بررسی تصویر دشمنان ملّت در شعر کودکانه‌ی نسیم شمال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

چکیده

یکی از ابعاد مهم عصر مشروطه، پیدایش ادبیات سیاسی و شعر مردمیست. شاعران فراوانی در مقابل گروه اندکی که هنوز شعر بازگشتی می‌سرودند، به زبان مردم و برای آنان شعر سرودند و هم‌آوا با مشروطه‌خواهان، فریاد آزادی و نفرت از بیگانه و هرآن‌چه نابرابریست را، سر دادند. دراینمیان، اشرف‌الدین حسینی‌قزوینی (1247-1313ش.)، معروف به «نسیم شمال»، زبان مردم کوچه و بازار، لحن عامیانه، طنزآمیز و بیپروا را در اشعار خود به‌کار ‌گرفت، او در مجموعه‌ای به نام گلزار ادبی، به کودکان در جایگاه بخش مهمی از مخاطبان خود نگریست و اشعاری به زبان آنان و برای آنان گفت. این مجموعه شامل سی‌وسه قطعه شعر با فرم مثنوی به زبانی دلنشین و لحنی طنزآمیز است. ازاینرو، نسیم شمال را می‌توان یکی از بنیانگذاران شعرکودکان بهشمار آورد. او از جمله شاعرانیست که در مبارزه با جهل و استبداد و استعمار روس و انگلیس و نیز بیداری افکار عمومی، در راستای طرد هرگونه ظلم و تعدی، نقش بسزایی داشته است. دشمنان ملت از دیدگاه او، خرافه و جهل، بیگانگان، حکام زر و زور و تزویر داخلی‌اند. در این مقاله کوشش میشود به تجزیه‌وتحلیل دیوان، بهویژه اشعار کودکانه‌ی (کودکمخاطب و کودک‌پسند) نسیم شمال و بیان نمونه‌هایی به بررسی چگونگی تصویرسازی وی از دشمنان پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Images of Enemies in Nasim Shomal's Poems for Children

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Sadegh Zadeh
  • Tahereh Taghavi
Islamic Azad University of Yazd Branch
چکیده [English]

 
 

Sadeghzdeh* T. Taqavi Shavazi**

Islamic Azad University, Yazd Branch
 
Abstract
One of the important aspects of the era of Constitution is the emergence of political literature and poetry. In contrast to the few poets who still persevered in the school of Return to Classics, many poets composed poetry in the language of the common people mingling their voices with the constitutionalists to show their love of freedom and hatred of foreigners and whatever was considered foreign.  Ashraf al-Din Hosseini Qazvini (1313-1274 AS), known as “Nasim Shomal”, considered children as an important part of his addressees and wrote for them in a collection entitled  Golzar Adabi (Literary Flower Garden) which includes 33 poems in rhyming couplets with a sweet and satirical diction. Therefore, Nasim Shomal can be considered as one of the founders of poetry for children. He is one of the poets who had an important role in opposing ignorance, autocracy, Russian and British colonialism thus enlightening the public to reject any injustice and oppression. To him, enemies of the country are superstition and ignorance, foreigners, and those who rule with the help of gold, oppression and deceit. This study analyzes Nasim Shomal's collection of poetry and specifically his poetry addressed to children in which he presents poetical imagery of the enemy.
 
 
                    
 
 
* Assistant Prof. of Persian Language and Literature, msz_ 41@ yahoo. com
** M. A. Student of Persian Language and Literature, Tahere taghavi13@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Childlike Poems
  • Enemies of Country
  • Golzar Adabi
  • Nasim Shomal
  • Satirical Poetry of Constitution
آجودانی، ماشاءالله. (1382). یا مرگ یا تجدد (دفتری در شعر و ادب مشروطه). تهران: نشر اختران.
آژند، یعقوب. (1363). ادبیات نوین ایران (از مشروطیت تا انقلاب اسلامی). تهران: امیرکبیر.
اسکویی، نرگس. (1384). «نگاهی به کارکردهای ادبیات کودکان در اشعار نسیم شمال». مندرج در: شاعر مردم (یادنامه‌ی اشرف‌الدین حسنی)، به اهتمام: علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن، صص 265-272.
جلالی، مریم. (1389). «اوزان عروضی شعر کودک». کتاب ماه کودک و نوجوان، س14، شماره‌ی 3 ، صص 79-82.
جمال‌زاده، سیدمحمدعلی. (1382). فرهنگ اصطلاحات عامیانه. تهران: سخن.
حجازی، بنفشه. (1385). ادبیات کودکان و نوجوانان؛ ویژگی‌ها و جنبه‌ها. تهران: روشن‌گران.
حسن‌لی، کاووس و پارسا، سیداحمد. (1384). «نسیم شمال، فرزند زمان خویشتن». شاعر مردم (یادنامه‌ی اشرف‌الدین حسینی)، به اهتمام: علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن، صص 121-122.
خدایار، غلامحسین. (1384). «مفهوم آزادی در شعر سید اشرف». شاعر مردم (یادنامه‌ی اشرف‌الدین حسینی)، به اهتمام: علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن، صص333-353.
خسرونژاد، مرتضی. (1389). معصومیت و تجربه؛ درآمدی بر فلسفه‌ی ادبیات کودک. تهران: مرکز.
چمبرز، ایدن. (1387). «خوانندهدرونکتاب». ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، مندرج در: دیگرخوانی های ناگزیر (رویکردهای نقد ونظریه ادبیات کودک)، به اهتمام: مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، صص113-152.
روزبه، محمدرضا. (1381). ادبیات معاصر (شعر). تهران: روزگار.
ریحان، یحیی. (1385). «به یاد مرحوم سیداشرف‌الدین گیلانی». کلیات جاودانه‌ی نسیم شمال، به کوشش: حسین نمینی، تهران: اساطیر، صص32-42.
سلاجقه، پروین. (1387). از این باغ شرقی؛ نظریه‌های نقد شعر کودک و نوجوان. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شاملو، احمد. (1379). کوچه. جامع لغات (اصطلاحات، تعبیرات، ضرب‌المثل‌های فارسی)، تهران: مازیار.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا. (1359). ادوار شعر فارسی (از مشروطیت تا سقوط سلطنت)، تهران: توس.
شمس‌لنگرودی، محمد. (1370). تاریخ تحلیلی شعر نو. تهران: مرکز.
شیخلووند، فاطمه. (1384). «بررسی شعر سیداشرف‌الدین حسینی». شاعر مردم (یادنامه‌ی اشرف‌الدین حسینی)، به اهتمام: علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن، صص 354-361.
صهبا، فروغ. (1387). «شعر پایداری هنر مبارزه با دشمنان سه‌گانه». نامه‌ی پایداری، به اهتمام: دکتر امیری‌خراسانی، احمد، تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، صص313-332.
عاطف‌راد، مهدی. (1384). «نسیم شمال: بنیادگر ادبیات کودکان در ایران». شاعر مردم (یادنامه‌ی اشرف‌الدین حسینی)، به اهتمام: علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن، صص271-295.
عبداللهی، منیژه. (1384). «نگاهی به اندیشه و شعر نسیم شمال». شاعر مردم (یادنامه‌ی اشرف‌الدین حسینی)، به اهتمام: علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن، صص135-149.
غلامرضایی، فرزانه. (1389). «شعر کودکانه در عصر مشروطه». پنجمین همایش ترویج زبان و ادب فارسی، صص10-15.
کسروی، احمد. (1373). تاریخ مشروطه‌ی ایران. تهران: امیرکبیر.
کیانوش، محمود. (1355). شعر کودک در ایران. تهران: آگه.
گیلانی، سیداشرف‌الدین. (1385). کلیات جاودانه‌ی نسیم شمال. به کوشش حسین نمینی، تهران: اساطیر.
محمدی، حسنعلی. (1373). شعر معاصر ایران از بهار تا شهریار. تهران: ارغنون.
 
 
مسرت، حسین. (1384). «همانندی‌های نسیم شمال و فرخی». شاعر مردم (یادنامه‌ی  سیداشرف‌الدین حسینی)، به اهتمام: علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن، صص 491-510.
مصاحب، غلامحسین. (1380). دایرةالمعارف فارسی. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
موسوی‌گرمارودی، سیدمصطفی. (1382). شعر کودک از آغاز تا امروز. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
نورمحمدی، مهدی. (1384). «ناگفته‌هایی در باب زندگانی سیداشرف‌الدین حسینی». شاعر مردم (یادنامه‌ی اشرف‌الدین حسینی)،به اهتمام: علی‌اصغر محمدخانی، تهران: سخن، صص34-59.
پایگاه اطلاعاتی مؤسسه‌ی پژوهش‌های سیاسی، قرارداد 1907، 14/5/1390