تحلیل محتوا و نقد ادبی در ادبیات کودکان: خواهران غریب یا قریب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه خوارزمی

چکیده

تحلیل محتوا و نقد ادبی از جمله پرکاربردترین‌ روش‌ها و رویکردها در پژوهش‌های ادبیات و به طور خاص ادبیات کودک است. در حال حاضر تحلیل محتوا با دو رویکرد کمی و کیفی در بسیاری از پژوهش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد که رویکرد کیفی در تحلیل محتوا قرابت زیادی با نقد ادبی به عنوان یکی از رویکردهای رایج در پژوهش‌های ادبی دارد. از مجموع 75 پژوهش بررسی شده که در پنج شماره‌ی دوفصلنامه‌ی علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک منتشر شده‌اند یا به صورت گزارش طرح پژوهشی در کتابخانه‌ی بین المللی کودکان مونیخ نگهداری می‌شوند، 41 مورد آنها به نقد و تحلیل متون پرداخته‌اند. در این میان برخی صراحتاً به روش تحلیل محتوا اشاره کرده‌اند و برخی نیز صرفاً بر وجه تحلیلی کار تأکید کرده‌اند. تفکیک مرز مشخصی میان روش‌ها و رویکردهای به کار گرفته شده در این پژوهش‌ها امر آسانی نبوده است. اغلب پژوهش‌ها با رویکردی کیفی و تحلیلی، مبتنی بر شاخص‌های گوناگون نقد ادبی، از جمله نقد ساختارگرایانه یا فمینیستی یا سایر نظریه‌های ادبی انجام شده‌اند. بهره‌گیری از تکنیک‌های تحلیل محتوا مبتنی بر معیارهای نقد ادبی می‌تواند در بهبود کیفیت پژوهش‌های تحلیلی ادبیات کودک راهگشا باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Content Analysis and Literary Criticism in Children's Literature

نویسنده [English]

  • Leyla Maktabi Fard
Kharazmi University
چکیده [English]

 

Maktabi Fard*

Kharazmi University of Tehran
 
Abstract
Content analysis and literary criticism are often applied in literary researches, specifically children's literature. Nowadays in many of these researches content analysis is applied with two approaches: Qualitative and quantitative. It seems that qualitative approach in content analysis is similar to literary criticism as a very common approach in literary researches. In this survey 75 research reports have been studied which have been published in Iranian Children's Literature Studies and the research reports which are available in International Youth Library in Munich. 41 of these researches have criticized and analyzed texts. Some of them have mentioned content analysis as a "Method" and some of them have emphasized on the analytical "Aspect" of their research. Meanwhile it is not easy to differentiate between "Methods" and "Approaches" which have been applied in these researches and many of them have been done through qualitative and analytical approaches based on different types of literary criticism such as Constructivism and Feminism. The utilization of content analysis methods based on literary criticism criteria can be helpful for developing of children's literature researches.
 
 
 
 
*  Assistant Prof. in Library Science & Information,  RoyaMaktabi@gmail.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Content Analysis
  • Literary Criticism
  • Iranian Children's Literature Studies
  • International Youth Library
خسرونژاد، مرتضی. (۱۳۸۷). «درآمد دوم: نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک در ایران؛ موقعیت، ویژگی‌ها، ضرورت‌ها»، در دیگرخوانی‌های ناگزیر؛ رویکردهای نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک. به‌کوشش مرتضی خسرونژاد. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. صص۴۱-۶۷.
زرین کوب، عبدالحسین. (۱۳۷۲). «تعریف نقد ادبی». دست‌یافتنی در
ساروخانی، باقر. (۱۳۷۷). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سلیانی، عاطفه. (۱۳۸۷). روش‌شناسی نقد ادبیات کودکان. دست‌یافتنی در
بازیابی: ۳/۱۲/۹۱.http://ketabak.org/tarvij/node/689
صادقی مرشت، هدی. (۱۳۸۷). نقد ادبی چیست؟. دست‌یافتنی در
بازیابی: ۱/۱۲/۹۱.http://www.louh.com/content/1825/default.aspx  
فلیک، اووه. (۱۳۸۷). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه‌ی هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
کریپندورف، کلوس. (۱۳۸۳). تحلیل محتوا؛ مبانی روش‌شناسی. ترجمه‌ی هوشنگ نایبی. تهران: نشر نی.
کستنر، اریش. (۱۳۵۶). خواهران غریب. ترجمه‌ی علی پاک‌بین، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
گال، مردیت دامین و همکاران. (۱۳۸۲). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی. ترجمه‌ی احمد نصر و همکاران، ج۲، تهران: سمت؛ مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی.
گرین، ویلفرد و همکاران. (۱۳۷۶). مبانی نقد ادبی. ترجمه‌ی فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.
محمدی، محمدهادی. (۱۳۷۸). روش‌شناسی نقد ادبیات کودکان. تهران: سروش.
محمدی، مهدی. (۱۳۹۲). «تحقیقات تحلیل محتوا در ادبیات کودکان و نوجوانان ایران از سال ۱۳۵۳ – ۱۳۹۰». تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ش۱، پیاپی۷۲، صص۱۱۱-۱۳۳.
مکتبی‌فرد، لیلا و یزدان منصوریان. (۱۳۹۱). «تبارشناسی پژوهش‌های ادبیات کودکان از منظر روش‌شناختی». مطالعات ادبیات کودک، س۳، ش۱، صص۱۳۷-۱۵۲.
هال، ورنان. (۱۳۷۹). تاریخچه‌ی نقد ادبی. ترجمه‌ی احمد همتی، تهران: روزنه.
Mayring, Philipp. (2000). “Qualitative Content Analysis” Forum Qualitative Sozialforschung/ Forum: Qualitative Social Research. Vol. 1, No. 2, Retrieved 2 August 2008 from http://qualitative-research.net/fqs/fqs-e/2-00inhalt-e.htm.
Patton, Michael Quinn. (2002). Qualitative research & Evaluation Methods.thousand Oaks, Calif, :Sage publication.