بررسی نقادانه روایتها و داستان‌های کتاب فارسی چهارم دبستان و ارائه راهکارهای برون متنی تدریس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ادبیات فارسی دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی دانشگاه پیام نور تهران، ایران

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران

10.22099/jcls.2022.40535.1880

چکیده

این پژوهش برآن است تا هم‌زمان با بررسی ابزارهای روایی و عناصر داستان‌های فارسی چهارم دبستان و یافتن آبشخور اصلی آن‌ها و نیز صورت‌دادن فعالیت‌های متنوع کلاسی و کارگاهی، مؤلفه‌های نقد خواننده‌محور را در درس‌ها بکاود، رویکردهای آموزشی و لذت‌بخشی در هر درس را ارزیابی کند، تا به صورت ملموس‌تری به کنش و واکنش ذهن کودک و متن داستان نزدیک شود و برپایه‌ی  آن راهکارها و فعالیت‌های آموزشی متناسب با محتوا پیشنهاد دهد. این پژوهش براساس هدف، از نوع توسعه‌ای و براساس ماهیت داده‌ها، هم‌زمان از دو نوع توصیفی و پیمایشی است؛ یعنی روش گردآوری اطلاعات در بخش‌های توصیفی، به صورت کتابخانه‌ای بوده و در قسمت‌هایی که براساس پیمایشی است به مصاحبه و پرسش شفاهی با دانش‌آموزان پرداخته شده است. از این طریق مشخص شد که آن دسته از داستان‌های کتاب که از منظر ساختاری نقص کمتری دارد، هم‌زمان دو رویکرد آموزشی و لذت‌بخشی دارند و درنتیجه بیشتر توجه و اقبال دانش‌آموزان را به خود جل می‌کنند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Review of the Narratives and Stories of the ‎Fourth Grade Textbook of Persian Language and ‎Presenting Extra-Textual Teaching Solutions

نویسندگان [English]

  • zahra aghababaii khuzani 1
  • kamran kassaei 2
  • salime sudavi 1
1 persian literature of payamenoor university, Tehran, Iran
2 Persian Language and Literature, Payame Noor University, Isfahan, Iran
چکیده [English]

In this article, two approaches have been used in the criticism of children's literature to examine the narratives and stories of the fourth-grade textbooks of Persian language: first, the theory of reader-oriented criticism; and second, the approach of combining pleasure and education in children's literature. It is necessary to explain these two categories on which this research was formed.
It was Chambers, the great English researcher, who for the first time applied the basics of reader-oriented criticism and theory in the field of children's literature and tried to establish a link between reader-oriented criticism and language studies in the fields of literature and aesthetics, considering language and writing style. Based on this model, Chambers proposed the study of children's and adolescents’ stories based on the separation of three categories of narratology, stylistics, and telling gaps in the story.
The second approach is the necessity of pleasure in children's literature, which was discussed by Perry Nodelman. The principle of this theory is based on a delightful approach to education in children's literature. According to Nodelman, the amusement of the text has various forms and the child can take pleasure in the text with the help of the trainer and the teacher. By preparing the student's mind, she/he can be made aware of the pleasures that the texts provide, so that she/he becomes interested in reading and distinguishes between useful and harmful texts.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Children's literature
  • fourth grade
  • textbook of Persian language
  • story ‎elements
  • critical review
  • teaching
  • in-text solutions.‎
احمدی، بابک. (1370). ساختار و تأویل متن. ج2، تهران: مرکز.
اکبری‌شلدره، فریدون و همکاران. (1398). فارسی سال چهارم دبستان. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
ــــــــــــــــــــــــــــــ . (1393). کتاب معلم فارسی چهارم دبستان راهنمای تدریس. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
اکونومی، پیتر؛ بوچیری، لیسا. (1393). داستاننویسی برای کودکان. ترجمه‌ی سارا کاظمی‌منش، تهران: آوند دانش.
پریرخ، زهره. (1391). آی قصه قصه قصه. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
پیروز، غلامرضا؛ فقیه‌عبدالهی، مریم. (1395). «بررسی هوش اجتماعی و مؤلفه‌های آن در داستان‌های کتاب فارسی دوره‌ی ابتدایی». مطالعات ادبیات کودک، سال 7، شماره 1، پیاپی13، صص1-24.
چمبرز؛ ایدن. (1382). «خواننده‌ی درون متن». ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، سال 9، شماره‌ی33-34، صص53-65.
ــــــــــــ. (1387). کودکان در مقام منتقد. مترجم طاهره آدینه‌پور، دیگرخوانی‌های ناگزیر، مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
حجازی، بنفشه. (1394). ادبیات کودکان و نوجوانان ویژگیها و جنبهها. تهران: روشن‌گران و مطالعات زنان.
خطیبی، ابوالفضل. (1396). «چرا داستان آرش کمان‌گیر در شاهنامه نیست؟». نامهی فرهنگستان، دوره‌ی 16، شماره‌ی 61، صص143-161.
ذوالفقاری، حسن. (1384). داستان‌های امثال. تهران: مازیار.
زرنشان، مریم. (1395). آسمان نقطه‌چین. تهران: منادی تربیت.
سارلند، چارلز. (1397). «ایدئولوژی در ادبیات کودکان». ترجمه‌ی علیرضا کرمانی،  دیدگاه‌های نظری و انتقادی در ادبیات کودکان. به‌کوشش پیتر هانت، تهران: آرون.
سعیدی قلعه‌آقایی، زهرا. (1395). بررسی نقادانه و ارائهی راهکار تدریس کتابهای فارسی پنجم و ششم دبستان. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور.
عمل‌صالح، احیاء و همکاران. (1389). «بررسی عناصر طبیعت در کتاب فارسی دوم دبستان». مطالعات ادبیات کودک، سال1، شماره‌ی2، صص 101-123.
قمری، حیدر. (1398). «بررسی صحت علمی کتاب‌های فارسی دوره دبستان». تعلیم و تربیت، دوره‌ی 43، شماره‌ی137، صص93-110.
گودرزی دهریزی، محمد. (1395). ادبیات کودکان و نوجوان ایران. تهران: قو.
محسنی، مرتضی؛ ریحانی، آتنا. (1400). «مقایسه‌ی شرح‌های نقد نیازی و لطیفه‌ی غیبی بر غزلیات حافظ براساس نظریه‌ی دریافت یاوس». شعرپژوهی، دوره‌ی 13، شماره‌ی 1، پیاپی47، صص 249-274.
مکاریک، ایرناریما. (1384). دانشنامه‌ی نظریههای ادبی معاصر. ترجمه‌ی مهران مهاجر، محمد نبوی. تهران: آگه.
میرزایی‌پرکلی، جعفر؛ غلامی، فرزانه. (1395). «جلوه‌ی نظریه در آثار نظریه‌پرداز: بررسی خواننده‌ی درون متن در بازی محبت، اثر ایدن چمبرز». نقد ادبی، دوره‌ی 9، شماره‌ 4، پیاپی 36، صص 165-186.
میرکیانی، محمد. (1369). قصه ما همین بود. تهران: پیام آزادی.
نودلمن، پری. (1387). «لذت و گونه‌ی ادبی: ژرف‌اندیشی‌هایی درباره‌ی ویژگی‌های ادبیات داستانی کودکان». دیگرخوانیهای ناگزیر، مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودک و نوجوان.
نودلمن،پری. ماویس رایمر.(1384). «لذت‌های ادبیات». ترجمه‌ی نیلوفر مهدیان، کتاب ماه کودک و نوجوان، دوره‌ی 9، شماره‌ی 3، پیاپی92، صص110–113.
نورتون، دونا. ساندرا نورتون. (1382). شناخت ادبیات کودکان: گونهها و کاربردها از روزن چشم کودک. منصوره راعی و دیگران، ج1، تهران: قلمرو.
وایلد، اسکار. (1390). شاهزادهی خوشبخت. ترجمه‌ی حسین امیری، تهران: شقایق