بررسی ظرفیت گونه‌ی ادبی فانتزی در کاهش تنش‌های نوجوان ‏(برمبنای تحلیل روانشناختی رمان شاهزاده‌ی شنل‌تشتکی)‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران شرق.

10.22099/jcls.2022.42041.1900

چکیده

هدف این پژوهش، واکاوی قابلیت‌های فانتزی در بازنمایی رشد شخصیت نوجوان است. فانتزی مهم‌ترین و پُرکشش‌ترین گونه‌ی ادبی کودک و نوجوان، ظرفیت‌های فراوانی برای بازنمایی و بازسازی روان نوجوان دارد. فانتزی قادر است ناخودآگاه شخص را در ساحتی خیالی بازنمایی کند. به این طریق اضطراب‌ها و هراس‌های واپس‌زده‌شده، در شکلی نمادین جلوه می‌کنند. در این پژوهش به روش تحلیل محتوای قیاسی، فرایند رشد شخصیت نوجوان و دستیابی او به اعتماد‌به‌نفس بررسی شده است. بدین‌منظور ضمن تحلیل ماهیت ناخودآگاه فروید، از نظریه‌ی «عقده‌ی حقارت» آلفرد آدلر استفاده شده است. رمان شاهزاده‌ی شنل‌تشتکی اثر مهدی رجبی دغدغه‌های یک نوجوان را بازگو می‌کند. او که از لکنت زبان رنج می‌برد و از طرف همسالان تحقیر شده است، به‌مرور منزوی می‌شود. جبران عقده‌ی حقارت، او را به مسیرِ بازیابی اعتمادبه‌نفس رهنمون می‌سازد. نوجوان در سفری خیالی با موانعی مواجه می‌شود و با هیولاهای ترسناک مبارزه می‌کند. هریک از عناصر وحشت‌آور دنیای فانتزی نماد یکی از ترس‌های اوست. در راه چیرگی بر ترس‌ها، کودک می‌آموزد که باید بدون گریز از ماهیت خویش، از نیروهای نهفته در درون خود یاری ‌جوید. شنل‌تشتکی که در این رمان، نماد لکنت زبان اوست یکی از مهم‌ترین ابزارهای جادویی یاری‌گر او در این راه است. شمشیر جادویی ابزار دیگری است که سلاح او در این رویارویی است. شمشیری که در اصل وسیله‌ی بازی دوران کودکی او بوده و نماد نیروی سالم و چابک درونی اوست. سرانجام با پیروزی بر هیولاها، ترس‌ها را به‌سویی می‌نهد و خویشتنِ نیرومند و پُرنشاط خود را بازیابی می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Capacity of the Literary Genre of ‎Fantasy in Reducing Adolescent Tensions (Based on ‎the Psychological Analysis of the Novel Shahzadeh ‎Shenel Tashtaki)‎

نویسنده [English]

  • sara chalak
Department of Persian Language and Literature، Faculty of Humanities، azad university , east tehran unit.
چکیده [English]

Novel is an important branch of children's and adolescents’ literature. The events resulting from the stages of growth, physical and mental maturity, crisis of individuality, love and various conflicts of this age are some of the topics raised in adolescents’ novels. In this particular literary genre, the conflict of the adolescent character in the story is depicted with the outside world or the world inside him, which is usually associated with the process of intellectual development. Eventually, the hero of the story must find a way to cope or overcome her/his crises. The fantasy novel is one of the most suitable ways to acquaint the adolescent audience with these external and internal conflicts. The importance of fantasy for adolescents is to communicate with their subconscious. Fantasy stories, without direct expression, in a symbolic context, makes the reader delve into her/his unconscious and confront her/his fears, anxieties and failures. Many characters, places and events in the fantasy world can arise from her/his conflicted psyche or repressed desires.
From this point of view, fantasy can be measured with dreams and the rules governing the interpretation and the decoding of dreams can be applied to it, something similar to the work of psychotherapists. With this method, the author can introduce the injuries and tensions deposited in the subconscious of the character of the story. Fantasy can be called the dream of the waking world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • psychological criticism
  • fantasy
  • adolescents’ novel
  • Adler
  • inferiority ‎complex
  • child and adolescent tension
آدلر، آلفرد. (1379). طبیعت انسان از دیدگاه روان‌شناسی. ترجمه‌ی طاهر جواهرساز، تهران: رشد.
ابراهیمی‌لامع، مهدی. (1391). «کارکرد داستان‌های فانتزی در ادبیات کودکان (با نگاهی به جلد سوم مجموعه کتاب‌های تیم رؤیا)». کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره‌ی 9، پیاپی 177، صص 53-58.
بتلهایم، برونو. (1392). افسون افسانه‌ها. ترجمه‌ی اختر شریعت‌زاده، تهران: هرمس.
برزگر، اسماعیل و دیگران. (1398). «اثربخشی درمان کوتاه‌مدت بر کاهش اضطراب اجتماعی کودکان و نوجوانان دارای لکنت زبان». پژوهشهای روان‌شناسی بالینی و مشاوره، سال9، شماره‌ی 1، صص76-92.
پاینده، حسین. (1399). کاربرد روانکاوی در نقد ادبی (هفت اثر از فروید درباره‌ی ادبیات). تهران: مروارید.
پاینده، حسین.(1397). نظریه و نقد ادبی (درسنامه‌ای میان‌رشته‌ای). تهران: سمت.
پروین، لارنس. (1373). روان‌شناسی شخصیت. نظریه و تحقیق و ترجمه: محمدجعفر جوادی و پروین کدیور، تهران، رسا.
چالاک، سارا. (1400). «واکاوی اسطوره‌شناختی رمان من و عجیب‌وغریب با تکیه‌بر نمادهای مادینه و فرایند بلوغ نوجوان». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، سال17، شماره‌ی63، صص 67- 71.
رجبی، مهدی. (1398). بردیا و گولاخ‌ها 1 (شاهزاده‌ی شنل‌تشتکی). تهران: افق.
زارع‌کهن، معصومه؛ حیدری، فاطمه. (1397). «نقد روان‌کاوانه‌ی شخصیت رودابه در رمان به هادس خوش آمدید بنابر نظریه‌ی آلفرد آدلر». پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، دوره‌ی 9، شماره‌ی 31، صص 107- 124.
ژیان‌جهانی، هدا و دیگران. (1398). «بررسی به‌وجودآمدن احساس حقارت در شخصیت‌های کنسرو غول و یوناتارای گم‌شده». مطالعات ادبیات کودک، سال10، شماره‌ی2، صص 57-78.
شوالیه، ژان و آلن گربران. (1384). فرهنگ نمادها. ترجمه و تحقیق سودابه فضائلی، تهران: جیحون.
شولتز، دوان. (1398). نظریه‌های شخصیت. ترجمه‌ی یوسف کریمی و دیگران، تهران: ارسباران.
صمیمی، سعید و دیگران. (1399). «واکاوی کهتری و مکانیسم جبران شخصیت معصومه در رمان سهم من با تکیه‌بر روان‌شناسی آدلری». جستارنامه‌ی ادبیات تطبیقی، سال 4، شماره‌ی 13، صص55- 75.
صنعتی، محمد.(1384). تحلیلهای روانشناختی در هنر و ادبیات؛ مجموعهی مقالات، تهران: مرکز.
عباسی، سکینه؛ میرابوطالبی، معصومه. (1398). «کارکرد سفر در داستان‌های فانتاستیک ایرانی، بر اساس رمان کنسرو غول». مطالعات ادبیات کودک، سال10، شماره‌ی1، صص 79-100.
فروم، اریک. (1378). زبان از یاد رفته. ترجمه‌ی ابراهیم امانت، تهران: فیروزه.
فروید، زیگموند. (1396). تفسیر خواب. ترجمه‌ی احسان لامع و زهره روزبهانی، تهران: نامک.
محمدی، محمد. (1378). فانتزی در ادبیات کودکان. تهران: روزگار.
مرزبان، شهین. (1385). «شناخت و درمان لکنت». تعلیم و تربیت استثنایی، سال 6، شماره‌ی 62 و 63، صص 8-13.
یاسمی‌فر، معصومه و دیگران. (1398). «بررسی فرایند بلوغ کودکان در قصه‌ی پریان آهوی شل با تأکید‌بر نظریات برونو بتلهایم». فرهنگ و ادب عامه، سال 7، شماره‌ی30، صص 101- 124.