شگردهای تمرکززدایی در تصویر و برهم‌کنش متن و تصویر در کتاب‌های تصویری‌

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

تصویرگر کتاب کودک

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی شگردهای تمرکززدایی در تصویر و هم‌چنین برهم‌کنش میان متن و تصویر در کتاب‌های کودکان است. اصطلاح تمرکززدایی نخستین بار از سوی خسرو‌نژاد (1382) در تشریح نظریه‌ی معصومیت و تجربه و به منظور توضیح ویژگی‌های زیبایی‌شناسیک ادبیات کودک پیشنهاد شده‌ و شگردهای آن در بررسی افسانه‌های صبحی شناخته شده است. بنابر تعریف منظور از تمرکززدایی توانایی ذهن در جدایی از پدیده‌ای و رفتن به پدیده‌ای یا سطح دیگری از همان پدیده است. مرادپور (1391) نیز شگردهای یادشده را در افسانه‌ی انجوی شیرازی کاویده و شگردهایی تازه بر آنها افزوده است.پژوهش حاضر، پژوهشی کیفی است با دو روی‌کرد توصیفی-تفسیری و تفسیری-تجریدی.یافته‌های پژوهش حاضر نشان‌ داد از میان شگردهای معصومیت‌و‌تجربه، اغراق، وارونه‌سازی، سپیدنگاری، رفت و برگشت، نمای دور و نزدیک، تعادل و عدم تعادل در تصویرها دیده شدند در حالی که در برهم‌کنش متن و تصویر تنها شگردهای وارونه‌سازی و سپیدنگاسی وجود دارند. هم‌چنین در بررسی شگردهای مرادپور یک صحنه با دو نما، صحنه‌های همزمان، نمای باز و بسته، جابجایی قهرمان، زنجیره‌ی رخدادها، غافلگیری، دگردیسی در تصویرها و در برهم‌کنش متن و تصویر نیز تنها شگرد صحنه‌های همزمان یافت‌ شدند. چهارده شگرد تازه‌ نیز در بررسی تصویرها به ‌دست ‌آمد که عبارت‌اند از: حرکت زمانی، خودارجاعی، تضاد، همانندی، پیش‌آگهی، شوخی تصویری، یک صحنه در اندازه‌های گوناگون، کادربندی‌های ناهمگون، تصویرهای چندتکنیکی، تصویرهای حاشیه‌ای، عطف نامعمول، برشهای پله‌ای، قطعه‌های متحرک و همین و همان. همچنین سه مورد شگرد تازه‌ از برهم‌کنش متن و تصویر به ‌دست ‌آمد که عبارت‌اند از: تضاد، همانندی و متن‌های درون‌تصویری.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Decentration Techniques in  Image and Interction Between Text and Image in Picturebooks

نویسنده [English]

  • Samaneh Ghasemi
Children's book illustrator
چکیده [English]

 
 

Ghasemi*

Shiraz University
Abstract
The aim of this study is to investigate the decentration techniques in picturebooks and also those involved with the interction between text and image in such books. ‘Decentration’ was first suggested by Khosronejad (1382) in his explanation of inocence and experience theory in order to elaborate on the aesthetic characteristics of children’s literature. Decentration techniques are introduced in a study of Sobhi's collection of folk stories. Decentration signifies the mental ability to leave a phenomenon for another or for another level of the same phenomenon. Moradpour explored these techniques in Anjavi Shirazi's collection, adding some  techniques to them. Research results indicated that from techniques of innocence and experience overstating, reverse, gap, balance and imbalance,  long shot and close-up,  leaving and return  were observed in pictures. In terms of the interaction between text and picture, on the other hand, only reverse, and gap were found. In case of Moradpour’s techniques, pictures were found to contain techniques including A single scene from two different perspectives, simultaneous scenes, long shot and close-up,  protagonist transfer, chain of events, surprise, and metamorphoses; while the interacion between text and image only displayed the technique of one scene in different sizes. Fourteen new techniques for pictures were discovered: temporal movement, self-reference, contrast, resemblance, foreshadowing, pictorial tricks, one scene in different sizes, heterogeneous framing, multiple-technique pictures, margin pictures, unusual reference, cuts in stages, moving parts, and this and that. Three new techniques were also acheieved from the interaction between text and image: contrast, resemblance, and intra-iconic texts.
 
 
 
* MA in Children's and Young Adults’ Literature, ghasemi.samaneh@yahoo.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: decentration techniques
  • children’s  literature
  • innocense and experience theory
  • picturebooks
  • Khosronejad
اردیزون، ادوارد. (۱۳۸۳). پسرک و ناخدای شجاع. ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
انواری، سحر. (۱۳۸۹). مال خود خودم. تصویرگری پریسا صابرمقدم. طراح کتاب: فائزه واشهری. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ایبد، طاهره. (۱۳۸۹). لاک‌پشت ترسو. تصویرگری راحله برخورداری، طراح کتاب: میترا مسیحا، کتاب­های مرغک، تهران: کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان.
ـــــــــــــــــ. دیو سیاه دم‌به‌سر. تصویرگری مهکامه شعبانی، تهران: امیرکبیر.
براون، آنتونی. (۱۳۸۳). گوریل. ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
برنینگهام، جان. (۱۳۸۳). به آب نزدیک نشو، دخترم. ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
بیتریکس، پاتر. (۱۳۸۳). داستان خرگوش­کوچولو. ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
پریرخ، زهره. (۱۳۸۹). یواش برو، یواش بیا. تصویرگری سحر حق‌گو، کتاب­های مرغک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
جعفری، لاله. (۱۳۸۸). غول بیابونی. تصویرگری راشین خیریه، مشهد: به‌نشر.
حدادی، هدی. (۱۳۸۶). گلی و گورخر. تصویرگری علی مفاخری، تهران: شباویز.
حسن‌زاده، فرهاد. (۱۳۸۴). آقارنگی و گربه‌ی ناقلا یا این جوری بود که اون جوری شد. تصویرگری علی خدایی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
حسینی‌راد، عبدالمجید. (۱۳۸۳). مبانی هنرهای تجسمی. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
خدایی، علی. (۱۳۸۹). همین و همان. کتاب­های مرغک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
خسرو­نژاد، مرتضی. (۱۳۸۲). معصومیت و تجربه (درآمدی بر فلسفه ادبیات کودک). تهران: مرکز.
ـــــــــــــــــ. (۱۳۸۸). اون شب که بارون اومد، موشه لب بوم اومد. تصویرگری علی خدایی، مشهد: به‌نشر.
ـــــــــــــــــ. (۱۳۹۰)­. چگونه توانایی اندیشیدن کودکان­مان را پرورش‌دهیم؟ مشهد: به‌نشر.
روزن، مایکل. (۱۳۸۳). می‌خوایم یه خرس شکارکنیم. تصویرگری هلن آکسنبری، ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
ژوبر، کلر. (۱۳۸۹). گربه‌ی کوچه‌ی ما. کتاب­های مرغک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
سیدعلی‌اکبر، سید نوید. (۱۳۹۱). بابای من با سس خوشمزه است. تصویرگری علی مفاخری، تهران: شباویز.
شان، تان. (۱۳۸۷). درخت قرمز. ترجمه‌ی لیدا کاووسی، تهران: نی.
شمس، محمدرضا. (۱۳۸۳). آرزوهای رنگی. تهران: شباویز.
سنداک، موریس. (۱۳۸۳). سفر به سرزمین وحشی‌ها. ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
فیروزمند، عطیه. (۱۳۹۱). بررسی تطبیقی رابطه‌ی بینامتنیت، تمرکززدایی و توانمندسازی در آثار تصویری‌داستانی احمدرضا احمدی، محمدرضا شمس، آنتونی براون و موریس سنداک. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
قاسمی، سمانه. (۱۳۸۹). خودت پیداکن. کتاب­های مرغک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ـــــــــــــ. من یک پنگوئن هستم. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ـــــــــــــ. (۱۳۹۰). چرخ چرخ بچرخان. کتاب­های مرغک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
لرزغلامی، حدیث. (۱۳۸۹). قوقولی غوغول. تهران: افق.
لیف، مونرو. (۱۳۸۳). اما فردیناند این کار را نکرد. تصویرگری رابرت لاسن، ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
لیونی، لئو. (۱۳۸۳). آبی‌کوچولو و زردکوچولو. ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
مرادپور، ندا (۱۳۹۱). شگردهای تمرکززدایی در افسانه‌های ایرانی (مجموعه‌ی انجوی شیرازی). پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
گینزبرگ، هربرت و سیلویا اوپر. (۱۳۷۱). رشد عقلانی کودک از دیدگاه پیاژه. ترجمه‌ی فریدون حقیقی و فریده شریفی، تهران: فاطمی.
وادل، مارتین. (۱۳۸۲). اردک کشاورز. تصویرگری هلن اکسنبری، ترجمه‌ی شیدا رنجبر، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
هچینز، پت. (۱۳۸۹). خانم حنا به ‌گردش‌ می‌رود. ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
هولباین، راسل. (۱۳۸۳). بهترین دوستان. تصویرگری لیلیان هوبان، ترجمه‌ی طاهره آدینه‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
Browne, A. (1989). The Tunnel. London: Walker Books Ltd. 
Haynes, J & Karin Murris. (2012). Picturebooks, Pedagogy and philosophy. New York: Routledge
Khazaie, Davood and Morteza Khosronejad. (2007). A genetic, epistemological reading of the Lambs’ tales from Shakespeare and Persian folktales. The Charles Lamb Bulletin, 137, 15-23.
Mayring, Philipp (2000). Qualitative content analysis. Forum Qualitative Sozial Forschung, (1).
McKee, D. (2005). Not now Bernard. London: Andersen Press.
Nikolajeva, M. & Carole Scott (2006). How picturebooks work.  New York: Routledge.
Nodelman, P.  (2003). The pleasure of children’s literature. 3ed edition. Boston: Allyn and Bacon.
Sis, P. (1992). An ocean world.  New York: Greenwillow Books.