شعر کودک در سیره‌ی پیامبر (بررسی ساختاری، موسیقایی و محتوایی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بجنورد

چکیده

یکی از جنبه‌های مغفول مانده در سیرۀ پیامبر اکرم، توجه ایشان به شعر و ادبیات کودک است. به گواهی تاریخ، نه تنها شعرهای کودکانه‌ای که عموما در اوزان محرّک و مهیِّج سروده می‌شده، در زمان کودکی پیامبر برای ایشان خوانده می‌شده، بلکه شخص پیامبر نیز پاره‌ای از اشعار کودکانه را برای کودکانی مانند امام حسن و امام حسین می‌خوانده‌اند و گاه نیز در باب برخی از اشعار کودکانه اظهار نظر می‌کرده‌اند. ما در این مقاله می‌کوشیم با بررسی متون حدیثی و تاریخی، شعرهای کودکانه‌ای را که در سیرۀ پیامبر اکرم مورد توجه واقع شده، استخراج، بررسی و تحلیل کنیم. در ضمن این بحث نشان داده‌ایم که ساختار برخی از این اشعار، به احتمال با ساختار شعرهایی که گوسان‌های ایرانی در دوران پیش از اسلام می‌خوانده‌اند مشابهت‌هایی دارد و احتمال تاثیرپذیری برخی شعرهای کودکانۀ عرب، از ساختارهای پیش از اسلامی شعر فارسی وجود دارد. همچنین در پایان مقاله با ذکر دو نمونه، تاثیرگذاری و قدرت شعر کودک در تمدن اسلامی را نشان داده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Children's Poetry and Biography of the Prophet (an analysis of structure music and content)

نویسنده [English]

  • Mojtaba Mojarrad
Bojnourd University
چکیده [English]

One of the neglected aspects of the Prophet's life is his attention to the poetry and literature of the children. Historically speaking, children's poems, which generally had exciting rhythm and rhyme, were recited for the Prophet in his childhood.  The Prophet also read some of the children's poems for children like Imam Hassan and Imam Hussein, and sometimes he commented on some of these poems. In this article, historical and Hadith texts are studied in order to discover children's poems that are mentioned in the biography of the Prophet. It is argued the structure of some of these poems is most likely to be similar to the structure of poetry that Iranian Gosan have recited in pre-Islamic times,  and it is possible that some of the Arab children's poems were influenced by the pre-Islamic structures of Persian poetry. Two examples show the influence of the children's poetry on the method of inferring Muslim jurisprudents.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • keywords: Child poetry
  • The Prophet
  • music
ابن اثیر، مبارک­بن­محمد. (بی‌تا). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر. قم: موسسه‌ی مطبوعاتی اسماعیلیان.
ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن­بن­علی. (1997). کشف المشکل من حدیث الصحیحین. تحقیق علی حسین البواب، ریاض: دارالنشر و دارالوطن.
ابنعبدالبر، ابوعمر یوسف­بن­عبدالله­بن­محمد. (1992). الاستیعاب فی معرفة الاصحاب. تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: دارالجیل.
ابن عبدربه، احمدبن­محمد. (1404). العقد الفرید. تحقیق دکتور مفید محمد قمیحه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن منظور، محمدبن­مکرم. (1414). لسان العرب. بیروت: دارصادر.
بخاری، ابوعبدالله محمدبن­اسماعیل. (1993). صحیح البخاری. تحقیق الدکتور مصطفی دیب البُغا، دمشق و بیروت: دار ابن کثیر والیمامه للطباعه و النشر و التوزیع.
بغدادی، محمدبن­حبیب. (1985). المنمق فی اخبار قریش. تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت: عالم الکتب.
بلاذری، احمدبن­یحیی­بن­جابر. (1996). أنساب الأشراف. تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت: دارالفکر.
جاحظ، ابوعثمان عمرو بن­بحر. (1424). الحیوان. تحقیق محمد باسل عیون السود، بیروت: دارالکتب العلمیه.
جوهری، اسماعیل­بن­حماد. (1410). الصحاح: تاج اللغه و صحاح العربیه. تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین.
حمیری، نشوان­بن­سعید. (بی‌تا). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم. تحقیق حسین­بن­عبدالله العمری و مطهر بن علی الادیانی و یوسف محمد عبدالله. بیروت: دارالفکر المعاصر.
زرقانی، سیدمهدی. (1390). تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی. تهران: سخن.
زمخشری، ابوالقاسم محمودبن­عمر. (1417). الفائق فی غریب الحدیث. تحقیق ابراهیم شمس الدین، بیروت: دارالکتب العلمیه.
سپاهی لایین، علیرضا. (1376). «سه خشتی، شعر ویژه‌ی کرمانجها». مجله‌ی شعر، شماره‌ی 21، صص 158- 163.
سهیلی، ابوالقاسم عبدالرحمن بن عبدالله الخثعمی. (بی‌تا). الرَوض الاُنُف. علّق علیه و وضع حواشیه مجدی بن منصور بن سید الشوری، بیروت: دارالکتب العلمیه.
سیوطی، ابوالفضل جلال‌الدین عبدالرحمن ابوبکر. (1985). الخصائص الکبری.بیروت: دارالکتب العلمیه. 
طالقانی، ملانظرعلی بن سلطان محمد. (1418). رساله فی الغناء. در  غنا، موسیقی، ج2، به کوشش رضا مختاری و محمدرضا نعمتی، قم: بوستان کتاب.
مجلسی، محمدباقر. (1404). بحار الانوار. بیروت: موسسه الوفاء.
مرعشی، قاضی نورالله. (1409). احقاق الحق و إزهاق الباطل. علق علیه آیه الله المرعشی النجفی، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
صالحی شامی، محمدبن­یوسف. (1993). سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد. تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت: دارالکتب العلمیه.           
طبرانی، ابوالقاسم سلیمان­بن­احمدبن­ایوب. (1983). المعجم الکبیر. تحقیق حمدی بن عبدالمجید السلفی، موصل: مکتبة العلوم و الحکم.
عسقلانی، احمدبن علی­بنحجر. (1995). الإصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت: دارالکتب العلمیه.
فراهیدی، خلیل­بن­احمد. (1410). کتاب العین. تحقیق الدکتور مهدی المحزومی و الدکتور ابراهیم السامرایی، قم: موسسه دارالهجره.
فیومی، احمد بن محمد. (بی‌تا). مصباح المنیر. بی‌جا: بی‌نا.
قالی، ابوعلی اسماعیل بن قاسم بن عیذون. (2001). کتاب الأمالی: مع کتابیّ ذیل الأمالی و النّوادر. تحقیق الشیخ صلاح بن فتحی هلل و الشیخ سید بن عباس الجَلیمی، بیروت: موسسة الکتب الثقافیه.
Celil, Celil, Sadkam, Guly(2012). Sexistiyen kurmanci xorasan. Wien: institute fur kurdologie.