صاحب هزاران اسب؛ برهم‌کنش تصویر و متن در کتاب تصویری ضحاک براساس نظریه‌ی متن-تصویر پِری نودلمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ارتباط تصویری و تصویرسازی، دانشکده تجسمی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد ادبیات کودک و نوجوان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

کتاب تصویری گونه‌ای از کتاب‌ کودک است که در آن متن و تصویر اجزای مستقلی هستند که به موازات یکدیگر پیش می‌روند و کنشگری می‌کنند تا کلیت کتاب را سامان دهند. در این میان برخی از نظریه‎پردازان ادبیات کودک، مانند پِری نودلمن، به هویتِ مستقل و ویژه‌ی تصویر بیش از متن توجه داشت و برای آن در انتقال اطلاعات و پیام و ارتباط متن و تصویر، کارکردهای شش‌گانه متصور شده‌اند. این پژوهش که از منظر هدف، کاربردی و از منظر تحلیل داده‌ها کیفی است، در پی یافتن ویژگی‌های پیوند متن و تصویر در کتاب تصویری ضحاک اثر فرشید شفیعی (1395) بر اساس پیوندهای شش‌گانه‌ی متن و تصویر در نظریه‌ی نودلمن است. کتاب ضحاک به‌عنوان یکی از نمونه‌هایی که تصویر در آن فراتر از متن حرکت می‌کند و روایت کتاب را شکل می‌دهد، انتخاب شده تا براساس نظریه‌ی نودلمن بررسی شود. یافته‌های این پژوهش دال بر این است که این کتاب نمونه‌ی موفقی از بازنویسی تصویری شاهنامه است، زیرا تصاویر این کتاب اطلاعاتی فراتر از متن در اختیار مخاطب قرار می‌دهند؛ از این لحاظ پیام متن را قوت بخشیده و خوانش‌های جدیدی را متناسب با سلیقه‌ی مخاطب معاصر ایجاد می‌کنند. تمام تصاویر کتاب در گونه‌ی سوم در تقسیم‌بندی نودلمن قرار می‌گیرند و پنج تصویر از یازده تصویر کتاب از منظر تقسیم‌بندی شش‌گانه نودلمن در مرتبه‌ی سوم تا ششم قرار می‌گیرد که به مفهوم به‌تصویر‌کشیدن مفاهیمی در تصویر است که متن توان بیان آن را ندارد یا در بیان آن کم‌توان است. کتاب ضحاک در متن و تصویر دارای نشانه‌هایی برساخته‌ی مؤلف یا  قراردادی است و مخاطب را دعوت می‌کند تا با درهم‌بافتن این نشانه‌های تصویری و متنی، مفهوم و روایت کتاب را دریافت کند و داستان کهن ضحاک را در بستر وقایع روز بازخوانی کند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Owner of a Thousand Horses: The Interaction of Image and Text in Zahhāk Picturebook Based on Perry Nodelman’s Text-Image Theory

نویسندگان [English]

  • Ali Boozari 1
  • Maryam Mousavi 2
1 Visual Communication and Illustration .Faculty of Visual Arts, Tehran University of Art, Tehran. Iran
2 MA in Children's Literature, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Ali Boozari
Assistant professor, Graphic design and illustration department, Visual Arts Faculty, Tehran University of Art, Tehran, Iran (Corresponding Author) / a.boozari@art.ac.ir
 
Maryam Mousavi
M.A. in Children’s Literature, Literature and Human Sciences Faculty, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran / Maryammosavi651@gmail.com
 
Introduction
A picturebook is a type of children's book in which the text and the illustrations are separate elements that run parallel to one another and shape the entire book through their interaction. Some theorists of children's literature, such as Perry Nodelman, have paid more attention to the autonomous and distinctive identity of illustrations and have identified six functions in delivering information and the message as well as the relationship between the text and the image. Zahhāk, as one of the examples in which the image moves beyond the text and forms the narrative of the book, has been chosen to be examined according to Nodelman's theory.
Using the method of qualitative data analysis, this study aims to identify the features of text-image relationship in Farshid Shafiei's picturebook Zahhāk (2016) according to Perry Nodelman's theory of six text-image relationships.
Zahhāk has a brief text that only relates to the main plot, and the author depends heavily on the audience's prior familiarity with the story. Eleven illustrations are included in the book (eight monochrome and two color illustrations and one on the cover). Each monochromatic image is divided into one to twelve smaller sections, each telling a different part of the detailed tale. The details are not included in the text or in the summary at the conclusion. As a result, the audience has to recreate the narrative in his/her mind by searching and delving in the images.
From the beginning of the book, Shafiei employs the method of prioritizing the image above the text in close connection with the narrative, and he uses the fifth type of Nodelman’s theory in all images as well as the third to the sixth type in five images. This means that illustrations are to convey ideas that words are incapable of conveying.
The narrative of Shafiei’s Zahhāk begins with the cover image which relies on the audience's imagination. By representing a realistic picture of real people on the cover beside the title of the book, the writer tries to make the meanings of the images and the title of the book compatible with each other. He becomes successful in retelling the old story in the context of contemporary events and warns us that each of us has a Zahhāk inside him/her.
Shafiei consciously tries to make a connection between the old and familiar story of Zahhak with today’s world. According to Perry Nodelman, he seems to use “a specific style in his illustrations to represent a set of values" and help readers to gain an understanding of the narrative based on their lived experiences. He attempts to connect this old tale to modern times by the use of Iranians' collective memory and such well-known terms as “Tulips bloomed from the blood of the youth of the country” borrowed from Āref Qazvini's renowned ballad, which was used not only during the constitutional revolution events but also throughout the Islamic Revolution and the Iran-Iraq war. He encourages the audience to decode the short narrative of the book based on signals he has put in the illustrations including traditional indications such as wedding bands, black clouds and rain, tulips, as well as signs created by the author, such as identity numbers and trampled-on flowers. As a result, the illustrations in this book expand and interpret the book's short, succinct, and referential text.
Zahhāk breaks the frameworks of the text and creates other layers of the narrative. Here, a repetitive and familiar text of ancient Persian literature is reproduced by the use of pictorial metaphors to signify contemporary concepts such as human rights and environmental protection. This work is interesting and attractive not only for children and adolescents, but also for adults, and it communicates with each group of audiences with different concepts and perceptions. It is as if each time it is read, it reveals a new layer of meaning and codes to the audience and allows the audience to move smoothly like a semiologist to its hidden layers. The audience is eager to anticipate later parts of the story, eagerly searching for its meaning and deciphering signs in the labyrinth of images and communicating with the text of the book. Finally, the narration of the book connects the story to reality, and the past to the present time and space.
 
References:
(2004). “666, The cursed number for Christians”. News of Religions, No. 10, November and December, pp. 63-64.
(2018). The collection of articles of the first picturebooks conference. Pouyanama.
Abolqasemi, S. M. & Mahdavi, S. M. (2019). Studying the interaction of text and image in My lovely self. In The Seventh National Conference of Literary Textual Research with the title New Look at Children’s and Adolescents’ Literature. Tehran: Literary Studies Group and National Library of Islamic Republic of Iran.
Berk, L. E. (2006). Child Development (Y. S. Mohammadi, Trans.) (1st Volume). Arasbaran.
Berk, Laura E. (2007). Child Development (Y. S. Mohammadi, Trans.) (2nd Volume). Arasbaran.
Boozari, Ali. (2011). A look at the illustrated versions of Shahnameh for children. Book of the Month of Children and Adolescents, No. 170, pp. 106-122.
Eqbali, P. (2011). Explaining the relationship between text and image in illustrations of children’s books in Iran from 1961 to 2001. Ph.D. dissertation, Shahed University.
Hateley, E. (2017). Art, adaptation, and the antipodean in Shaun Tan’s The Lost Thing. In More words about pictures (pp. 44-62). Routledge.
Hesampour, S. & Mosleh, M. (2015). A comparison of the relationship between text and image in selected contemporary Iranian, European and American picturebooks using the theories of Maria Nikolajeva and Carole Scott. Comparative Studies in Art, 5 (9), pp. 47-62.
Hesampour, S., Mosleh, M & Khoshbakht, F. (2015). The interactive web of text and image in the comparative study of acclaimed Iranian and non-Iranian picturebooks using the theories of Maria Nikolajeva and Carole Scott. (2015). Journal of Children’s Literature Studies, 5 (2), pp. 25-54.
Kashefi Khansari, S. A. (2008). Children and Shahnameh. Hava.
Kashefi Khansari, S. A. (2008). Children’s Shahnameh. Hava.
Khosrownejad, M. (2015). Viewpoint: In search of a special theory for fictional picturebooks. Journal of Children’s Literature Studies, No. 11, pp. 205-224.
Mousavi, M. (2019). Analyzing recreations and illustrated representations of Shahnameh from 2006 to 2017. M.A. thesis in children’s literature, Shahid Beheshti University of Tehran.
Nasser al-Islami, N. (2008). The relationship between the text and the image in fictional picturebooks in contemporary Iran. M.A. thesis, Shahed University.
Nikolaieva, M. & Scott, C. (2006). How picture books work. Routledge.
Nodelman, P. (2005). Illustration and picture books. In International companion encyclopedia of children’s literature, pp. 111-120.
Nodelman, P. (2007). Images, illustrated books and the audience (B. Erfanian, Trans.). Book of the Month of Children and Adolescents, No. 175-176-177, pp. 85-94.
Nodelman, P. (2010a). Link between words and images (B. Erfanian, Trans.). Book of the Month of Children and Adolescents, No. 155, pp. 89-95.
Nodelman, Perry. (2010b). Link between words and images (B. Erfanian, Trans.). Book of the Month of Children and Adolescents, No. 156, pp. 88-97.
Nodelman, Perry. (2010c). Candid face (B. Erfanian, Trans.). Book of the Month of Children and Adolescents, No. 159, pp. 88-97.
Nodelman, Perry. (2014). How but not what and why (S. Shokrollah-zadeh & F. Farnia, Trans.) Research Journal of Children and Adolescent Literature, No. 10, pp. 51-58.
Pakbaz, R. (2000). Iranian painting, from antiquity to present times. Narestan.
Pakbaz, R. (2016). Encyclopedia of art. Farhang-e Moaser.
Pashaei, R. (2009). Metafiction, the language of motivating thinking in Iranian children’s literature, analyzing three works of Farhad Hassanzadeh. Criticism of Foreign Language and Literature. No. 2, pp. 1-17.
Payvar, F. (1999). Vocal types and old compositions as narrated by Master Abdullah Davami. Mahour.
Payvar, J. (2001). Sheikh dar buteh: Ways of rewriting, recreating, translation and editing of literary works. Eshraqiyeh.
Pirouz, G., Malek, S. & Fotovat, M. (2016). Analyzing the relationship of text and image in six stories in the genre of Iranian Holy Defense based on the theory of Perry Nodelman”. Journal of Children’s Literature Studies, No. 14, pp. 2-28.
Qaeni, Z. (2011). Illustrating children’s books: History, definitions and genres. Institute for the Research on the History of Children’s Literature.
Shafiee, F. (2016). Zahhāk. Nazar.
Tarhane, S. (2009). Inevitable relation between text and image. Book of the Month of Children and Adolescents, No. 144, pp. 71-82.
Thacker, D. C. & Webb, J. (2012). Introducing children's literature: From romanticism to postmodernism (Andishe, K. Trans.). Institute for the Intellectual Development of children and Adolescents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: picturebook
  • illustration
  • Shāhnāmeh
  • adaptation
  • Zahhāk
  • Farshid Shafiei
  • Perry Nodelman
«666، عدد نحس مسیحیان». (1383). اخبار ادیان. سال 2، شماره‌ی10، صص 64-63.
مجموعه مقالات نخستین همایش کتاب‌های تصویری. (1397). تهران: پویانما.
اقبالی، پرویز. (1390). تبیین رابطه‌ی متن و تصویر در تصویرسازی کتاب‌های کودک در ایران از سال 1340 تا سال 1380. رساله‌ی دکتری دانشگاه شاهد.
برک، لورا. ای. (1385). روانشناسی رشد. ترجمه‌ی یحیی سیدمحمدی، ج1، تهران: ارسباران.
ـــــــــــــ. (1386). روانشناسی رشد. ترجمه‌ی یحیی سیدمحمدی، ج2، تهران: ارسباران.
بوذری، علی. (1390). «نگاهی به شاهنامه‌های مصور کودکان». کتاب ماه کودک و نوجوان، سال15، شماره‌ی170، صص106-122.
پاکباز، رویین. (1379). نقاشی ایرانی، از دیرباز تا امروز. تهران: نارستان.
ـــــــــــــ. (1395). دایره المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
پایور، جعفر. (1380). شیخ در بوته، روش‌های بازنویسی و بازآفرینی و ترجمه و پرداخت در آثار ادبی. تهران: اشراقیه.
پایور، فرامرز. (1378). ردیف آوازی و تصنیف‌های قدیمی به روایت استاد عبدالله دوامی. تهران: مؤسسه فرهنگی‌ هنری ماهور.
پیروز، غلامرضا، و همکاران. (1395). «بررسی هم‌پیوندی متن و تصویر در شش داستان دفاع مقدس کودکان بر اساس نظریه‌ی پری نودلمن». مطالعات ادبیات کودک، سال7، شماره‌ی2، صص 2-28.
ترهنده، سحر. (1388). «رابطه‌ای ناگزیر میان متن و تصویر». کتاب ماه کودک و نوجوانان، سال12، شماره‌ی12، صص 71-82.
تکر، دبورا کوگن؛ وب، جین. (1391). درآمدی بر ادبیات کودک؛ از رمانتیسم تا پست‌مدرنیسم. ترجمه‌ی مؤسسه‌ی خط ممتد اندیشه، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
حسام‌پور، سعید؛ مصلح، ملیحه. (1394). «مقایسه‌ی رابطه متن و تصویر در کتاب‌های داستانی‌تصویری برگزیده‌ی ایرانی و اروپایی‌آمریکایی معاصر بر پایه‌ی نظریه‌ی ماریا نیکولایوا و کارول اسکات». مطالعات تطبیقی هنر، سال5، شماره‌ی9، صص47-62.
حسام‌پور، سعید و همکاران. (1393). «تارنمای برهم‌کنشانه‌ی متن و تصویر با بررسی تطبیقی کتاب‌های برتر داستانی‌تصویری ایرانی و خارجی، برپایه‌ی نظریه‌ی ماریا نیکولایوا و کارول اسکات». مطالعات ادبیات کودک، سال5، شماره‌ی2، صص 25–54.
خسرونژاد، مرتضی. (1394). «دیدگاه: در جست‌وجوی نظریه‌ی ویژه‌ی کتاب‌های تصویری داستانی». مطالعات ادبیات کودک، سال6، شماره‌ی 11، صص 205-224.
شفیعی، فرشید. (1395). ضحاک. تصویرگر: فرشید شفیعی، تهران: موسسه فرهنگی، پژوهشی چاپ و نشر نظر.
قائینی، زهره. (1390). تصویرگری کتاب‌های کودکان: تاریخ، تعریف‌ها و گونه‌ها. تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی هنری پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان.
کاشفی‌خوانساری، سیدعلی. (1387). شاهنامه‌های کودکانه. تهران: حوا.
ـــــــــــــــــــــــــ. (1387). کودکان و شاهنامه. تهران: حوا.
موسوی، مریم. (۱۳۹۸). نقد و بررسی بازآفرینی‌ها و بازنمایی‌های مصور شاهنامه از سال ۱۳۸۵ تا 1396. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی تهران.
ناصرالاسلامی، ندا. (1387). رابطه‌ی نوشتار با تصویر در کتاب‌های داستانی کودکان در دوره‌ی معاصر ایران. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه شاهد.
نودلمن، پری. (1386). «تصاویر، کتب مصور و مخاطب». کتاب ماه کودک و نوجوان، ترجمه‌ی بنفشه عرفانیان، سال16، شماره‌ی7و8، پیاپی 117، صص85-94.
ــــــــــــ. (1389الف). «پیوند واژگان و تصاویر». کتاب ماه کودک و نوجوان، ترجمه‌ی بنفشه عرفانیان، سال14، شماره‌ی11، پیاپی 155، صص89-95.
ـــــــــــــ. (1389ب). «پیوند واژگان و تصاویر». کتاب ماه کودک و نوجوان. ترجمه‌ی بنفشه عرفانیان، سال14، شماره‌ی12، پیاپی 156، صص88-97.
ـــــــــــــ. (1393). «چگونگی، اما نه چیستی و چرایی». پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، ترجمه‌ی سودابه شکرالله‌زاده و فاطمه فرنیا، سال17، شماره‌ی10، صص51-58.
Nikolaieva, Maria; Carole Scott. (2006). How picture books work. UK: Roatledge.
Nodelman, P. (2005). "Illustration and picture books". In International companion encyclopedia of children’s literature: 111-120.