بررسی بن‌مایه‌های اساطیری در قصه‌ی «چل‌گیس»،  روایت روستای رمقان، کوهمره‌سرخی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه جهرم

چکیده

عظیم جباره ناصرو*
 
چکیده
قصه‌ها بخش مهمی از فرهنگ و ادبیات عامه را شکل می‌دهند. این بخش از فرهنگ عامه، جلوه‌گاه باورها، اندیشه‌ها و شیوه‌های زندگی مردم هر ملت است. قصه‌های هر منطقه، به‌ویژه قصه‌های شفاهی، بستری مناسب برای واکاوی باورهای اساطیری و توتمی آن قوم است. در این پژوهش یکی از رایج‌ترین قصه‌های منطقه‌ی کوهمره‌سرخی فارس با عنوان قصه‌ی «چل‌گیس» واکاوی شده است. نگارنده نخست به‌ روش میدانی، قصه را به دقت ثبت کرده و سپس به روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی بن‌مایه‌های اساطیری آن پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد باورهای اساطیری در همه‌ی محورهای داستان، گاه آشکارا و گاه نمادین و رمزآلود دیده می‌شود. نگارنده کوشیده است این‌ بن‌مایه‌ها را در بخش‌های زیر بررسی کند: 1. ایزدبانو آناهیتا: بررسی ویژگی‌های برجسته‌ی آناهیتا در این قصه: الف) الهه‌ی آب؛ ب) افزاینده‌ی رمه؛ ج) پاک‌کنندگی زهدان زنان و هم‌چنین بررسی نمود حیوانی آناهیتا در روایت؛ 2. حمایت حیوان جادویی از قهرمان داستان؛ 3. گیاهان جادویی و حمایت آن‌ها از قهرمان؛ 4. پیکرگردانی پریان؛ 5. پیکرگردانی انسان به درخت و به‌عکس؛ 6. نقش درختان در باروری زنان؛ 7. جایگاه پریان در قصه؛ 8. مو به‌عنوان ابزار باروری؛ 9. تولد شگرف قهرمان قصه؛ 10. قداست اعداد.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Mythological Motifs in the Story of "Chel-Gis" as Narrated in the Village of Romqan, Koohmarreh Sorkhi, Shiraz

چکیده [English]

Azim Jabbareh Naserou
Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Jahrom University
 
 

Introduction

Folk tales are a rich part of the literature of any nation and by analyzing them, one can understand the beliefs, thoughts, ways of life, archetypes and totems of that nation. Studying these stories and legends is the best way, and perhaps the only possible way, to know the ways of life of the past generations. "In folk tales, all history is recorded with astonishing cultural and doctrinal ups and downs to be used in a structural study of popular beliefs" (Hassanzadeh, 2003: 19). On the other hand, these stories have a wonderful and mysterious connection with myths; so much so that researchers are concerned with the question which of the two was formed first. May we assume that myths have influenced stories, or that stories are the bases on myths rather than being remnants of them? (In this regard, see Saberi et al., 2019: 205; Afshari, 2009: 70). Neither view can be completely accepted; however, it is clear that stories and myths have similarities and differences. The story of "Chel-Gis" is one of the narratives in which it is very difficult and even impossible to determine the exact border between the story and the myth. This narrative has wonderfully used mythological themes and motifs in different levels.
 
Methodology, Literature Review and Purpose
The author has first recorded the folk tale using a field method and then examined its mythological themes in a library method with a descriptive-analytical approach.
No research has been done so far on this story and its mythological themes; however, other researchers have looked at similar stories from the same perspective. For example, Farzaneh Mozaffarian (2012) in the article "Myths and folk tales", has studied mythical features in folk tales. Zahra Ansari et al. (2014) in an article entitled "The analysis and classification of the mythical idea of ​​the tree-man in the folk tales of Hormozgan" have analyzed this idea in four parts of the marriage of a girl with a tree, the fertilization of the female by the tree, the belief in the presence of a male demon or jinn in the tree, and the transformation of tree-male and male-tree. Morteza Heydari (2017) in a research entitled "The explanation and the analysis of mythological themes in the structure of the story Mah-Pishooni" has studied the structure of this story based on Propp's theory.
The importance of this type of research lies in its preserving and recording a part of the literature of this region, which is on the verge of oblivion and even extinction. Folklore literature has been the subject of serious studies from two centuries ago by scientists in the field of humanities; however, such studies have not found their place in our country. On the other hand, with the spread of modernism and its manifestations in society, the growth of urbanization, the death of the elderly and the indifference of the young generation toward the stories and the beliefs of the past, this rich part of literature is on the verge of destruction. The author considers it obligatory to work hard to preserve a part of this treasure.
 
Discussion
Goddess Anahita: Anahita has a special place in the story of "Chel-Gis". Although Anahita is not explicitly present in the story, her distinctive features are mentioned. The first and perhaps the most important feature of Anahita is her role as the protector of waters. The spring plays an important role in the folk tale. The girl advises Aunt Puppet-master to go straight to the spring to get pregnant. The spring seems to have been given a sacred or at least a mysterious aspect; a sacred place where you must first wash your head and body to get ready to get pregnant.
Anahita's second characteristic is her ability to cleanse women's wombs. When the girl arrives at the spring with her aunt, the girl asks her aunt to enter the spring first to be cleansed. After entering the spring and performing the so-called cleansing ritual, the aunt is prepared for pregnancy.
The third characteristic of Anahita that can be traced in the story is her power in increasing the grain and the herd. In the folk tale, it seems that Anahid comes out of the water in one of her animal manifestations, the horse.
A magical animal supporting the protagonist: In the story of Chel-Gis, the cow plays this role. This animal has several important features in the story of Chel-Gis: a) This cow is from a fairy breed. b) It has magical powers. c) It seems to be a totem for Chel-Gis. d) Before its death, the cow knows that it is going to be killed, and of course it does not resist and surrenders to its fate. e) it is aware of the future and can easily transform itself.
Magical plants and their support of the hero: In this story, the trees have magical qualities. In general, trees in this story have three basic characteristics: a) protection, b) speech, c) revival, as one of the mysteries in this story is the resurrection of the tree; and d) transformation.
Transformation of Fairies: The fairies transform themselves in two parts of the story: a) Zardak is a beautiful fairy who turns into a cow to accompany the protagonist; b) another fairy appears in the form of a deer to support the protagonist.
Transformation of humans into trees and vice versa: The transformation of a human into a tree and a tree into a human occurs in two parts of the story: a) in the first part of the story, the aunt rests under an oak tree which is actually a beautiful woman who is also a messenger of God; b) in another part of the story, Zardak asks Chel-Gis to bury his bones so that he will not be eaten by predators. A lush tree grows from these bones that symbolically embodies man in the form of a tree.
The role of trees in female fertility: In this story, with the help of the girl, the aunt, who cannot get pregnant, first washes her head and body in the water and then gets pregnant by eating the fruit of the oak tree.
The place of fairies in the story: In general, fairies are mentioned in four parts of the story: a) the real name of Chel-Gis is Pari (Persian for fairy). She is called by the title “Chel-Gis” (metaphorically meaning long-haired in Persian) because of her long hair. b) The cow that appears in the role of support for Chel-Gis in the story is actually a fairy. c) A woman who combs her hair by the spring is a fairy. d) The deer that plays the supporting role of the protagonist is also a fairy.
Hair as a tool for fertility: In the oral story, one of the events that surprises the stepmother is a scene in which a woman washes her hair by the spring and all the apple trees at the bottom of the spring bloom.
The birth of the hero of the story: In this story, we encounter two types of magical and wonderful births: a) The birth of the girl: in similar cases in folk tales, the name of this girl is Nokhodi (literary meaning chickpea), Nokhodak or Nim-Nokhod. The girl has no name in this story. In the oral story, the little girl is born like other similar folk tales. b) The birth of Chel-Gis: This type of birth -the birth of a hero with an origin- has many previous instances.
The sanctity of numbers: The only number in the story is seven. In other words, all the actions and behaviors performed in the story are related to this number.
 
Conclusion
The mythological themes of the story of Chel-Gis are as follows: 1) Goddess Anahita has a very important role in the story, though her name is not mentioned. The three basic characteristics of this goddess, i.e., her being the goddess and guardian of water, her power in increasing the herd and her power in cleansing of women's wombs, can be seen in the story. This goddess appears in the form of one of her animal manifestations, the horse. 2) Magical plants and animals support the hero and take care of her in difficult moments of the story. 3) Fairies are influential characters in the story who are present in different parts of the story with three basic characteristics: they support the protagonist; they are remarkably connected with water; and they are able to transform themselves. 4) One of the most repetitive mythological themes in this story is transformation, which happens in two ways: a) turning a human body into a tree and vice versa; b) the transformation of fairies. 5) The theme of female fertilization by a tree or a plant is one of the common themes in the mythology of nations. In this story, this theme appears in the form of the fruit of an oak tree. 6) In the story of Chel-Gis, the hair is presented as a tool of fertilization, which seems to be a repetition of the myth of the formation of the world from the body of an animal or a giant-god. 7) Two of the characters in the story have births that are different from normal births: a girl who is born without the intervention of her parents and is in fact a pea seed; and the character of Chel-Gis -the protagonist- who is born without the intervention of her father and after certain stages that give a mythical atmosphere to the story. 8) The only number that is repeated many times in the story is number seven.
 
 
 
References:
Afshari, M. (2009). Fresh to fresh, new to new. Cheshmeh.
Amuzegar, J. (2013). Mythological history of Iran. Samt.
Anjavi Shirazi, A. (2015). The girl of orange and bergamot (2nd Volume). Amir-Kabir.
Anjavi Shirazi, A. (2016). Yarrow flowers (3rd Volume). Amir-Kabir.
Ansari, Z., Jamali, A. & Zarei, B. (2014). A study and classification of the mythical tree-man idea in the folk tales of Hormozgan. Quarterly Journal of Mystical and Mythological Literature, 10 (36), pp. 35-65.
Bahar, M. (1995). A few researches in Iranian culture. Fekr Rooz.
Bahar, M. (2013). A survey of Iranian mythology. Agah.
Bierlin, J. F. (2008). Parallel myths. (A. Mokhber, Trans.). Markaz.
Chalak, S. (2019). Mythical goddesses in folk tales. Iranian Language and Literature Research Quarterly, No. 49, pp. 49-70.
Chevalier, J. & Gheerbrant, A. (2001). Encyclopedia of symbols (2nd Volume) (S. Fazayeli, Trans.). Jeihoon.
Christie, A. (1995). Chinese mythology. (B. Farrokhi, Trans.). Asatir.
Christensen, A. (1990). Examples of the first man and the first prince in the mythical history of Iran. (A. Tafazoli & J. Amoozgar, Trans.). Nashre Now.
Dadgi, F. (1991). Bondahesh (M. Bahar, Ed.). Toos.
Darmesteter, J. (2006). A collection of Zoroastrian laws (Vandidad). (M. Javan, Trans.). Donyaye Ketab.
Darvishian, A. & Khandan, R. (1999). The encyclopedia of Iranian people’s tales. Anzan.
De Beaucorps, M. (1998). The living secrets of life. (J. Sattari, Trans.). Markaz.
Doostkhah, J. (2007). Avesta. Morvarid.
Eliade, M. (2011). Treatise on the history of religions (J. Sattari, Trans.). Soroush.
Evans, V. (1997). Egyptian mythology (B. Farrokhi, Trans.). Asatir.
Ferdowsi, A. (2016). Shahnameh (J. Khaleqi Motlaq, Ed.). Sokhan.
Frazer, J. G. (2009). The golden bough (K. Firoozmand, Trans.). Agah.
Frye, N. (2012). Literature and myth. in J. Sattari (Trans.). A collection of articles on myth and mystery. Soroush.
Gheibi, M. & Veisi, E. (2017). Manifestation of the three aspects of Anahita in Iranian folk legends. Journal of Literary Sciences, 5 (7), pp. 113-138.
Grimal, P. (2000). Encyclopedia of Greek and Roman mythology (A. Behmanesh, Trans.). Asatir.
Guirand, F. (1997). Encyclopedia of Assyrian and Babylonian mythology. (A. Esmailpour, Trans.). Fekr-e Rooz.
Guiri, S. (1996). Anahid temples in Iran. Chista Magazine, No. 122 & 123, pp. 140-143.
Hassanzadeh, A. (2003). The Legend of the living: Twenty-three discourses in the anthropological study of Iranian folk tales. Center for the Recognition of Islam and Iran.
Heidari, M. (2018). The explanation and the analysis of mythological themes in the structure of the story Mah-Pishooni. Journal of Literary Arts, 9 (1), pp. 143-160.
Jones, H. (2005). Geography of Strabo, lands under Achaemenid rule. (H. Sanatzadeh, Trans.). Dr. Mahmoud Afshar Endowment Foundation.
Khadish, P. (2009). Morphology of magical legends. Elmi va Farhangi.
Kondori, M. (1994). Religion and myth in Central America. Institute for Cultural Studies and Research.
Lesan, H. (1977). Sacrifice from ancient times to the present. Art and People, No. 167, pp. 60-70.
Mahjoub, M. J. (2015). Iranian folk literature (H. Zolfaghari, Ed.). Cheshmeh.
Marzolph, U. (1993). Classification of Iranian tales (K. Jahandari, Trans.). Soroush.
McCall, H. (2001). Mesopotamian myths (A. Mokhber, Trans.). Markaz.
Mobini, M. & Shahverdi, A. (2015). Rereading Hesiod's Theogony in the light of the unity rule. Quarterly Journal of Mystical Literature and Mythology, 12 (43), pp. 185-210.
Mohseni, M. & Valizadeh, M. (2012). Themes of Tutism in Iranian folk tales. Quarterly Journal of Mystical Literature and Mythology, 7 (23).
Moeini Sam, B. & Khosravi, Z. (2012). The connection between Anahita and Ishtar in Babylon. Journal of the Faculty of Literature and Humanities, Kerman University, Vol. 20, pp. 319-330.
Mozafarian, F. (2013). Myths and folk tales. Journal of Mystical and Mythological Literature, No. 22, pp. 213-247.
Peron, S. (2003). Myths of Rome (B. Farrokhi, Trans.). Asatir.
Pigot, J. (2006). Japanese mythology (B. Farrokhi, Trans.). Asatir.
Pourdawood, E. (1996). Yasht-ha. Tahoori.
Pourkhaleghi Chatroudi, M. (2009). The tree of Shahnameh: Cultural and symbolic values ​​of the tree in Shahnameh. Astan Qods Razavi.
Qolizadeh, K. (2010). Encyclopedia of Persian mythology. Parseh Book Publishing.
Rezaei, M. (2006). Creation and death in mythology. Asatir.
Rosenberg, D. (1997). Far Eastern myths (M. Abdollah-Nejad, Trans.). Taraneh.
Ruh-al-Amini, M. (1983). Number seven in mythology and religions. Chista Journal, Vol. 8, pp. 1009-1013.
Saberi, T., Mousavi, S., Frouzandeh, M. & Shateri, M. (2019). Hair in oral tales and myths. Bimonthly of Popular Culture and Literature, 6 (22), pp. 205-231.
Sarkarati, B. (1972). Pary: A study in the margin of comparative mythology. Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tabriz, Vol. 97, pp. 1-32.
Sarkarati, B. (2000). Hunted shadows. Cheshmeh.
Sattari, R. & Khosravi, S. (2018). A study of the similarities between fairy and magic woman in verse epics after Shahnameh. Journal of Literary Text Research, 21 (74), pp. 7-30.
Sipak, Y. (2006). Iranian folklore literature (M. Akhgari, Trans.). Soroush.
Smith, J. (2005). Encyclopedia of Greek and Roman mythology (S. B. Khosroshahi, Trans.). Roozbehan and Farhang-e Moaser.
Tavazoei, R. (1995). The role and effect of number seven in Ferdowsi’s Shahnameh. Journal of Literature, No. 52, pp. 40-47.
Vali, Z. (2001). Seven in the realm of human culture. Asatir.
Yahaghi, M. J. (2008). Encyclopedia of myths and fables in Persian literature. Farhang-e Moaser
Zomorrodi, H. (2009). Plant symbols and codes in Persian poetry. Zavar.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Myth
  • Anahita
  • fertility
  • transformation
  • Chel-Gis
آموزگار، ژاله. (1391). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت
اسمیت، ژوئل. (1383). فرهنگ اساطیر یونان و روم. ترجمه‌ی شهلا برادران خسروشاهی، تهران: روزبهان و فرهنگ معاصر.
افشاری، مهران. (1387). تازه‌به‌تازه نو‌به‌نو. تهران: چشمه.
الیاده، میرچا. (1389). رساله در تاریخ ادیان. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: سروش.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم. (1393). دختر نارنج و ترنج. ج2، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــــــــــ.. (1394). گل بومادران. ج3، تهران: امیرکبیر.
انصاری زهرا و همکاران. (1393). «بررسی و طبقه‌بندی انگاره‌ی اساطیری درخت-مرد در قصه‌های عامیانه‌ی هرمزگان». ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی، سال10، شماره‌ی 36، صص 35-65.
ایونس، ورونیکا. (1375). اساطیر مصر. ترجمه‌ی باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
بهار، مهرداد. (1391). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگه.
ـــــــــــ. (1373). جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.
بیرلین، ج. ف. (1386). اسطوره‌های موازی. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
پرون، استیوارد. (1381). اساطیر رم. ترجمه‌ی باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
پورخالقی چترودی، مهدخت. (1387). درخت شاهنامه، ارزش‌های فرهنگی و نمادین درخت در شاهنامه. مشهد: آستان قدس رضوی.
پورداوود، ابراهیم. (1347). یشت‌ها. تهران: طهوری.
پیگوت، ژولیت. (1384). اساطیر ژاپن. ترجمه‌ی باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
تواضعی، رسول. (1373). «نقش و تأثیر عدد هفت در شاهنامه فردوسی». ادبستان، شماره‌ی52، صص40-47.
جونز، هوراس. (1383). جغرافیای استرابو، سرزمینهای زیر فرمان هخامنشی. ترجمه‌ی همایون صنعتی‌زاده، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
چالاک، سارا. (1397). «ایزدبانوان اساطیری در قصه‌های عامیانه». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره‌ی49، صص49-70.
حسن‌زاده، علیرضا. (1381). افسانه‌ی زندگان، بیست و سه گفتار در بررسی مردم‌شناختی قصه‌های عامیانه‌ی ایران. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
حیدری، مرتضی. (1396). «تبیین و تحلیل بن‌مایه‌های اساطیری در ساختار قصه‌ی ماه‌پیشانی». فنون ادبی، سال9، شماره‌ی1، صص143-160.
خدیش، پگاه. (1387). ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی. تهران: علمی و فرهنگی.
دادگی، فرنبغ. (1369). بندهش. مهرداد بهار. تهران: توس.
دارمستتر، جیمس. (1384). مجموعه‌ی قوانین زرتشت (وندیداد). ترجمه‌ی موسی جوان، تهران: دنیای کتاب.
درویشیان، علی اشرف و رضا خندان. (1377). فرهنگ افسانه‌های مردم ایران. تهران: آنزان.
دماوندی، مجتبی و سامان رحمان‌زاده. (1393). «بررسی تطبیقی دو آیین میترایی و ایزدی». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، شماره‌ی 36، صص 117-142.
دوبوکور، مونیک. (1376). رمزهای زنده‌ی جان. ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: مرکز.
دوستخواه، جلیل. (1385). اوستا. تهران: مروارید.
رضایی، مهدی. (1384). آفرینش و مرگ در اساطیر. تهران: اساطیر.
روح‌الامینی، محمود. (1361). «عدد هفت در اساطیر و ادیان». چیستا، شماره‌ی8، صص 1009-1013.
روزنبرگ، دونا. (1375). اسطوره‌های خاور دور. ترجمه‌ی مجتبی عبداله‌نژاد، مشهد: ترانه.
زمردی، حمیرا. (1387). نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی. تهران: زوّار.
ژیران، ف. و همکاران. (1375). فرهنگ اساطیر آشور و بابل. ترجمه‌ی ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران: فکر روز.
ستاری، رضا و سوگل خسروی. (1396). «بررسی مشابهت‌های پری و زن جادو در منظومه‌های حماسی پس از شاهنامه». متنپژوهی ادبی،سال21، شماره‌ی74،صص7-30.
سرکاراتی، بهمن. (1350). «پری: تحقیقی در حاشیه‌ی اسطوره‌شناسی تطبیقی». نشریهی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره‌ی97، صص1-32.
ــــــــــــــــ. (1378). سایه‌های شکارشده. تهران: چشمه.
سیپک، ییری. (1384). ادبیات فولکلور ایران. ترجمه‌ی محمد اخگری، تهران: سروش.
شوالیه، ژان و آلن گربران. (1379). فرهنگ نمادها. ج2، ترجمه‌ی سودابه فضایلی، تهران: جیحون.
صابری، طیبه و همکاران. (1397). «مو در قصه‌های شفاهی و اساطیر». فرهنگ و ادبیات عامه، سال6، شماره‌ی 22، صص205-231.
غیبی، مژده و الخاص ویسی. (1395). «تجلی سه نمود آناهیتا در افسانه‌های عامیانه‌ی ایرانی». علوم ادبی، سال5، شماره‌ی7، صص113-138.
فرای، نورتروپ. (1390). ادبیات و اسطوره در: مجموعه مقالات «اسطوره و رمز». ترجمه‌ی جلال ستاری، تهران: سروش.
فردوسی، ابوالقاسم. (1394). شاهنامه. پیرایش جلال خالقی مطلق، تهران: سخن.
فریزر، جیمز جورج. (1387). شاخه‌ی زرّین. ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
قلی‌زاده، خسرو. (1388). فرهنگ اساطیر ایرانی. تهران: کتاب پارسه.
کریستی، آنتونی. (1373). اساطیر چین. ترجمه‌ی باجلان فرخی، تهران: اساطیر.
کریستین‌سن، آرتور. (1368). نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایران. ترجمه‌ی احمد تفضلی و ژاله آموزگار، تهران: نشر نو.
کندری، مهران. (1372). دین و اسطوره در آمریکای وسطا. تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
گریمال، پیر. (1378). فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمه‌ی احمد بهمنش، تهران: اساطیر.
گویری، سوزان. (1374). «پرستشگاه‌های آناهید در ایران». چیستا، شماره‌ی 122و123، صص140-143.
لسان، حسین. (1355). «قربانی از روزگار کهن تا امروز». هنر و مردم، شماره‌ی167، صص60-70.
مارزلف، اولریش. (1371). طبقه‌بندی قصه‌های ایرانی. ترجمه‌ی کیکاووس جهانداری، تهران: سروش.
مبینی، مهتاب و امین شاهوردی. (1395). «بازخوانی منظومه‌ی ثئوگونی هسیودس در پرتو قاعده‌ الواحد». ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی، سال12، شماره‌ی43، صص185-210.
محجوب، محمدجعفر. (1393). ادبیات عامیانه‌ی ایران. به‌کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
محسنی، مرتضی و مریم ولی‌زاده. (1390). «بن‌مایه‌های توتیسم در قصه‌های عامیانه‌ی ایران». ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی، سال7، شماره‌ی 23، صص155-180
مزداپور، کتایون. (1387). افسانه‌ی پری در هزار و یک شب؛ شناخت هویت زن ایرانی (درگستره‌ی پیش تاریخ و تاریخ). تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
مظفریان، فرزانه. (1391). «اسطوره و قصه‌های عامیانه». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، شماره‌ی22، صص213-247.
معینی‌سام، بهزاد و زینب خسروی. (1390). «پیوند آناهیتا و ایشتر بابلی». نشریهی دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کرمان، شماره‌ی20، صص319-330.
مک کال، هنریتا. (1379). اسطوره‌های بین‌النهرینی. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
والی، زهره. (1379). هفت در قلمرو فرهنگ بشری. تهران: اساطیر.
وطن‌پور، آزاده و کتایون نمیرانیان. (1391). «ریخت‌شناسی و تحلیل اسطوره‌ای قصه‌ی عامیانه‌ی درخت و کنار». پژوهشهای انسانشناسی ایران، شماره‌ی1، صص 167-187.
یاحقی، محمدجعفر. (1386). فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.