انواع ترانه های کودکان (مطالعه‌ی موردی: طبقه‌بندی نظم شفاهی کودکان خراسان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه فرهنگیان مشهد

چکیده

چکیده
گفتار پیش رو، گزارشی از پژوهشی میدانی است که به منظور گشودن راهی برای شناخت و بررسی دقیقتر ترانههای فولکلوریک کودکان صورت گرفته است. پژوهش‌گر پس از گردآوری ترانه‌ها، شعرواره‌ها و درمجموع، تمام متنهای موزون و منظوم شفاهی رایج در بین کودکان و نیز آنچه والدین برای آنها می‌خوانند، به تقسیم‌بندی دقیق آنها پرداختهاست. این تقسیم‌بندی که برای اولین بار در این حوزه و در زبان فارسی ارائه شده، اختصاصاً دربارهی متنهای منظوم فولکلوریک کودکان فارسیزبان خراسان و براساس محتوا وکاربرد آنهاست. کلیات این تقسیمبندی چنین است:
1.   متن‌های منظوم شفاهی بدون بازی کودکان؛
1-1  . متن‌های منظومی که بزرگ‌ترها برای کودکان می‌خوانند؛
1-2  . متن‌‌های منظومی که کودکان خودشان می‌خوانند.
2.     متن‌های منظوم شفاهی در بازی کودکان؛
2-1. متن‌های منظوم یارگیری؛
2-2. متن‌های منظوم بازی؛
2-3. متن‌های منظوم پیرامون بازی.
 پژوهش حاضر می‌تواند شیوه‌ای علمی برای تقسیم‌بندی دیگرحوزه‌های ادبیات شفاهی کودکان باشد.

                           

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Classification of Children’s Oral Poetry of Khorasan, Iran

نویسنده [English]

  • Javad Rasouli
Farhangian University of Mashhad
چکیده [English]

 
 

Rasuli*

Farhangian Univeristy of Mashhad
 
Abstract
Songs, rhythmic and poetic texts which are commonly used by the children living in Khorasan province along with those songs and poems recited to them by their parents (in the realm of oral literature--folklore), require a thorough and scientific classification. The present study has undertaken to offer such a classification based on the application of each text type. These texts are classified into two groups: oral poetic texts without any games. This group consists of poetic texts that adults read for children and poetics texts read by children themselves. The second group are oral poetic texts used in children’s games which consist of: 1) poetic texts used for selecting teammates;  2) poetic texts used in games; 3) poetic texts about the games. The classification methodology used in this study can be adopted as a model for classifying other aspects of the children’s oral literature.
 
 
 
* Ph.D. of  Language and Literature - Folklore, Academy of Sciences,  Dr.javad.rasooli@gmail.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Children’s oral poetry
  • Khorasan
  • classification of oral poetry
  • folklore
احمدپناهی، محمد. (1376). ترانه و ترانهسرایی در ایران: سیری در ترانه‌های ملی ایران. تهران: سروش.
ـــــــــــــــــ. (1368). ترانه‌های ملی ایران: سیری در ترانه و ترانهسرایی در ایران. تهران: مؤلف.
احمدیه (ابتهاج)، ملکسیما. (1375). بازیابی ارزشها در کودکان و نوجوانان. تهران: نی.
احترامی، منوچهر. (1373). سلیمان، بابا سلیمان. تهران: گزارش.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم. (1352). قصه‌های ایرانی. ج1 و 2 و 3، تهران: بی‌نا.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم؛ ظریفیان، محمود. (1371). گذری و نظری ... در فرهنگ مردم. تهران: اسپرک.
انجوی شیرازی، ابوالقاسم (گردآورنده). (1359). گل به صنوبر چه کرد؟ (بخش 1 و 2 قصه‌های ایرانی). تهران: امیرکبیر.
 ایمن (آهی)، لیلی؛ میرهادی، توران (خمارلو) و دولت‌آبادی، مهدخت. (1355). گذری در ادبیات کودکان. تهران: شورای کتاب کودک.
پلووسکی، آن. (1364). دنیای قصه‌گویی. ترجمهی: محمد ابراهیم اقلیوی. تهران: سروش.
تذهیبی، سهیلا و شجاع‌دوست، شهلا (پژوهشگر). (1369). لالالالا گل لاله. ج2. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
«ترانه‌های لالایی». (1340). کتاب هفته، شماره 5، ص181.
جعفرنژاد، آتش. (1363). 39 مقاله درباره‌ی ادبیات کودکان. تهران: شورای کتاب کودک.
« چند روایت از ترانهی دویدم و دویدم». (1340). کتاب هفته، شماره‌ی3، صص180-183.
حکیمی، محمود. (بی‌تا). سخنی درباره‌ی ادبیات کودک و نوجوانان. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
خلیلی‌فر (بشیر)، مصطفی. (1378). «نگاهی به موسیقی شعر کودک و نوجوان در ایران»، مجموعه مقالات همایش ادبیات فارسی و تعلیم و تربیت.  دانشگاه تربیت معلم سبزوار، صص 101-112.
درویشیان، علی‎اشرف. (1366). افسانه‌ها، نمایشنامه‌ها و بازی‌های کردی (ج1، افسانه‌ها و متل‌ها). تهران: بی نا.
ـــــــــــــــــــ. (1357). کتاب کودکان و نوجوانان. کرمانشاه: یادمحمد.
رحماندوست، مصطفی. (1369). ادبیات کودکان و نوجوانان. تهران: ایران.
رازانی، بهمن. (1355). پژوهشی اجمالی در زمینه ادبیات کودکان. بی‌جا: شرق.
رحمانی، روشن. (1380). تاریخ گردآوری، نشر و پژوهش افسانه‌های مردم فارسی ‌زبان (ایران، تاجیکستان، افغانستان). شیراز: نوید.
سرامی، قدمعلی. (1385). پنج مقاله درباره ادبیات کودک. تهران: ترفند.
سهراب (مافی)، معصومه. (1363). 17 مقاله درباره‌ی ادبیات کودکان. تهران: شورای کتاب کودک.
شاملو، احمد. (1357). کتاب کوچه. ج1، تهران: مازیا.
شعاری‌نژاد، علی اکبر. (1374). ادبیات کودکان. تهران: اطلاعات.
شکورزاده،‌ ابراهیم. (1338). ترانه‌های روستایی خراسان. تهران: بی‌نا.
ـــــــــــــــــ. (1363). عقاید و رسوم مردم خراسان. تهران: سروش.
صداقت‌کیش، جمشید. (1360). بازیهای محلی آباده. شیراز: مؤلف.
عابداف، داداجان. (1997م). «جشن نوروز و سرودهای نوروزی در افغانستان». مردم گیاه.  شماره‌ی 1-2، صص91.
ـــــــــــــــ. (1382). رمضان و سنتهای آن در افغانستان. مشهد: نگین شرق.
عابداف، داداجان و شیرمحمدیان، بهرام. (1996م). قصه‌ها پیرامون فردوسی و قهرمان‌های شاهنامه. دوشنبه (تاجیکستان): سفارتج.ا.ا.
علی پور، منوچهر. (1378). آشنایی با ادبیات کودکان. تهران: فردوس.
فرهنگنامهی کودکان و نوجوانان. (1376).تهران: شورای کتاب کودک.
فنایی، بهروز (گردآورنده). (1340). «لالایی‌های بیرجند». کتاب هفته. شماره‌ی15، ص 180.
لطیفی، منوچهر (تنظیم و تصویر). (1371). کک به تنور. تهران: گزارش.
محمدی، محمدهادی. زهره قایینی. (1381). تاریخ ادبیات کودکان ایران (ادبیات کودکان از مشروطیت تا 1340). ج3 و 4، تهران: چیستا.
مهتدی، فضل الله (صبحی). (1377). افسانه‌ها. تهران: جامی.
ــــــــــــــــــــــــــ (1333). افسانه‌های باستانی ایران و مجار. تهران: بی نا.
ــــــــــــــــــــــــــ (1332). افسانه‌های بوعلی سینا. تهران: بی نا.
ــــــــــــــــــــــــــ (1349). افسانه‌های کهن. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــــــــــــــ (1346). عمونوروز. تهران: اشرفی.
میرنیا، سیدعلی. (1381). نگاهی به فرهنگ عامه مردم خراسان. مشهد: سخن گستر.
میهن دوست، محسن. (1379). اگر من بی دم، تو بی دم. تهران: گل آذین.
ــــــــــــــــــــ (1381). اوسنه‌های پهلوانی، تغزلی. تهران: مرکز.
ــــــــــــــــــــ (1380). اوسنه‌های خواب. تهران: مرکز.
ــــــــــــــــــــ (1378). اوسنه‌های عاشقی. تهران: مرکز.
ــــــــــــــــــــ. (1378). باکره‌های پریزاد. تهران: توس.
ــــــــــــــــــــ. (1380). پژوهش عمومی فرهنگ عامه. تهران: توس.
ــــــــــــــــــــ. (1354). سمندر چهل گیس. تهران: میراث فرهنگی.
ــــــــــــــــــــ. (1378). سنت شکن. تهران: توس.
ــــــــــــــــــــ. (1370). سیب خندان، نارگریان. مشهد: فربد.
ــــــــــــــــــــ. (1373). فرهنگ مردم زورآباد جام. مشهد: محقق.
ــــــــــــــــــــ  (1380). کلّه فریاد (ترانه‌هایی از خراسان). ج2. تهران: گل آذین.
ــــــــــــــــــــ. (1379). گفتاری از سیاوش شاهنامه. تهران: کتابسرای تندیس.
ــــــــــــــــــــ. (1378). نه کلید. تهران: توس.
نکاتی دربارهی ادبیات کودکان. (1356). تهران: شورای کتاب کودک.
وکیلیان، سیداحمد. (1377). چیستا‌ن‌های خواندنی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ـــــــــــــــــ. (1375). تمثیل و مثل. تهران: سروش.
ـــــــــــــــــ. (1375). متل‌ها و افسانه‌های ایرانی. ج1 و 2، تهران: سروش.
هدایت، صادق. (1310). اوسانه. تهران: بی نا.
ــــــــــــــ.. (1374). چهار افسانه. تهران: بی نا.
ــــــــــــــ.. (1334). نوشته‌های پراکنده. تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــــ.. (1376). نوشته‌های فراموش شده صادق هدایت. گردآورنده مریم دانایی برومند. تهران: نگاه.
ــــــــــــــ.. (1356). نیرنگستان. تهران: جاویدان.
ــــــــــــــ.. (1324). سخن [نشریه]. شماره‌ی3، صص 179-184؛ شماره‌ی4، صص 265-275؛ شماره‌ی 5، صص 337-342؛ شماره‌ی 6، صص 420-424.
ــــــــــــــ.. (1381). ترانه‌های محلی فارس. شیراز: بی‌نا.
ــــــــــــــ. (1348). یک‌هزار و چهارصد ترانه. تهران: بی‌نا.
Шермухамадов, Б. (1973). Назми халкии бачагонаи точик. Душанбе.
Шермухамадиён, Б, Обидзода, Д. (1963). Алла чонам алаё. Душанбе.