تبارشناسی پژوهش‌های ادبیات کودکان از منظر روش‌شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تربیت معلم تهران

چکیده

 ردپای پژوهش­هایی با موضوع ادبیات کودکان و نوجوانان را در رشته­های متنوعی می‌­توان یافت. طبیعی است که هر یک از این پژوهش­ها با توجه به پرسش‌ها و رشته‌های مرتبط با خود، از روش­شناسی­ها و روی‌کردهای گوناگونی بهره جسته­اند. در پژوهش حاضر برای ارائه‌ی ترسیم شناختی کلی از وضعیت روش­های پژوهش در ادبیات کودک و نوجوان، 164 پایان‌نامه در حوزه­ی یادشده شناسایی و با تکمیل مشخصات کتاب‌شناختی و چکیده­ی این آثار مطالعه­ای با روش تحلیل محتوا بر آن‌ها انجام شد. از مجموع 164 پژوهش شناسایی شده، 40 اثر با رویکرد کیفی، 48 مورد با روی‌کرد کمی 12 پژوهش به کمک روش‌های ترکیبی، و 51 عنوان نیز به روش سندی/ کتابخانه­ای صورت گرفته است. در این میان 13 پایان‌نامه نیز وجود دارد که به ترجمه، تدوین کتاب‌شناسی، یا بازنویسی آثار کهن پرداخته­اند. تاکنون بیش‌ترین پایان‌نامه با موضوع ادبیات کودک و نوجوان در رشته­ی کتابداری و اطلاع­رسانی (53 عنوان) به انجام رسیده است. درمقابل برخی رشته­ها مانند زبان و ادبیات فارسی و علوم تربیتی، با وجود داشتن گرایش­های مختلف، همچنان سهم کم‌تری را در این حوزه دارند. روند رشد کمی پژوهش­ها نشان­دهنده‌ی سیر صعودی است که در دهه­ی هشتاد به اوج خود یعنی 72 عنوان پایان‌نامه رسیده است. به نظر می‌­رسد از میان هفت مقوله­ی شناسایی شده در پژوهش­های ادبیات کودک و نوجوان، آثار منتشر شده در این حوزه در قالب شعر، داستان، و ... بیش‌تر توجه پژوهش‌گران را به خود جلب کرده­اند. این موضوع نشان­گر ارتباط میان روش­های پژوهش و مقوله­های پرطرف‌دار نیز هست. موضوع‌هایی که در مطالعات این حوزه مطرح می‌شوند، آن قدر گسترده و متنوع هستند که پاسخ‌گویی به هر یک به استفاده از روش خاصی نیاز است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Genealogy of Children’s Literature Research from a Methodological Point of View

نویسندگان [English]

  • Leila Maktabi Fard
  • Yazdan Mansouriyan
Tarbiat Moalem University of Tehran
چکیده [English]

 
 

Maktabifard* Y. Mansourian**

Tarbiat Moalem University of Tehran
 
Abstract                              
Traces of research about children’s literature can be found in various disciplines. Obviously, regarding the subject and research questions, each study employs a different approach and method. In the current study in order to illustrate an overall picture of research on children’s literature, 164 dissertations and theses were identified and their abstracts were evaluated. Among 164 identified items, 40 adopted qualitative approaches, 48 used quantitative approaches, 12 employed mixed methods and 51 used library and documentary methods. Moreover, 13 dissertations were developed based on translation, bibliography and rewriting of some old texts. Until now, most of the dissertations on children’s literature have been conducted in the library and information studies departments. In contrast, some disciplines including Persian literature and Education paid less attention to this area. While these fields mainly have various subfields, nevertheless, the number of dissertations in this area has been increasing and in the last decade it has reached its climax of 72 dissertations. Seven categories were identified in this content analysis; among them survey and criticism of children’s literary works (such as poems, fictions, etc.) are the most popular topics in children’s literature research. This result also showed a link between research methods and popular research topics in this area. Finally, it can be concluded that more than being a new and particular research method, this area needs thoroughness in the application of existing methods, as the topics in these studies are immensely diverse with various aspects and each of them requires a specific method to address the issues.
 
 
*  Assistant Prof. in Library Science & Information,  RoyaMaktabi@gmail.com
**  Associate Prof. in Library Science & Information,  y.mansourian@gmail.com

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Research in children’s literature
  • Methodology in children’s literature
خسرونژاد، مرتضی. (1387). «درآمد دوم: نقد و نظریه­ی ادبیات کودک در ایران موقعیت، ویژگی­ها، ضرورت­ها». دیگرخوانی­های ناگزیر: روی‌کردهای نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک. مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، صص 41-67.
محسن‌زاده. (1384). «فرایند زیست روش‌های پژوهش در پایان‌نامه­های کتاب‌داری و اطلاع­رسانی (1347-1378)». اطلاع­شناسی، شماره‌ی7 و 8 (بهار و تابستان)، صص 33-54.
هانت، پیتر. (1386). درک ادبیات کودکان (سیری در ادبیات کودکان جهان). ترجمه‌ی محمود نورمحمدی، قزوین: سایه گستر.
ــــــــــ (1387). «درآمد اول: ادبیات کودک، نقد و نظریه‌ی نقد». ترجمه‌ی مرتضی خسرونژاد، دیگرخوانی­های ناگزیر: روی‌کردهای نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک. مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، صص 23-40.
Christensen, P. and James, A. (Eds). (2000). Research with Children: Perspectives and Practices. London: Falmer Press.
Erwin, Clarissa. (1983). "Approaches to children’s literature: A multi-purpose collection". Reference Services Review. (summer): P.P. 67 – 71.