بررسی ساختاری بازنویسی‌های مژگان شیخی از حکایات گلستان سعدی برای کودکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته زبان وادبیات فارسی دانشگاه شیراز

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

10.22099/jcls.2023.46824.1977

چکیده

یکی از نویسندگان پرکار در زمینه بازنویسی متون کهن ادبی، خانم مژگان شیخی است که برخی از حکایات گلستان، بوستان، کلیله‌ودمنه، قابوسنامه، منطق‌الطیر و... را برای کودکان بازنویسی کرده است. این مقاله به روش توصیفی‌تحلیلی و با بهره‌گیری از ابزار گردآوری اطلاعات کتابخآن‌های به بررسی ساختاری داستان‌های بازنوشته‌ی این نویسنده از شش حکایت گلستان سعدی برای کودکان و مقایسه‌ی آن‌ها با متن اصلی می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در چارچوب کلی اثر تغییر محسوسی صورت نگرفته، اما پیرنگ بازنوشته‌ها گسترده‌تر از متن اصلی شده است. توصیف عملکرد و ظاهر شخصیت‌ها، افزایش گفت‌وگوها و در نمونه‌هایی واگویه‏های درونی، از شگردهای بازنویس برای جذاب‌ترکردن داستان است. لحن گفت‌وگوها، از صورت ادبی و شاعرانه به لحنی ساده و تا حدودی متناسب با شخصیت‌ها تغییر کرده است. زاویه دید در تمام متن‌های بازنوشته، راوی دانای کل است که بازنویس در بعضی حکایت‌ها زاویه دید را به زاویه دید نمایشی نزدیک کرده، ولی تغییری در محتوا و درون‌مایه ایجاد نکرده‌ است. شیخی در نام‌گذاری اشخاص ابتکاری نداشته و از اسامی عام به‌کاررفته در متن اصلی استفاده کرده است. زبان در متن بازنوشته، ساده و رسمی است؛ اما گاهی واژه‌های دشوار، جملات طولانی، حذف‌های نادرست و استفاده زیاد از حرف ربط «و» بین جملات، به سادگی و روانی متن آسیب رسانده است. در تمام داستآن‌ها به‌طور چشمگیری از اصطلاحات و کنایه‌های عامیانه، استفاده شده است که برخی برای مخاطب نامفهوم و دشوار است. با آنکه بازنویس در پرداخت اثر گاهی به موفقیت‌هایی دست یافته است، اما نیاز است که بازنوشته‌های خود را به ظرافت‌ها و شگردهای هنری سعدی بیشتر نزدیک کند.  
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A review and an analysis of story elements in rewriting several Golestan's stories for children

نویسندگان [English]

  • Masoomeh Dastranj 1
  • zahra riahizamin 2
1 PHD Student of Persian language and Literature of Shiraz University, Shiraz , Iran
2 Prof Of Persian Language & Literature of Shiraz University
چکیده [English]

One of the most prolific writers in the field of rewriting ancient literary texts is Mrs. Mozhgan Sheikhi, who has rewritten a number of stories for children such as Golestan, Bostan, Kalileh and Damaneh, Qaboos Nameh,Mantiq-ut-Tayr,etc. This article examines the structure of this author's rewritten stories from Golestan Saadi's six children's stories and compares them with the original text using a descriptive-analytical method and using library information collection tools. The findings of the research show that there is no noticeable change in the general framework of the work, but the range of rewritings has become wider than the original text. Describing the performance and appearance of the characters, increasing the dialogues, and in some cases, internal expression is among the rewriting techniques to make the story more interesting. The tone of the dialogue has changed from literary and poetic to a simple tone that matches the characters to some extent. The point of view in all rewritten texts is the omniscient narrator. In some stories, rewriting brought the point of view closer to the dramatic point of view, but did not change the content and theme. Sheikhi was not innovative in naming people and used common names in the original text. The language in the transcript is simple and formal. But sometimes difficult words, long sentences, incorrect omissions, and excessive use of the conjunction "and" between sentences have harmed the simplicity and fluency of the text. In all the stories, common terms and ironies are used significantly, some of which are incomprehensible and difficult for the target audience. Although the rewriter has sometimes achieved success in rewriting the work, there is a need for his rewrites to approach Saadi's artistic subtleties and tricks..

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rewriting
  • narrator
  • child story
  • Saadi’s Golestan
  • elements of the story and Mozhgan Sheikhi
آدام، ژان میشل، فرانسواز رواز. (1383). تحلیل انواع داستان. ترجمه‌ی آذین حسین‌زاده، کتایون شهپرراد، تهران: قطره.
آذری‌نجف‌آبادی، الله‌وردی. (1364). یادگیری زبان و رشد واژگان کودک. تهران: جهاد دانشگاهی.
آلن،گراهام. (1385). بینامتنیت. ترجمه‌ی پیام یزدان‌جو. تهران: نشرمرکز.
پایور، جعفر. (1371). مقدمه‌ای بر بازنویسی و بازآفرینی در ادبیات کودک و نوجوان. تهران.
پایور، جعفر. (1380)  شیخ در بوته. تهران: اشرافیه.
پایور، جعفر. (1388). بازنویسی و بازآفرینی در ادبیات. به‌کوشش فروغ‌الزمان جمالی، تهران: کتابدار
حاجی‌علی‌لو، حسین. (1390). «بررسی ساختاری حکایت‌های گلستان». پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، سال1، شماره‌ی3، صص9-26.
حجازی، بنفشه. (1387). ادبیات کودکان و نوجوانان، ویژگی‌ها و جنبه‌ها. تهران: روشنفکران و مطالعات زنان.
حسام‌پور، سعید. (1389). «بررسی خواننده‌ی نهفته در داستان‌های اکبرپور». مطالعات ادبیات کودک، سال1، شماره‌ی1، صص101-127.
حکیمی، محمود و مهدی کاموس. (1384). مبانی ادبیات کودک و نوجوان. تهران: آرون.
حنیف، محمد. (1384).  قابلیت‌های نمایشی شاهنامه. تهران: سروش
جلالی، مریم. (1395). شاخص‌های اقتباس در ادبیات کودکان. تهران: انجمن فرهنگی هنری زنان ناشر.
جمالی، فروغ‌الزمان. (1390).« چهره‌ی کودک در افسانه‌های بازنویسی و بازآفرینی‌شده». مجله‌ی روشنان، دفتر 11، صص55-76.
ذبیح‌نیاعمران، آسیه و حسین یگانه‌مهر. (1393). بازآفرینی و بازنویسی در ادبیات کودک و نوجوان. تهران: فدک ایساتیس
ذبیح‌نیاعمران، آسیه و منوچهر اکبری. (1395). شخصیت در ادبیات کودک و نوجوان. یزد: هومان.
رئوف، علی.(1387). راهنمای نقد کتاب‌های کودک و نوجوان. تهران: آییژ
رضائی، لیلا و عباس جاهدجاه. (1391). «راوی اول شخص در گلستان سعدی». ادبیات و زبان‌ها، پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، دوره‌ی4، شماره‌ی2، (پیاپی 14)، صص 109-124.
سعدی، مصلح‌الدین. (1375). گلستان. شرح دکتر محمد خزائلی، چاپخانه‌ی علمی.
شکرانه، اسداله. (1392).  درآمدی بر بازنویسی و بازآفرینی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شنبه‌ای، رقیه. (1389). «شخصیت و شگردهای شخصیت‌پردازی سعدی در گلستان». پژوهشنامه‌ی ادب حماسی (فرهنگ وادب)، دوره‌ی 6، شماره‌ی10، صص123-143.
شیخی، مژگان. (1389الف). درویش طمع کار، قصه‌های تصویری از گلستان. تهران: قدیانی.
_______ . (1389ب). سفر دور و دراز، قصه‌های تصویری از گلستان. تهران: قدیانی.
_______ . (1389ج). شاهزاده‌ی کوتاه‌قد، قصه‌های تصویری از گلستان. تهران: قدیانی.
_______ . (1389د). غلام دریا ندیده، قصه‌های تصویری از گلستان. تهران: قدیانی.
 _______ . (1389هـ). گدایی که پادشاه شد، قصه‌های تصویری از گلستان. تهران: قدیانی.
_______ . (1389و). نگهبان جوان، قصه‌های تصویری از گلستان. تهران: قدیانی.
صفری، جهانگیر و همکاران. (1390). «نگاهی بر عناصر داستان در بازنویسی کتاب «قصه‌های شیرین کلیله و دمنه برای نوجوانان»». مطالعات ادبیات کودک، دوره‌ی2، شماره‌ی2، ( پیاپی 4)، صص77-101.
عباسی، علی. (1381). «گونه‏های روایتی». فلسفه و کلام شناخت، بهار، شماره‌ی 33، صص 51-74.
عبداالهی، منیژه. (1385). «شیوه‌های روایت‌پردازی درگلستان». مجله علوم اجتماعی و علوم انسانی دانشگاه شیراز، پاییز، شماره‌ی 48، صص133- 148.
عربلو، سمیه.( 1389). بررسی بازآفرینی ادبیات کهن برای نوجوانان. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
فاضلی، مهبود و ریحانه نصر‌اصفهانی. (1398). «بررسی اصول و معیارهای بازنویسی در ادبیات کودکان و نوجوانان». مطالعات ادبیات کودک، سال10، شماره‌‌ی1، صص142-179.
فتاحی، حسین. ( 1386). «اوج و فرود (بررسی بازنویسی‌های م. آزاد در دو دوره)». پژوهش‌نامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، شماره‌ی 49، صص138-144.
فروزنده، مسعود. (1388). «نقد و تحلیل عناصر داستان در گزیده‌ای از داستان‌های کودکان».  ادب پژوهی. دانشگاه گیلان، دوره‌ی3، شماره‌ی9، صص151-171.
کلارک، آرتورسی. (1378). هزارتوی داستان. ترجمه‌ی نسرین مهاجرانی، تهران: چشمه
میرصادقی، جمال. (1390).  ادبیات داستانی. تهران: سخن
.ـــــــــــــــ . (1392) عناصر داستانی. تهران، سخن.
 نجفی بهزادی و همکاران. (1393). «بررسی و تحلیل الگوهای بازنویسی حکایات گلستان برای نوجوانان». نثرپژوهی ادب فارسی، شماره‌ی36، صص333-358.
هاشمی‌نسب، صدیقه. (1371). کودکان و ادبیات رسمی ایران. تهران: سروش
هاچن، لیندا. (1400). نظریه‌ایی در باب اقتباس. ترجمه‌ی مهسا خداکرمی، تهران: مرکز
یافا، مانوراما. (1388). چگونه برای بچه‌ها داستان بنویسیم. ترجمه‌ی مهرداد تهرانیان‌راد، تهران: سروش.
یوسفی، محمدرضا. (1387). ادبیات کهن ادبیات نو. تهران: پیک بهار.