نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• راضیه ربانی یکتا ¹
• فرشته عبدلی برازجانی ²

¹ دانشکده ادبیات و زبانهای خارجه- دانشگاه پیام نور- تهران- ایران

² دانشکده ادبیات و زبانهای خارجه- دانشگاه پیام نور-تهران- ایران

چکیده

این پژوهش به بررسی چگونگی انتقال مفاهیم «اقتدار» و «عاملیت کودک» در دو ترجمه فارسی از رمان کلاسیک «ماجراهای آلیس در سرزمین عجایب» می‌پردازد. با به‌کارگیری رویکردی ترکیبی—شامل تحلیل پیکره‌ای متون، نظرسنجی از ۱۵۰ کودک ایرانی و گروه‌های متمرکز ۶۰ نفره—این مطالعه نشان می‌دهد که انتخاب‌های واژگانی و عناصر فرامتنی مانند پیش‌گفتار و طراحی جلد، چه نقشی در شکل‌دهی به برداشت کودکان از شخصیت آلیس ایفا می‌کنند. ترجمه مهناز فصیحی، با پیش گرفتن رویکرد «بیگانه‌سازی»، سرکشی و پرسشگری آلیس را حفظ کرده و تصویری قدرتمند و کنشگر از او ارائه می‌دهد. در مقابل، ترجمه علی حبیبیان، با اتخاذ راهبرد «بومی‌سازی» و استفاده از آیین تعارف فارسی، مقاومت آشکار آلیس را تعدیل کرده و اقتدار شخصیت‌های بزرگسال را برجسته می‌سازد. نتایج نظرسنجی نشان داد کودکان، به‌ویژه آنان که ساکن شهرها هستند یا آشنایی بیشتری با رسانه‌های غربی دارند، نسخه فصیحی را ترجیح داده و آلیس را شخصیتی بااعتمادبه‌نفس‌تر و پرسشگرتر می‌دانند. داده‌های گروه‌های متمرکز نیز آشکار ساخت که کودکان نقشی فعال در تفسیر معنا دارند و برداشت‌های آنان تحت تأثیر بافت‌های اجتماعی و فرهنگی قرار می‌گیرد. این پژوهش تأکید می‌کند که ترجمه ادبیات کودک، عرصه‌ای مهم برای تبادلات فرهنگی و شکل‌دهی به معنای اقتدار و عاملیت است و در این فرآیند، ترکیب راهبردهای زبانی و عناصر فرامتنی نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. چنین پژوهشی، افق‌های تازه‌ای در درک ترجمه به عنوان فرایندی فرهنگی و گفت‌وگومحور می‌گشاید.

کلیدواژه‌ها

• اقتدار
• تبادل فرهنگی
• تحلیل فرامتنی
• عاملیت کودک
• نظریه دریافت

موضوعات

• ادبیات کودک و نوجوان ایران

عنوان مقاله [English]

Authority and Agency in Two Persian Translations of Alice Adventures in Wonderland

نویسندگان [English]

• Razieh Rabbani Yekta ¹
• Fereshteh Abdoli Borazjani ²

¹ Department of Literature and Foreign Languages- Payame Noor University- Tehran- Iran

² Department of Literature and Foreign Languages- Payame Noor University- Tehran- Iran

چکیده [English]

This research investigates how the concepts of “authority” and “child agency” are conveyed in two Persian translations of the classic novel Alice’s Adventures in Wonderland. Employing a mixed-methods approach—including corpus analysis, a survey of 150 Iranian children, and 60-person focus groups—this study demonstrates the role of lexical choices and paratextual elements (such as prefaces and cover designs) in shaping children’s perception of Alice’s character. The translation by Mahnaz Fasihhi, adopting a “defamiliarization” approach, preserves Alice’s defiance and inquisitiveness, presenting her as a powerful and agentic figure. Conversely, the translation by Ali Habibian, by adopting a “domestication” strategy and employing the Persian etiquette of ta’arof (polite deference), moderates Alice’s overt resistance and emphasizes the authority of the adult characters. Survey results indicated that children, particularly those residing in cities or more familiar with Western media, preferred the Fasihhi version, viewing Alice as more confident and inquisitive. Focus group data further revealed that children play an active role in interpreting meaning, and their perceptions are influenced by their socio-cultural contexts. This research emphasizes that the translation of children’s literature is a significant arena for cultural exchange and the construction of meaning around authority and agency, where the combination of linguistic strategies and paratextual elements plays a crucial role. Such research opens new horizons for understanding translation as a cultural and dialogic process.

کلیدواژه‌ها [English]

• Authority
• Cultural Exchange
• Paratextual Analysis
• Child Agency
• Reception Theory