ظرفیت‌های روایی و تمرکززدایانه‌ی باب هفتم کلیله‌ودمنه برای بازنویسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شیراز

چکیده

کلیله‌ودمنه از متون ارزشمند گذشته است و هر کوششی برای نشان دادن ظرفیت‌های نهفته در آن می‌تواند نسل امروز را هرچه بیشتر با ارزش‌های گوناگون این متن آشنا کند. از امتیازهای ارزنده‌ی کلیله‌ودمنه می‌توان به ظرفیت‌های روایی و تمرکززدایانه‌ی این متن برای بازنویسی اشاره کرد. در این مقاله که برآمده از پژوهشی گسترده است، ظرفیت‌های روایی و تمرکززدایانه‌ی باب هفتم کلیله‌ودمنه، بر پایه‌ی الگوی ماریا نیکولایوا در روایت‌مندی و شگردهایی که خسرونژاد و مرادپور برای تمرکززدایی یافته‌اند، بازشناسی و بررسی می‌شود.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد باب هفتم کلیله‌ودمنه درصورتی‌که با توجه و تکیه به ظرفیت‌های روایی و تمرکززدایانه‌ و تقویت آن‌ها بازنویسی شود، داستانی جذاب و خواندنی برای کودکان خواهد بود، به‌ویژه اگر با انتخاب زبانی ساده اما پویا و روان بازنویسی گردد که در آن شخصیت‌ها هر یک با لحنی ویژه و مناسب خود سخن بگویند. از ویژگی‌های روایی شایسته‌ی توجه در بازنویسی این متن موارد زیر را می‌توان برشمرد: پیرنگ ساده، گره‌افکنی و تعلیق، شخصیت‌پردازی توجه‌برانگیز و ‌گفت‌وگوهایی که ضمن ایجاد تعلیق و کشش، آموزه‌هایی ارزشمند را غیرمستقیم به کودک انتقال می‌دهند و... .
همچنین وجود نه شگرد تمرکززداینده، شایستگی این داستان را برای بازنویسی بیشتر نمایان می‌کند: پایان خوش و آگاهی خواننده از آن در آغاز، اغراق در تمرکزگرایی شخصیت‌ها، مداخله‌ و تغییر چندباره‌ی راوی،‌ خودنمایی یا خودفاش‌سازی داستان، سپیدنویسی، ‌‌غافلگیری مخاطب با چاره‌اندیشی شخصیت‌ها، مناظره‌ که هم بازتاب تمرکززدایی شخصیت‌‌ها و هم موجب تمرکززدایی خواننده است، ساختار قصه‌درقصه و جابه‌جایی قهرمان.
واژه‌های کلیدی: بازنویسی برای کودکان، تمرکززدایی، روایت، کلیله‌ودمنه،‌ نیکولایوا

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Narrative and Decentarative Capacities of 7th part of Kalila va Dimna for Rewriting and Recreation

نویسنده [English]

  • Farzaneh Moeini
Shiraz University
چکیده [English]

 
Abstract     
Kalila va Dimna is one of the valuable texts of the past. An important merit of Kalila va Dimna is its narrative and decentarative capacities. The purpose of this paper is to study the capacities of 7th part of Kalila va Dimna a for rewriting and recreation according to Maria Nikolajeva and the pattern proposed by Khosronejad. The findings of this study show this part of Kalila va Dimna does have the appropriate narrative structure for children  such as simple plot, attractive characterization and dialog suitable to be  rewritten in a simple language in which every character is speaking in his special tone. There are nine techniques of decentration in this story: happy end, exaggeration, narrator’s intervention and change, exhibitionism, white-writing, surprise, debate, tale in tale, and displacement of the protagonist.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: rewriting for children
  • decentration
  • narrativity
  • Kalila va Dimna
  • Nikolajva
تقوی، محمد. (۱۳۷۶). حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی. تهران: روزنه.
تولان، مایکل. (۱۳۸۶). روایت‌شناسی؛ درآمدی زبان‌شناختی انتقادی. ترجمه‌ی‌ سید فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
چمبرز، ایدن. (۱۳۸۷). «خواننده‌ی درون کتاب». دیگرخوانی‌های ناگزیر؛ رویکردهای نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک، ترجمه‌ی مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، صص ۱۱۳-۱۵۲.
حسام‌پور، سعید و آرامش‌فرد، شیدا. (۱۳۹۱). «نگاهی به ابعاد روایت‌مندی در داستان سه سوت جادویی احمد اکبرپور (بر پایه‌ی نظریه‌ی ماریا نیکولایوا)»،. مطالعات ادبیات کودک، سال 3، شماره‌‌ی ۱،‌ صص ۱۹-۴۶.
خسرونژاد، مرتضی. (1389). معصومیت و تجربه؛ درآمدی بر فلسفه‌ی ادبیات کودک. تهران: مرکز.
ــــــــــــــــــ. (۱۳۹۰). چگونه توانایی تفکر فلسفی کودکان را پرورش دهیم؟ ضمیمه‌ی داستان‌های فکری.‌ مشهد: به‌نشر.
 خسروی، ابوتراب. (1388). حاشیه‌ای بر مبانی داستان. تهران: ثالث.
سینایی نوبندگانی، هاله. (۱۳۹۴). «نقطه آغاز راه دگرگونی؛‌ بررسی ابعاد روایت‌مندی و نقد و تحلیل جامعه‌شناختی داستان نقطه». نقد کتاب کودک و نوجوان،‌ سال 2،‌ شماره‌ی ۵، صص ۲۲۱-۲۳۵.
مرادپور دزفولی، ندا. (۱۳۹۴). «شگردهای تمرکززدایی در افسانه‌های ایرانی به کوشش انجوی شیرازی». مطالعات ادبیات کودک، سال 6، شماره‌ی‌ ۲، صص ۱۳۹-۱۶۴.
منشی، نصرالله. (1381). ترجمه‌‌ی کلیله‌ودمنه. تهران: امیرکبیر.
میرصادقی، جمال. (1385). عناصر داستان. تهران: سخن.
میرصادقی، جمال و ذوالقدر، میمنت. (1377). واژه‌نامه‌ی هنر داستان‌نویسی. تهران: کتاب مهناز.
نیکولایوا، ماریا. (1387). «فراسوی دستور داستان؛ یا چگونه نقد ادبیات کودک از نظریه‌ی روایت بهره می‌برد». دیگرخوانی‌های ناگزیر؛ رویکردهای نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک، ترجمه‌ی مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، صص 547-589.
نیکولایوا، ماریا. (ترجمه‌ی‌ زیرچاپ). درآمدی بر رویکردهای زیبایی‌شناختی به ادبیات کودک.‌ ترجمه‌ی مهدی حجوانی و فاطمه زمانی.