بررسی مولفه‌های مدرنیته در آثار محمد رضا شمس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

3 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی

4 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

بازخوانی مؤلفه ­های مدرنیته در آثار محمدرضا شمس
 
 
 
چکیده
مدرنیسم به‌عنوان جنبشی بزرگ به ایجاد تحول عظیمی در عرصه‌ی هنر و ادبیات منجر شد که این تحول به حوزه‌ی ادبیات کودک و نوجوان نیز راه پیدا کرد. محمدرضا شمس از نویسندگانی است که قصد دارد کودکان و نوجوانان جامعه را با واقعیت‌های دنیای مدرن آشنا سازد؛ به‌همین دلیل این نویسنده مؤلفه‌های عصر نو را با فرم روایی و داستانی برای این قشر از مخاطبان بیان می‌کند. این پژوهش بر آن است تا جامعه‌ی مخاطبان را با قلم متفاوت محمدرضا شمس که هم‌گام با فضای مدرنیستی و متناسب با تغییر ذائقه‌ی‌ کودکان است، آشنا سازد. روش پژوهش تحلیل محتوای قیاسی با رویکرد توصیفی‌ تحلیلی است. این پژوهش درصدد است به بررسی مؤلفه‌های برجسته‌ی معنایی مدرنیته از جمله تفکر انتقادی، الیناسیون و کلیشه‌زدایی در آثار شمس بپردازد. نتایج پژوهش بر این است که محمدرضا شمس در آثار خود بی‌عدالتی‌های جامعه از جمله فساد اداری در نظام بروکراسی و مردسالاری را به بوته نقد می‌گذارد و بر‌ آن است که مخاطب را با واقعیت‌های تلخ جامعه آشنا سازد؛ از سوی دیگر زندگی امروز افراد جامعه توأم با ازخودبیگانگی است که شمس این مؤلفه را در قالب تنهایی و مرگ، بحران هویت و زمان‌پریشی به نمایش می‌گذارد. ادبیات مدرنیستی با نگاهی متفاوت درصدد جلب نظر خوانندگان خاص است؛ از این‌رو با استفاده از بداعت، خلاقیت و هنجارشکنی، مخاطبان خاص خود را می‌طلبد. از همین‌روست که شمس از شخصیت‌هایی بهره می‌گیرد که از هم‌نوعان خود متمایز هستند، بنابراین شخصیت‌ها با ایدئولوژی ابرقهرمانی و مستقلانه درصدد انجام مأموریت خود می‌شوند و با جسارت در جویندگی به اجرای امور و هدف می‌اندیشند. 
واژه‌های کلیدی: الیناسیون، تفکر انتقادی، کلیشه‌زدایی، محمدرضا شمس، مدرنیسم.
 
 
 
 
تاریخ دریافت مقاله: 30/7/1399          تاریخ پذیرش مقاله: 7/10/1399
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rereading the Components of Modernity in the Works of Mohammad Reza Shams

نویسندگان [English]

  • Roghaye Aliani 1
  • Bijan Zahiri 2
  • Shokrolah Pouralkhas 3
  • Ali Safayi sangari 4
1 University of Mohaghegh Ardabili uma
2 University of Mohaghegh Ardabili uma
3 University of Mohaghegh Ardabili uma
4 guilan University
چکیده [English]

Rereading the Components of Modernity in the Works of Mohammad Reza Shams
 
Roghayyeh Aliani. Ph.D. Candidate in Persian Language & Literature,University of Mohaghegh Ardabili
Bijan Zahirinav. Associate of Persian Language & Literature,
University of Mohaghegh Ardabili
Shokrollah PourAlkhas. (Professor of Persian Language & Literature,
University of Mohaghegh Ardabili
Ali Safayi Sangari
(Professor of Persian Language & Literature, Guilan University
 
Introduction
In today’s world, due to changes in life conditions, the issues and concerns of people in society has changed greatly. These changes will definitely lead to changes in the lives children and adolescents, too. Therefore, the authorities in this field, especially writers in the field of children and adolescents, must discover the needs of the new era in order to respond positively to the demands of each generation. “Each generation has its own literature because it is different from previous generations and has its own language and logic” (Sho’arinejad, 1370: 96).
Mohammad Reza Shams is a contemporary writer in the field of children and adolescents who writes stories for children according to the changed needs of society and is the voice of children of his era. “Shams believes that the most important need of today's children is to be recognized. He considers children to be perfect human beings, so he believes that children's needs must be contemplated as important issues and must be met” (Shams, 1390).
Through telling stories, he aims to familiarize children with the social realities. Accordingly, children of the new age learn to prepare themselves for the phenomenon of alienation in the tumultuous world of the new era. On the other hand, we know that children of the present age are distinct and norm-breaking people and live in a different world than adults, so they have the right to criticize the situation. Children can be prepared to participate in the society by reading these stories. This article examines the outstanding components of modernity such as alienation, critical thinking and norm breaking in the stories of Mohammad Reza Shams.

Research Method, Purpose and Literature
This is a library research using a descriptive-analytic method. First, all of Shams's stories are read accurately with a focus on the semantic components of modernity, including class antagonism, freedom, rationalism, awareness-raising, curiosity, self-centeredness, individuality, etc. The most prominent components in Shams's stories including alienation, critical thinking and stereotyping have been extracted and analyzed.
To explain the concepts, the opinions of theorists such as Eric Fromm, May Lero, McFarlane, Brad Bury, Hicks, Albert Camus, Marshall Berman and Edward Said are used. The aim of this research is to explain the paradigm of modernity in the works of Mohammad Reza Shams. Researchers analyze the most prominent semantic components such as alienation, critical thinking and stereotyping, thereby familiarizing children with the social issues of modern societies.
This research seeks to answer the following questions: Which semantic components of modernity have a prominent appearance in Shams's works? How do outstanding components affect the lives of children in society?
So far, no individual research has been conducted on the semantic components of modernity in Shams's works. However, some similar researches can be noted. Parsayi (1386) has examined the collected stories named Balloon and Blue Horses from the perspective of fantasy, philosophy and the irregularity. Mahdavi (1396) explores the components of magical realism such as point of view, attention to breaking the habit, neutrality of the narrator, paradox, in the story of Aunt Cherry from Mohammad Reza Shams. Mehdi Pour-Omrani (1386) has studied Shams's books in terms of structure and content based on the order and sequence of publication. In analyzing the story of Black and Red Pencil, Naeimi (1384) believes that contemporary literature is not popular due to complexity and only targets a certain spectrum. Behnam Khu (1397) believes that Shams uses imaginative, mythical, oral, and magical patterns to fantasize his works. Aghapour and Hesampour explore the novel of The Silly Girl from the perspective of carnival humor and believe that the teenager in this story with his carnival behavior is a message of change and dynamism.

Conclusion
Modernity caused a huge change in the west in various intellectual, cultural, artistic and economic fields. It also created changes in the field of children's and adolescent’s literature, even in Iran. The present study examines the most prominent semantic components of modernity in the works of Mohammad Reza Shams.
This research shows that in the works of Mohammad Reza Shams, the components of differentiation and stereotyping, critical thinking and alienation have become more evident. People in the present society are unaware of their true existence because of a plethora of problems, and this leads them to the alienation that appears in stories in the form of death, loneliness, identity crisis and bewildered characters. The characters of the stories have not become self-conscious due to this identity crisis; therefore, they act according to the prevailing rules of the society, and some characters think about loneliness and death.
In the field of critical thinking, writers believe that children of the society should be familiar with the problems of the modern society. Therefore, in a critical context, the injustices of society such as patriarchy, weakness in administrative bureaucracy, environmental crisis and child labor are criticized. Consequently, intellectuals who are concerned with the economic and social political conditions of the time and age cannot remain silent.
In another context, modernist literature addresses the specific spectrum and preferences of people in the society. Elites who behave very cautiously; however, modern children are not restricted by the algebra of tradition and choose their own way of life. They are not afraid of distinction. These children are living in a different world than the adult world, a world in which children think about peace and international relations using fantasy elements and want to choose their own way of life by preserving freedom and independence. Such people, because of their different way of thinking, distance themselves from those around them and dare to think through the component of individuality and break the norms and withdraw from others. This component leads children to appear in a powerful new era and make themselves the centerpiece of things and not be dominated by adults.

Keywords: alienation, critical thinking, stereotyping, Mohammad Reza Shams, modernism.



References:
Ahmadi, B. (1998). The question of modernity. Markaz. (in Persian).
Ahmadi, B. (2004). Modernity and critical thoughts. Markaz. (in Persian).
Aminpour, Q. (2004). Tradition and innovation in contemporary poetry. Elmi va Farhangi. (in Persian).
Aqapour, F. & Hesampour, S. (2016). Analysis of the carnivalesque elements in Iranian adolescent novels based on Mikhail Bakhtin’s theory. Contemporary Persian Literature, 6 (1): 1-23. (in Persian).
Aronson, E. (2002). Social psychology (H. Shokrkon, Trans.). Roshd. (in Persian).
Ashouri, D. (2004). Modernity and us. Serat. (in Persian).
Bazrafshan-Moqaddam, M. & Baqerzadeh, D. (2004). Reasons for employees to avoid work and solutions for preventing and dealing with it. Police Human Development, 1 (2): 56-72. (in Persian).
Berman, M. (2000). The experience of modernity (M. Farhadpour, Trans.). Tarhe Now. (in Persian).
Boroujerdi, M. (1998). Iranian intellectuals and the west (J. Shirazi, Trans.). Farzan-e Rooz. (in Persian).
Bradbury, M. & Mc. Farlane, J. (1991). Modernism: A guide to European literature. Penguin books.
Camus, A. (1955). The myth of Sisyphus. Vintage books.
Fromm, E. (2015). The sane society (A. Tabrizi, Trans.). Behjat. (in Persian).
Hicks, H. J. & Gullett, C. R. (1990). Organizations: Theory and Behavior (G. Kohan, Trans.). Ettela’at. (in Persian).
Jahanbegloo, R. (1995). Modernity, democracy and intellectuals. Markaz. (in Persian).
Khosrownejad, M. (2008). Inevitable re-readings. Institute for the Intellectual Development of Children and Adolescents. (in Persian).
Mahdavi, M. (2017). Intricate labyrinth: Analyzing the principles of magic realism in the story The dance of the genies. Children & Young Adults Quarterly Book Review, 4 (15): 19-34. (in Persian).
May, R. (2008). Man’s search for himself (S. M. Sorayya, Trans.). Danjeh. (in Persian).
Mehdipour-Omrani, R. (2003). Mother-bearing in two acts. Book of the Month of Children and Adolescents, No.75, pp. 70-73. (in Persian).
Mehdipour-Omrani, R. (2007). Textual passages and fictional opening spaces. Research Journal of Children’s and Adolescents’ Literature, No. 51, pp. 107-133. (in Persian).
Milani, A. (2003). Modernism and fighting modernism in Iran. Akhtaran. (in Persian).
Mohammadi, E. & Farouqi, H. & Sadeqi, S. (2011). Turning of time into myth in some short stories by Shahryar Mandanipour. Persian Language and Literature, 19 (70): 137-166. (in Persian).
Naeimi, Z. (2005). Mohammad Reza Shams’s literary manifesto. Book of the Month of Children and Adolescents, No.21, pp. 92-100. (in Persian).
Parastesh, S. (2010). Children’s newly independent world: An article on the anthropology of children’s literature. Journal of Children’s Literature Studies, 1 (1): 31-54. (in Persian).
Parsaei, H. (2007). Fantastic and irregular minimalism. Research Journal of Children’s and Adolescents’ Literature, No. 51, pp. 148-156. (in Persian).
Qezel-ayagh, S. (2009). Children’s and adolescent’s literature and reading promotion. SAMT. (in Persian).
Sabouri, M. (2000). Sociology of organizations. Shabtab. (in Persian).
Sadeqi, S. & Behnamkhoo, Z. (2018). Fantasy-making techniques in the stories of Mohammad Reza Shams. Researches in Persian Language and Literature, 16 (49): 123-152. (in Persian).
Said, E. (2001). The role of the intellectual (H. Azdanloo, Trans.). Ney. (in Persian).
Said, E. (2003). Signs of intellectuals (M. Eftekhari, Trans.). Agah. (in Persian).
Shams, M. R. (2003). Aunt stork. Shabaviz. (in Persian).
Shams, M. R. (2008). Are you my mother? Institute for the Intellectual Development of Children and Adolescents. (in Persian).
Shams, M. R. (2010). Me and my big head. Ofogh. (in Persian).
Shams, M. R. (2010 b). Breakfast of dream. Chashmeh. (in Persian).
Shams, M. R. (2012). Stupid girl. Houz-e Noqreh. (in Persian).
Shams, M. R. (2016). Aunt cherry. Hoopa. (in Persian).
Shams, M. R. (2018). Painter’s gun. Institute for the Intellectual Development of Children and Adolescents. (in Persian).
Shaygan, D. (2014). New enchantment (F. Valiani, Trans.). Farzan-e Rooz. (in Persian).
Sheikh-ol-eslami, H. (2007). Reading the coils: A look at Stupid girlResearch Journal of Children’s and Adolescents’ Literature, No. 51, pp. 137-147. (in Persian).
Shoarinejad, A. A. (1991). Children’s literature. Ettela’at. (in Persian).
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Alienation
  • Critical Thinking
  • Stereotyping
  • Mohammad Reza Shams
  • Modernism
احمدی، بابک. (1377). معمای مدرنتیه. تهران: مرکز.
ـــــــــــــــ. (1383). مدرنیته و اندیشههای انتقادی. تهران: مرکز.
ارونسون. الیوت. (1381). روانشناسی اجتماعی. ترجمه‌ی حسین شکرکن، تهران: رشد.
آشوری، داریوش. (1377). ما و مدرنیت. تهران: صراط.
آقاپور، فرزانه؛ حسام‌پور، سعید. (1395). «بررسی عنصرهای کارناوالی رمان‌های نوجوان ایرانی براساس نظریه‌ی میخائیل باختین». ادبیات پارسی معاصر، دوره‌ی 6،  شماره‌ی1، صص1-23.
امین‌پور، قیصر. (1383). سنت و نوآوری در شعر معاصر. تهران: علمی و فرهنگی.
بذرافشان‌مقدم، مجتبی؛ باقرزاده، داود. (1383). «دلایل کارکنان برای طفره‌رفتن از کار و راه‌حل‌های پیشگیری و مقابله با آن». توسعهی انسانی پلیس، دوره‌ی 1، شماره‌ی2، صص56-72.
برمن، مارشال. (1379). تجربه‌ی مدرنیته. ترجمه‌ی مراد فرهادپور، تهران: طرح نو.
بروجردی، مهرداد. (1377). روشنفکران ایرانی و غرب. ترجمه‌ی جمشید شیرازی، تهران: فرزان روز.
پارسایی، حسن. (1386). «مینی‌مالیزم فانتزیک و قاعده‌گریز». پژوهشنامهی ادبیات کودک و نوجوان، شماره‌ی51، صص148-156.
پرستش، شهرام. (1389). «جهان تازه استقلال‌یافته‌ی کودکان: جستاری در انسان‌شناسی ادبیات کودک». مطالعات ادبیات کودک، دوره­ی 1، شماره‌ی1، صص31-54.
جهانبگلو، رامین. (1374). مدرنیته، دموکراسی و روشنفکران. تهران: مرکز.
خسرو‌نژاد، مرتضی. (1387). دیگرخوانیهای ناگریز. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجونان.
سعید، ادوارد. (1380). نقش روشنفکر. ترجمه‌ی حمید عضدانلو، تهران: نی.
ـــــــــــ . (1382). نشانههای روشنفکران. ترجمه‌ی محمد افتخاری، تهران: آگاه.
شایگان، داریوش. (1393). افسونزدگی جدید. ترجمه‌ی فاطمه ولیانی، تهران: فرزان روز.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر. (1370). ادبیات کودکان. تهران: اطلاعات.
شمس، محمدرضا. (1382). خاله‌لک‌لک. تهران: شباویز.
ــــــــــــــــ. (1387 ب). تو مادر منی؟. تهران: کانون پرورش فکری.
ــــــــــــــــ. (1389). من من کلهگنده. تهران: افق.
ــــــــــــــــ. (1389ب). صبحانه خیال. تهران: چشمه.
ــــــــــــــــ. (1391). دخترهی خل‌وچل. تهران: حوض نقره.
ــــــــــــــــ. (1395). عمه‌گیلاس. تهران: هوپا.
ــــــــــــــــ. (1397) تفنگ نقاش. زیر چاپ، تهران: کانون پرورش فکری.
شیخ‌الاسلامی، حسین. (1386). «کلاف‌خوانی؛ نگاهی به کتاب دختره‌ی خل‌وچل». پژوهشنامهی ادبیات کودک و نوجوان، زمستان، شماره‌ی51، صص 137-147.
صادقی شهپر؛ بهنام‌خو، زهره.(1397). «شگردهای فانتزی‌سازی در داستان‌های محمدرضا شمس». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دوره­ی 16، شماره‌ی49، صص 123-152.
صبوری، منوچهری. (1379). جامعهشناسی سازمانها. تهران: شب‌تاب.
فروم، اریک. (1394). جامعه‌ی سالم. ترجمه‌ی اکبر تبریزی، تهران: بهجت.
قزل‌ایاغ، ثریا. (1388). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. تهران: سمت.
محمدی، ابراهیم و همکاران. (1390). «اسطوره‌ای شدن زمان در چند داستان کوتاه شهریار مندنی‌پور». زبان و ادبیات فارسی، دوره‌ی 19، شماره‌ی 70، صص137-166.
مهدوی، مهتاب. (1396). «هزارتوی پرپیچ‌وخم! بررسی مبانی رئالیسم جادویی در داستان رقص جن‌ها». نقد کتاب کودک و نوجوان، دوره‌ی 4، شماره‌ی15، صص19-34.
مهدی‌پور‌عمرانی، روح‌الله. (1382). «مادرزایی در دو پرده». کتاب ماه کودک و نوجوان، دی، شماره‌ی 75، صص70-73.
ــــــــــــــــــــــــ. (1386). «پاساژهای متنی و فضاهای بازشونده داستانی». پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، شماره‌ی51، صص107-133.
می، لرو. (1387). انسان در جستوجوی خویشتن. تهران: دانژه.
میلانی، عباس. (1382). تجدد و تجددستیزی در ایران. تهران: اختران.
نعیمی، زری. (1384). «مانیفست ادبی محمدرضا شمس». کتاب ماه کودک و نوجوان، تابستان، شماره‌ی21، صص 92-100.
هیکس، هربرت‌جی وسی. ری گولت. (1369). تئوریهای سازمان و مدیریت. ترجمه‌ی مهندس گوئل کهن، تهران: اطلاعات.
Bradbury, Malcolm; James. Mc. Farlane, eds. (1991). Modernism: a Guide to European Literature. London and New York: Penguin books ltd
Camus, Albret. (1955). The Mtyth of Sisyphus. New York: Vintage books.