تاریخ دریافت: 12 مهر 1391،
تاریخ پذیرش: 12 مهر 1391
چکیده
پژوهشگران در این مقاله کوشیدهاند که در بررسیای مقدماتی ضمن شناسایی مهارتهای کلیدی در تفکّر انتقادی، پیوندی میان مؤلّفههای تفکّر انتقادی و عناصر داستانی برقرار کنند و در تعدادی از داستانهای تألیفی که در ایران منتشر شدهاند، میزان وجود این مؤلّفهها را بسنجند. به این منظور، هفده مهارت کلیدی را که از آثار ریچارد پل استخراج شدهاند، فهرست کرده و پس از خواندن هر داستان مشخص شده که آیا مهارت یا مؤلّفهی یادشده در آن داستان وجود داشته است یا خیر و اگر وجود داشته، در کدام یک از عناصر داستان، دیده شده است. جامعهی مورد بررسی در این پژوهش 14 کتاب داستان تألیفی برای گروه سنی «ج» است که در فاصله سالهای (1342-1386) از سوی شورای کتاب کودک به عنوان آثار ویژه برای گروههای سنی «ج» معرفی شدهاند در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. به نظر میرسد دو داستان حقیقت و مرد دانا و ماهی سیاه کوچولو از نظر بهکارگیری مؤلّفههای تفکّر انتقادی در مرتبهی بهتری قرار دارند. ضعف عمدهی داستانها در وجود راویهای مداخلهگر، خالی‌بودن از درونمایههای طنز، استفاده‌ی مطلوب نکردن از شگردهای داستانی برای خلق فضاهای متفاوت و تقویت دیدگاههای گوناگون و.... بوده است. قویترین مؤلّفه را در بیشتر داستانها می‌توان پایبندی به قابلیتهای استدلال اخلاقی دانست. واژههایکلیدی:
پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش: مرکز مطالعات بینالمللی تیمز و پرلز. (1386). «پرلز PIRLS چیست؟»2001. اخبار پژوهشنامهی آموزشی. ش12. (اسفند): 4-6.
جهانی، جعفر. (1381). «نقد و بررسی مبانی فلسفی الگوی آموزشی تفکّر انتقادی ماتیو لیپمن».فصلنامه علمی – پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، 42 (تابستان): 35-55.
ـــــــــــــ. (1382). دیباچهای بر شیوههای پژوهش در تفکّر انتقادی. شیراز: ملک سلیمان.
چمبرز، ایدن. (1387). خوانندهی درون کتاب. ]ترجمهی طاهره‌ی آدینه‌پور[؛ دیگرخوانیهای ناگزیر: رویکردهای نقد و نظریهی ادبیات کودک. به کوشش مرتضی خسرونژاد؛ با مقدمهای از پیتر هانت. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
حسینی، زهره. (1384). «اصول داستانهای فکری و مفاهیم موجود در آنها». ویژهنامهی فلسفه و کودک. بنیاد حکمت اسلامی صدرا. زمستان.
خسرونژاد، مرتضی. (1386). «تأملی بر همنشینی ادبیات کودک و فلسفه در برنامهی فلسفه برای کودکان». فصلنامهی نوآوریهای آموزشی. 20 (تابستان): 109-124.
ــــــــــــــــــ. (1389). معصومیت و تجربه؛ درآمدی بر فلسفهی ادبیات کودک. چاپ سوم، تهران: مرکز
متیوز، گرت. بی. (1387). داستانهای تفننی- فلسفی. ]ترجمهی روحیهی نظیری‌پور[؛ در دیگرخوانیهای ناگزیر: رویکردهای نقد و نظریهی ادبیات کودک. مرتضی خسرونژاد؛ تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
محمدی، محمد. (1378). فانتزی در ادبیات کودکان. تهران: روزگار.
محمدی، محمدهادی. (1383). سنجش تاریخی ادبیات کودکان ایران و سوئد. قابل دسترسی در:Nokhody.blogspot.com/2005/01/blog-post.html[تاریخ بازیابی:11/5/85]
مندنی پور، شهریار. (1383). کتاب ارواح شهرزاد. تهران: ققنوس.
میرصادقی، جمال. (1382). عناصر داستان. تهران: سخن.
ناجی، سعید. (1383). گفت‌وگو با پروفسور آن مارگارت شارپ، استاد دانشگاه مونتکلیر نیوجرسی آمریکا. ترجمهی مریم صفایی و صدیقه میرزایی. کتاب ماه کودک و نوجوان. 89. اسفند. 12-19.
نورتون، دونا. (1382). شناخت ادبیات کودکان: گونهها و کاربردها از روزن چشم کودک. ترجمهی منصوره راعی و دیگران. تهران: قلمرو.
Bruce, A. (1996). The Encyclopedia of philosophy. Edited by Paul Edwards. New York: Mac Millan Reference USA. Vol 7, P. 100- 104.
Ennis, R. (1987). A taxonomy of critical thinking dispositions and abilities. In Teaching thinking skills: Theory and practice. Edited byJ. B. Baron & R.J. Sternberg. New York: Freeman. P. 9-26.
Fisher, A. (2001). Critical Thinking: An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
Glazer, J. Giorgis, C. (2005). Literature for young children. 5th ed. Ohio: Pearson Merril Prentice Hall.
Lipman, M. (1988). «Critical Thinking: What can it be«. Educational Leadership. Vol 46, No. 1. Sep. P. 38-43.
Marzano, R. J. & Others. (1988). Dimentions of thinking: A Framework for curriculum and instruction. Washington: Office of educational research and improvement.
Mayring, P. (2000). Qualitative Content Analysis. Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research [On-line Journal],1(2) June. Available at: http://qualitative-research.net/fqs/fqs-e/2-00inhalt-e.htm [Date of access: 02/08/2008]
Paul, R. & Elder, L. (2005). A Guide for educators to critical thinking competency standards: Standards, principles, performance indicators, and outcomes with a critical thinking master rubric. Sonoma: Foundation for critical thinking.
_________________. (2006). Critical Thinking: Learn the toolsthe best thinkers use. New Jersy: Pearson, Printice Hall.
ابتدای صفحه