در رمان ادسون آرانتس دوناسیمتنو و خرگوش هیمالیایی‌اش از جمشید خانیان

شیدا آرامش فرد

دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1400، ، صفحه 1-22

https://doi.org/10.22099/jcls.2019.33521.1691

چکیده

هدف اصلی این پژوهش، واکاوی مفهوم سوژگی با رویکردی پروبلماتیک و بررسی نسبت آن با نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک و نوجوان است. در بررسی جریان تفکر درباره‌ی سوژگی، آگاهی و کنش‌گری، ویژگی‌های اصلی این مفهوم ... بیشتر هدف اصلی این پژوهش، واکاوی مفهوم سوژگی با رویکردی پروبلماتیک و بررسی نسبت آن با نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک و نوجوان است. در بررسی جریان تفکر درباره‌ی سوژگی، آگاهی و کنش‌گری، ویژگی‌های اصلی این مفهوم قلمداد می‌شوند. اندیشه و عمل آگاهانه در دیالوگ با دیگری، مستلزم فرض دو طرف در این رابطه است. من در برابر تو، که در این رابطه یک قطب بر قطب دیگر غالب می‌شود و این غلبه به شکلی پنهان رخ می‌دهد. به این ترتیب اگرچه آگاهی هر دو طرف، به دلیل انباشت و تعامل آگاهی‌هایشان، ارتقا می‌یابد و می‌بالد، اما هویتی برساخته پیدا می‌کنند و طرف ضعیف‌تر، مغلوب هژمونی گفتمان غالب می‌شود. در نتیجه طرف مغلوب در واقع نمی‌اندیشد بلکه اندیشیده می‌شود و با اینکه فکر می‌کند مختار بوده، تنها در میان امکان‌های موجود انتخاب کرده است. مفهوم کلیدی در فهم بهتر این رابطه که این پژوهش با نگاهی باختینی به آن می‌پردازد، بیناسوژگی است که بر فرایندی‌بودن این رابطه تأکید می‌کند و حرکت از بودن به شدن را در مذاکره‌ای سودمند پیشنهاد می‌دهد. توجه به مفهوم سوژگی در نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک جهان در سال‌های اخیر چالش‌برانگیز بوده است، اما در ایران، پژوهش مشخصی در این زمینه یافت نشد. پرسش اصلی پژوهش این است که چطور می‌توان رابطه‌ی بین دوگانه‌ها را بهبود بخشید و رابطه‌ای بیناسوژگانی را جایگزین نگاه دوقطبی به سوژه‌ها کرد؟ در پایان، با نگاهی به کتاب ادسون آرانتس دوناسیمنتو و خرگوش هیمالیایی‌اش، اثر جمشید خانیان، تلاش شد تا فرایند بیناسوژگی میان نویسنده و قهرمان داستان بررسی شود تا به این ترتیب کارایی این بحث‌ها در قلمرو ادبیات کودک و ظرافت‌های نقد با این رویکرد آشکار گردد. به نظر می‌رسد خانیان توانسته با آگاهی‌بخشیدن و کنش‌مند‌کردن سوژه‌های داستانش به آن‌ها تشخص ببخشد و آن‌ها را توانمند کند تا در دل یک مذاکره‌ی بیناسوژگانی واقعیت داستانی را بسازند.

واکاوی عنصر زبان در رمان شبی که جرواسک نخوانَد

سمانه اسدی؛ کاووس حسن‌لی

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 29-54

https://doi.org/10.22099/jcls.2017.23357.1458

چکیده

شبی که جرواسک نخوانَد، نوشته‌ی جمشید خانیان، یکی از آثار برجسته در حوزه‌ی رمان نوجوان است که توجه بسیاری از منتقدان و خوانندگان را برانگیخته است. ازآنجاکه زبان، اصلی‌ترین ابزار نویسنده برای آفرینش ... بیشتر شبی که جرواسک نخوانَد، نوشته‌ی جمشید خانیان، یکی از آثار برجسته در حوزه‌ی رمان نوجوان است که توجه بسیاری از منتقدان و خوانندگان را برانگیخته است. ازآنجاکه زبان، اصلی‌ترین ابزار نویسنده برای آفرینش متن ادبی است، در پژوهش پیش‌ِرو، زبان این رمان در سه سطح واژگانی، نحوی و بلاغی بررسی شده تا ویژگی‌های بنیادی آن شناسایی شود. از مهم‌ترین ویژگی‌های زبانی این رمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: فراوانی فعل‌هایی که بر حرکت دلالت می‌کنند، دگرگونی ناگهانی ساخت فعل ماضی، ‌چیرگی ویژگی‌های صرفی زبان معیار بر گونه‌ی گفتاری آن، فراوانی جمله‌های کوتاه، جابه‌جایی ارکان جمله، تکرار برخی جمله‌ها، آهنگین‌بودن کلام، تقابل (برجسته‌ترین آرایه‌ی اثر)، توصیف و تصویر (پرشمارترین و آشکارترین آرایه)، نمادسازی و اقتباس. درنگ بر این ویژگی‌ها و جزئیات آن، نشان می‌دهد که بسیاری از آن‌ها در ساختار کلی رمان کارکردی مثبت دارند‌ و در پرداخت عناصر گوناگون داستان (موضوع، درون‌مایه، شخصیت، فضا و...) اثرگذار بوده‌اند. این ویژگی‌ها گویای توجه نویسنده به اهمیت زبان در بهبود کیفیت اثر و انتقال بهتر اندیشه است و می‌تواند یکی از عوامل توجه منتقدان گوناگون به داستانی با موضوع تکراری جنگ و برگزیده‌شدن این رمان در چندین جشنواره‌های باشد. واژه‌های کلیدی: جمشید خانیان، جنگ، رمان نوجوان، شبی که جرواسک نخواند، زبان.

بینامتنیت در فراداستانِ « قلب زیبای بابور» نوشتهی جمشید خانیان و مخاطب نوجوان

نرگس باقری

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.22099/jcls.2015.2011

چکیده

قلب زیبای بابور نوشته‌ی جمشید خانیان یک فراداستان است که در پی به کار گرفتن شیوه‌ای تازه در روایت و گریز از شیوه‌های سنتی‌ست. در فراداستان راوی به شیوه‌های داستان گویی می‌اندیشد همچنین یکی از ویژگیهای ... بیشتر

دوره 15 (1403)

دوره 14 (1402)

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

کلیدواژه‌ها = جمشید خانیان

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده