تحلیل قصه‌ی «برادر عاقل و برادر دیوانه» از منظر اسطوره‌ی دیوسکوریک (دوقلوهای مقدس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه لرستان

چکیده

چکیده:
«ایزدکران» یا دوقلوهای مقدس و آسمانی، یکی از بن‌مایه‌های اساطیری است که در آیین‌ و اساطیر ملل مختلف به شکل‌های گوناگون متجلی شده است. اگر چه این دوقلوها و ویژگی‌های خاص آن‌ها در آثار طراز اول ادبیات فارسی منعکس نشده، اما چنین دوقلوهایی در قصه‌های ایرانی که از قدیم الایام سینه به سینه نقل شده، با همان ویژگی‌ها به وضوح دیده می‌شوند. از آن‌جایی که اکثر قصه‌ها نمادین، و از تأویل پذیری بالایی برخوردارند، در مقاله‌ی حاضر از این منظر به تحلیل قصه‌ی «برادر عاقل و برادر دیوانه» پرداخته شده است. این قصه در مناطق مختلف ایران به شکل‌های گوناگون روایت گردیده است. در این قصه مهم‌ترین ویژگی‌های دوقلویی از قبیل ارتباط با اسب و گاو، گذر از زندگی کشاورزی و دامداری و رسیدن به زندگی شهری و شکل‌گیری تمدن، فدا شدن یکی برای بقای دیگری، دفن یکی از دوقلوها به مناسبت بنا کردن ساختمان و... وجود دارد. در قصه‌ی مذکور، اگر چه برادرِ دیوانه در ظاهر، رفتاری متضاد با برادر عاقل دارد، اما همین رفتار متضاد است که زمینه‌ی پیشرفت برادر عاقل را فراهم می‌آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Tale of “Wise Brother and Crazy Brother” from Viewpoint of Dioscurism

نویسنده [English]

  • Ali Heydari
Lorestan University
چکیده [English]

 
 

A. Heidari*

Lorestan University
 
Abstract
Dioscurism or divine and sacred twins as an element of almost all ritual and myths of different nations exists in one form or the other.  Although holy twins with their specific features are not present in Iranian great epic –Shahnameh, they are narrated in ancient Iranian oral tales. In this paper, the tale of “wise brother and Crazy brother” is discussed from this viewpoint. In this tale the twins' relationship with cows and horses, their passage from agricultural life to urban life and sacrifice of one twin for the sake of the other as well as burying one in order to put the foundation for a building are noticed. The crazy one seems to have an opposite character but the same character provides success for the wise brother.
 
 
* Associate Prof. of Persian Language and Literature, aheidary1348@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: dioscurism
  • twins
  • wraith
  • horse
  • civilization
اذکایی، پرویز. (۱۳۶۶). «افسانه‌ی دو همزاد». چیستا، شماره۴۳، صص۲۶۴-۲۶۸.
بتلهایم، برونو. (۱۳۸۷). کودکان به قصه نیاز دارند. ترجمه‌ی کمال بهروزنیا، تهران: افکار.
بویس، مری. (۱۳۹۰). آیین زرتشت. ترجمه‌ی ابوالحسن تهامی، تهران: نگاه.
پراپ، ولادیمیر. (۱۳۶۸). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمه‌ی فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
ـــــــــــــ . (۱۳۷۱). ریشه‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمه‌ی فریدون بدره‌ای، تهران: توس.
تاکههارا، شین. (۱۳۸۹). افسانه‌ها و قصه‌های ایرانی. ترجمه‌ی سیداحمد وکیلیان، تهران: ثالث.
حیدری، حجت‌الله. (۱۳۸۹). «برادر عاقل و برادر دیوانه». دیار بلوط و مفرغ؛ هفته‌نامه‌ی لرستان، ششم بهمن، ص۷.
خدیش، پگاه. (۱۳۸۷). ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی. تهران: علمی و فرهنگی.
دیویدسُن، اُلگا. (۱۳۸۷). شاعر و پهلوان در شاهنامه. ترجمه‌ی فرهاد عطایی، تهران: کتابخانه‌ی ملی.
رضائیان عطار، مسعود. (۱۳۷۷). رجوع به همزاد. تهران: ادبستان.
رنسام، آرتور. (۱۳۸۷). قصه‌ها و افسانه‌های مردم روسیه. ترجمه‌ی فرحناز عامری، تهران: کتاب‌های کیمیا.
رنک، اتو. (۱۳۸۴). «همزاد به‌مثابه خود نامیرا». ارغنون، ترجمه‌ی مهشید تاج، سال۶، شماره۲۶و۲۷، صص۱۹۷-۲۳۴.
شمیسا، سیروس. (۱۳۷۶). داستان رستم و اسفندیار. تهران: میترا.
صنعتی، محمد. (۱۳۸۰). صادق هدایت و هراس از مرگ. تهران: مرکز.
عباسی، بهجت. (۱۳۷۸). افسانه‌های مشرق زمین. تهران: مینا.
فرزانه، مصطفی. (۱۳۷۲). آشنایی با صادق هدایت. تهران: مرکز.
فریزر، جرج جیمز. (۱۳۸۲). شاخه‌ی زرین. ترجمه‌ی کاظم آبرومند، تهران: آگاه.
فقیهی ‌محدث، فریده. (۱۳۸۹). قربانی در ادیان الهی. تبریز: مولی علی.
قاسم‌نیا، شکوفه و سحر یاسین‌پور. (۱۳۸۲). گاو پیشانی سفید. تهران: پیدایش.
محسنی، مرتضی و مریم ولی‌زاده. (۱۳۹۰). «بن‌مایه‌های توتمیسم در قصه‌های عامیانه‌ی ایران». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، شماره۲۳، صص۱۵۵-۱۸۰.
معین، محمد. (۱۳۷۱). فرهنگ فارسی معین. تهران: امیرکبیر.
ناس، جان بویر. (۱۳۷۰). تاریخ جامع ادیان. ترجمه‌ی علی‌اصغر حکمت، تهران: سازمان انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
یونگ، کارل گوستاو. (۱۳۷۷). انسان و سمبول‌هایش. ترجمه‌ی محمود سلطانیه، تهران: جام.