تأملّی در کارکرد آشنایی‌زدایی از چهره‌ی اساطیری اژدها در رمان « عینکی برای اژدها»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

10.22099/jcls.2023.46476.1969

چکیده

فانتزی‌های نوین، ادامه‌ی اساطیر و قصه‌های عامیانه‌اند که با تأثیرپذیری مستقیم یا غیرمستقیم از چهره‌ها و حوادثِ قصه‌های کهن الهام گرفته‌اند. چهره‌هایی که از عالمی دیگر، از دنیایی که در چشم ما ناممکن جلوه می‌کنند، پا به دنیای واقعی مردم می‌گذارند و همانند چهره‌های اساطیری، رفتاری از آن‌ها سرمی‌زند که برای ما، دور از دسترس و ناشدنی می‌نماید. ویژگی‌ها و اعمالی از آن‌ها می‌بینیم که آرزوها و نیازهای حال و آینده‌ی ما را بازتاب می‌دهند، همچنان که اساطیر و حماسه‌ها پاسخگوی پرسش‌ها و بیانگر تشویش‌ها و آرزوهای نیاکان ما بودند. اژدها در رمان عینکی برای اژدها، اثر محمدهادی محمدی، نمادی از افسانه‌های رو به فراموشی است که نویسنده قصد دارد با این رمان اهمیت افسانه‌ها، حماسه‌ها، قصه‌های عامیانه و... را به نسل جدید یادآور شود. در این مقاله کوشش شده است که اژدهای این رمان با اژدهایان اساطیری و حماسی (به‌ویژه در اشعار شاهنامه) مقایسه شود، وجوه تشابه و افتراق آن‌ها بررسی گردد و  کارکردهای اجتماعی اژدهای فانتزی تبیین شود. همچنین به این پرسش پاسخ داده شود که اگر هدف از این فانتزی جلب توجه نسل جوان به افسانه‌هاست، چرا با وجود دو افسانه‌گوی فعال، یعنی بی‌بی‌ترنج و ننه‌اژدها، در کل رمان حتی یک‌بار هم افسانه‌ای از آن‌ها نمی‌شنویم؟
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Contemplation on defamiliarization function of mythological aspect of dragon in the novel "Glasses for the Dragon"

نویسندگان [English]

  • hossein sarfi 1
  • mohammadreza najjariyan 2
  • majid pooyan 3
1 yazd university
2 yazd university
3 yazd university
چکیده [English]

Abstract:
Modern fantasies are the continuation of myths and folk tales being directly or indirectly influenced and inspired by the characters and elements used in these genres. Characters from another world, which seem to us impossible, stepping into the real world of the people and their behaviours, like mythological characters, seem implausible and far from our access. The characteristics and actions of fantastic characters reflect our own dreams and desires, exactly like as the ancient myths and epics which have reflected our ancestors` concerns and wishes and answered their questions.
In the novel Eyeglasses for the Dragon, by mohammadhadi mohammadi the author attempts to draw the attention of the new generation to the significance of legends, epics, folk tales, etc. In this article, an attempt has been made to compare the similarities and differences between the dragon in this novel and mythological-epic dragons (particularly the ones in the Shahnameh) and consequently answer this important question: if the purpose of the fantasy is drawing the attention of the young generation to fairy tales and the element of the dragon is supposed to appear in the fairy tale, why has the dragon not been mentioned even once in the whole novel despite the presence of the two story tellers in the novel, i.e. Bibi Torang and Naneh Ejdeha?

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Defamiliarization"
  • "Myth"
  • " the Novel Eyeglasses for the dragon"
  • " Fantasy"
  • "Identity Change"
قرآن کریم.
اسدی‌طوسی، ابونصرعلی‌بن‌احمد. (1354). گرشاسبنامه. به‌اهتمام حبیب یغمایی، تهران: کتابخانه‌ی طهوری.
 انجوی‌شیرازی، ابوالقاسم. (۱۳69). مردم و فردوسی. تهران: علمی.
بختورتاش، نصرت‌الله. (۱۳۸۴). تاریخ پرچم ایران از باستان تا امروز. تهران: بهجت.
براتی، پرویز. (۱۳۹۸). دیونامه، بازشناسی چهرهی موجودات خیالی در روایت‌های ایرانی. تهران: چشمه.
براون، کارول لینچ.(1377). «فانتزی نو». ترجمه‌ی پرناز نیّری، پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، شماره‌ی13، صص48-64.
بهرنگی، صمد.(1378). تلخون. تهران: اهورا.
بیهقی، ابوالفضل. (۱۳88). تاریخ بیهقی. به‌تصحیح محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی، ج1، تهران: سخن.
پویان، مجید و حسین صرفی. (1401). «فانطنزی در «افسانه‌های امروزی» زرویی‌نصرآباد». حکایت آن سرو بلند (مجموعه مقالات همایش ملی نکوداشت ابوالفضل زرویینصرآباد)، یزد: آرتاکاوا، صص279-298.
جعفرپور، میلاد و عباس محمدیان. (۱۳۹۲). «ساختار بن‌مایه‌ها در حسین کرد‌شبستری، شیرویه‌ی نامدار و ملک‌جمشید». نثرپژوهی ادب فارسی، دوره‌ی16، شماره‌ی ۳۳، صص47-85 . 
حاجی‌ملاحسینی، شهره. (1389). «فانتزی‌های نو». کتاب ماه کودک و نوجوان، آذرماه، شماره‌ی158، صص51-57.
رستگارفسایی، منصور. (۱۳۷۹). اژدها در اساطیر ایران. تهران: توس.
سعدی، مشرف‌الدین. (1370). گلستان. به‌کوشش خلیل خطیب‌رهبر، تهران: صفی‌علی‌شاه.
عطار، فرید‌الدین‌محمد. (1371). منطقالطیر. به‌اهتمام صادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم. (1393). شاهنامه‌ی فردوسی. به‌کوشش جلال خالقی‌مطلق، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
قزل‌ایاغ، ثریا. (1397). ادبیات کودک و نوجوان و ترویج خواندن (مواد و خدمات کتابخانه برای کودکان و نوجوانان). تهران: سمت.
طوسی، محمدبن‌محمودبن‌احمد. (1345). عجایبالمخلوقات. به‌اهتمام منوچهر ستوده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
کاشانی، ژنرال‌میرزاتقی‌خان. (۱۳۹۷). تربیت؛ در قواعد تعلیم و تربیت اطفال. مصحّح اسفندیار معتمدی، تهران.
لین، راث نیدلمن. (۱۳۷۹). «فانتزی فرار از واقعیت یا ارتقای واقعیت». ترجمه‌ی حسین ابراهیمی(الوند)، پژوهشنامهی ادبیات کودک و نوجوان، شماره‌ی ۲۳، صص7-31.
محمدبن‌منّور. (1332).  اسرارالتّوحید فی مقامات ابیسعید. به‌اهتمام ذبیح‌الله صفا، تهران.
محمدی، محمد‌هادی. (1378). فانتزی در ادبیات کودکان. تهران: روزگار.
ـــــــــــــــــــــ . (1399). عینکی برای اژدها. تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان.
محمدی، محمدهادی و زهره قایینی. (1394). تاریخ ادبیات کودکان ایران؛ ادبیات کودکان در روزگار نو. ج6 و 9، تهران: چیستا.
مرزبان، رضا. (1347). طلسم شهر تاریکی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی. (1377). واژهنامهی هنر داستاننویسی. تهران: کتاب مهناز.
نظامی، الیاس‌بن‌یوسف. (1344). کلیات خمسه. تهران: امیرکبیر.
هانت، پتر. (۱۳۸۸). «فانتزی و جهان‌های جایگزین». ترجمه‌ی شیوا مقانلو، کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره‌ی ۱۴۸، صص62-71.
یاحقی، محمدجعفر. (1375). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ سروش.