بررسی و تحلیل تکنیک‌های انضباطی گفتمان قدرت و شیوه‌های مقاومت کودک در نمایش‌نامه‌ی دیکته غلامحسین ساعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان

چکیده

 
بررسی و تحلیل تکنیک‌های انضباطی گفتمان قدرت و شیوه‌های مقاومت کودک در نمایش‌نامه‌ی دیکته غلامحسین ساعدی
 
سارا مطوری*
فرامرز خجسته **
مصطفی صدیقی ***
 
 
چکیده
کودکی، مفهومی برساخته‌ی تاریخ و متأثر از گفتمان‌های گوناگون است. نمایش‌نامه یکی از بسترهایی است که می‌توان برای بازشناخت این تصویر و مفهوم در دوره‌ای خاص از آن بهره برد؛ زیرا نمایش‌نامه‌ها همچون دیگر آثار هنری، همراهی یا تقابل گفتمان‌ها را می‌توانند نشان دهند. غلامحسین ساعدی در نمایش‌نامه‌ی دیکته (1347ش) جدال دو گفتمان را که یکی متأثر از گفتمان قدرت و دیگری تحت تأثیر گفتمان مقاومت است به تصویر می‌کشد. گفتمان قدرت خواهان کودکی منقاد است و در این راه نهاد مدرسه با بهره‌گیری از تکنیک‌های انضباطی، تداوم‌بخش این گفتمان‌اند. گفتمان مقاومت نیز از ابزار و شیوه‌های گوناگونی بهره می‌برد؛ کودک در این نمایش‌نامه در میانه‌ی جدال این دو گفتمان است. این پژوهش با بهره‌گیری از آرای فوکو، تکنیک‌های انضباطی و منقاد‌ساز و شیوه‌های مقاومت و مبارزه‌ی کودک، این نمایش‌نامه را بررسی کرده و مشخص شد که گفتمان قدرت از تکنیک‌هایی مثل مرزبندی، ایجاد ترس از عاقبت بد و طرد، تهدید و تشویق برای به‌اطاعت‌واداشتن کودک سود می‌جوید. در مقابل کودک از شیوه‌هایی همچون سکوت و نافرمانی، پرسش‌گری و عصیان، خنده و استهزاء برای مقاومت استفاده می‌کند.
واژه‌های کلیدی: دهه‌ی چهل، ساعدی، کودک، قدرت، مقاومت، نمایش‌نامه‌ی دیکته.
 
 
 
* دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان saramatoori1981@gmail.com (نویسنده‌ی مسئول)
** دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان faramarz.khojasteh@gmail.com
*** دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان navisa_man@yahoo.com
تاریخ دریافت مقاله: 19/12/1399         تاریخ پذیرش مقاله: 1/3/1400
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study and Analysis on the Discourse Disciplinary Techniques of Power and a Child’s Resistance Practices in Saedi’s Drama, Dikteh (Dictation)

نویسندگان [English]

  • Sara Matoori 1
  • Faramarz Khojasteh 2
  • Mostafa Sedighi 2
1 Department of Persian Language and Literature, University of hormozgan
2 department of persian language and literature University of hormozgan
چکیده [English]

A Study and Analysis on the Discourse Disciplinary Techniques of Power and a Child’s Resistance Practices in Saedi’s Drama, Dikteh (Dictation)
Sara Matoori
Phd Student in Persian Language and Literature,
 University of Hormozgan, saramatoori1981@gmail.com
Faramarz Khojasteh
Associate of Persian Language and Literature,
University of Hormozgan faramarz.khojasteh@gmail.com
Mostafa Sedighi
 Associate of Persian Language and Literature,
University of Hormozgan, navisa_man@yahoo.com
 
Introduction
One of the effective items on children’s living conditions in each era and society is the adults’ expectations from children. Officials and governments, on the one hand, and intellectuals, on the other hand, have undeniable effects on both the child and the concept of childhood. Each of them can lead a child to become obedient and passive or rebellious and active by means of their position and the means they own.
Since the Nasseri era, in 1340 (Solar Hijri) (1960s), more attention was paid to studying children and the childhood era. This attention is reflected in the establishment of several children’s organizations and institutes. Establishing Children’s Book Council (1341 S.H, 1962 A.D), an NGO, along with two governmental institutes, i.e. Educational Publications (1341 S.H, 1962 A.D) and Children and Teens’ Intellectual Development Center (1344 S.H, 1965 A.D), shows that more attention was being paid to children’s identities and issues. These institutes and organizations, along with activities of authors and intellectuals, either right-wing or left-wing, under the predominance of discourses and ideologies, created a novel, different and even conflicting definitions of children and childhood.
By the time of Reza Shah’s government coup, paying attention to children continued. Reza Shah’s militarism had led to a disciplined and punctuated army from one side, and from another side, to establishing military-like schools with the same style, discipline and arrangement. This kind of disciplinary technique took all army, corps to other organizations and institutes under its predominance. The establishment of schools in the form of the modern ones was one of the elements of progress and development, promising a change in the attitudes towards children and new era; however, they fostered uniformity, silence and obedience as the heritage of the past. It was as if schools were established to train obedient soldiers for the future in the age of dictatorship.
In 1340s (1960s), a variety of intellectual mainstreams appeared and thus, various voices could be heard through this. Left-wing intellectuals are one of the most impressive intellectual mainstreams in that era. The effect of this group on the outlook toward children and childhood is undeniable.
 
Methodology, Review of Literature and Purpose
Studying the discourse of resistance –which was advertised and followed by these intellectuals –from one side, and the discourse of strength and traditions from another side, is necessary to find today’s children’s descent. The purpose of this study is the confrontation point of these two discourses regarding children and childhood, their method of confrontation, sociability, and their education.
Gholam Hossein Saedi is one of the left-wing intellectual artists of the 1340s era. Since his adolescence, he expressed his enthusiasm in politics –or literally, escaping from incuriosity– when he joined the Toodeh party (Communist party in Iran), wrote articles and published different reviews. He wrote Dikteh in 1340s which brought him a lot of attention and received lots of criticism; however, there has been no research with the present research approach on this drama.
In this study, the disciplinary techniques as well as children’s method of resistance against it shall be investigated and reviewed by means of the inductive qualitative context method and Michel Foucault’s opinions. The current study tries to find an answer to these questions: What disciplinary and criticism techniques are seen in this drama? What are their results? How does the child resist it? Does the confrontation and line-up of these two thoughts and mentalities seen in this drama release the child from the adults’ subduing string?
 
Discussion
Studying the connection between the subject and power is one of Foucault’s main discussions. Foucault tries to show that applying strength will be possible by means of a mechanism which can be checked and classified as the disciplinary and its techniques. Foucault believes that power acts and moves on by marginalization, rejection, encouragement and punishment, permanent care and observation, and a pyramid hierarchal way. In Dikteh, these points can be seen as well. It shows a part of a student’s life who is supposed to be apparently assessed via an exam by teachers and schoolmaster for his literacy and science acquisition, while in fact, he is examined for his/her obedience. But the child / student does not obey and does not do whatever they order him/her to do.
In traditional discourse, obedience was the survival condition in the society; if someone started to disobey, rejection was the least consequence. Different techniques were used to persuade a child to be obedient and subdued. In an overall view, the dialogues in this drama show two intellectual mainstreams which are developed based on the marginalization between the two concepts of the good student and the bad student. The destiny of such a confrontation can be found in both traditional and power discourses. In these discourses, the child must be obedient to his/her teachers and older people and even to the punishment as well and keep silent. Obedience is considered essential and vital for the student’s success in these two discourses.
 
Conclusion
In Dikteh, these two mentalities and thoughts about childhood are juxtaposed with each other. The first one is the representative of the not-released-from-tradition power discourse and the latter is risen up from the left-wing intellectual discourse. In this confrontation, the strength discourse enjoys disciplinary techniques like marginalization, frightening from the bad consequence and rejection, threatening, and encouragement to make the child obey; and on the other hand, there is a child against power who is endorsed by the intellectual mainstream and attempts to insecure the authority of the strength side by resisting. On this path, he/she uses ways like silence and disobedience, questioning and rebellion, laughing and ridiculing.
In this play, Saedi tries to consider one of them superior to the other by creating two confronting images. In these images, the rebel and disobedient child is superior to the obedient child. This image shows a perceptible distancing from the traditional thought, which means that the child has moved from margin to the center and is no more obedient as he/she used to be; however, he/she is grasped by the encrypted ideologies of the day. Therefore, it can be concluded that Saedi’s represented child has not gotten rid of the adults’ strings yet.
 
References
Ahmadi, B. (2014). The question of modernity. Markaz.
Althusser, L. (2016). Ideology and ideological state apparatuses (R. Sadrara, Trans.). Cheshmeh.
A’lam, M. (1948). The power of faith. A collection of lectures, music pieces and dramas for the education of the minds. Education of the Mind Organization.
Aminirad, K. (2018). A study of Gholamhossein Saedi’s plays based on political symbolism. M.A. Thesis, Tabriz University.
Amn-khani, E. & Khoujeh, A. (2016). Children’s literature and the contemporary ideologies. Studies in Persian Language and Literature, 14 (42), pp. 139-166.
Arafinezhad, S. (2015). Semiotics of place in plays Dictation and Golduneh-khanom. Azma, No. 110, pp. 38-40.
Bashirieh, H. (2018). Social background of revolution in Iran (A. Ardestani, Trans.). Negahe Moaser.
Behrangi, S. (1970). An investigation in the educational issues of Iran. Bamdad.
Beizaei, B. (2008). Theater in Iran. Roshangaran and Motaleate Zanan.
Bigdelo, R. & Shahidani, S. (2017). An analysis of the renovation of education system in Iran in the decades of 40 and 50, with an emphasis on the educational revolution conference in Ramsar. Iranian History, 10 (3), 25-44.
Binazir, N. (2018). Power discourse and the mechanisms of disciplinary technology: A case study: Majid’s tales. Journal of Children’s Literature Studies, 9 (17), pp. 21-48.
Burr, V. (2019). Social constructivism (A. Salehi, Trans.). Ney.
Daftari, M. (1938). The education of the minds. A collection of lectures, music pieces and dramas for the education of the minds. Education of the Mind Organization.
Daftari, M. (1939). General report on the education of the minds. A collection of lectures, music pieces and dramas for the education of the minds. Education of the Mind Organization.
Dastgheib, A. (1992). Paradoxical tendencies in contemporary Iranian literature. Khonya.
Davari-Ardakani, R. (2011). On education. Sokhan.
Dreyfus, H. & Rabinow, P. (2013). Michel Foucault: Beyond structuralism and hermeneutics (H. Bashirieh, Trans.). Ney.
Foucault, M. (1999). Discipline and punishment: Birth of the clinic (N. Sarkhosh & A. Jahandideh, Trans.). Ney.
Foucault, M. (2010). Theater of philosophy (N. Sarkhosh & A. Jahandideh, Trans.). Ney.
Foucault, M. (2010). Will to knowledge (N. Sarkhosh & A. Jahandideh, Trans.). Ney.
Javadi, A. (2014). Piece before becoming piece. Afraz.
Sa’di (2004). Selected Gulistan: A skirt full of flower (G. Yousefi, Ed.). Sokhan.
Sa’di (2004). Selected Bustan: Searching for goodness and beauty (G. Yousefi, Ed.). Sokhan.
Saedi, G. (1970). Parvarbandan. Nil.
Saedi, G. (1973). Five plays from Constitutional Revolution. Amir-Kabir.
Saedi, G. (1976). Pantomimes. Payam.
Saedi, G. (2014). Dictation and angle. Negah.
Saedi, G. (2016). Club-holders of Varzil. Negah.
San’ati, M. (2001). Dialogue about intellectualism. Bokhara, No. 71, pp. 227-260.
Sediq, E. (1938). What do we want from school? A collection of lectures, music pieces and dramas for the education of the minds. Education of the Mind Organization.
Shahri, J. (1992). The old Tehran. Moein.
Tabrizi, M. (2014). Qualitative content analysis from the perspective of deductive and inductive approaches. Social Sciences, 21 (64), pp. 105-138.
Tajbar, N. (2011). Theory of humor based on remarkable texts of Persian humor. Mehrvista.
Zokaei, M. S. & Imani-Khoshkhou, M. (2018). Weapon or relief: Cyber-ethnography of political laughter in the presidential election of 2016. New Media Studies, 5 (20), 1-36.
Zarqani, S. M. (2011). Perspectives of contemporary Iranian poetry: Understanding the trends of Iranian poetry in the 20th century. Sales.
Zohri, I. (1969). Dictation and angle: whatever is obvious does not need expressing. Negin, No. 45, pp. 4-5.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child
  • Resistance
  • Strength
  • Dikteh
  • saedi
آلتوسر، لویی. (1395). ایدئولوژی و سازوبرگهای ایدئولوژیک دولت. ترجمه‌ی روزبه صدرآرا، تهران: چشمه.
احمدی، بابک. (1393). معمای مدرنیته. تهران: مرکز.
اعلم، مظفر. (1317). «نیروی ایمان». مجموعه سخنرانیها و قطعات موسیقی و نمایش‌نامههای پرورش افکار. تهران: سازمان پرورش افکار.
امن‌خانی، عیسی؛ خوجه، عایشه. (1395). «ادبیات کودک و ایدئولوژی‌های معاصر». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دوره‌ی14، شماره‌ی42، صص 139-166.
امینی‌راد، کوثر. (1397). بررسی نمایش‌نامههای غلامحسین ساعدی با تکیه بر سمبولیسم سیاسی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد دانشگاه تبریز.
بر، ویوین. (1398). برساختگرایی اجتماعی. ترجمه‌ی اشکان صالحی، تهران: نی.
بشیریه، حسین. (1397). زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران. ترجمه‌ی علی اردستانی، تهران: نگاه معاصر.
بهرنگی، صمد. (1348). کندوکاو در مسائل تربیتی ایران. تهران: بامداد.
بیضایی، بهرام. (1387). نمایش در ایران. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
بی‌نظیر، نگین. (1397). «گفتمان قدرت و سازوکارهای تکنولوژی انضباطی؛ مطالعه موردی: قصه‌های مجید». مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، سال9، شماره‌ی17، صص21-48.
بیگدلو، رضا؛ شهیدانی، شهاب. (1396). «تحلیل نوسازی نظام آموزشی ایران در دهه‌ی چهل و اوایل دهه‌ی پنجاه: با تأکید بر کنفرانس انقلاب آموزشی رامسر». تاریخ ایران، دوره‌ی10، شماره‌ی3، صص25-44.
تبریزی، منصوره. (1393). «تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و اسقرایی».  علوم اجتماعی، دوره‌ی21، شماره‌ی 64، صص105-138.
تجبر، نیما. (1390). نظریه‌ی طنز بر بنیاد متون برجسته‌ی طنز فارسی. تهران: مهرویستا.
جوادی، آسیه. (1393). تکه قبل از تکه‌شدن. تهران: افراز.
داوری‌اردکانی، رضا. (1390). درباره‌ی تعلیم و تربیت. تهران: سخن.
دستغیب، عبدالعلی. (1371). گرایش‌های متضاد در ادبیات معاصر ایران. تهران: خنیا.
دریفوس، هیوبرت ال؛ پل، رابینو. (1392). میشل فوکو: فراسوی ساختگرایی و هرمنیوتیک. ترجمه‌ی حسن بشیریه، تهران: نی.
دفتری، متین. (1317). «پرورش افکار». مجموعه سخنرانیها و قطعات موسیقی و نمایش‌نامههای پرورش افکار. تهران: سازمان پرورش افکار.
ــــــــــــ. (1318). «گزارش عمومی پرورش افکار». مجموعه سخنرانیها و قطعات موسیقی و نمایش‌نامههای پرورش افکار. تهران: سازمان پرورش افکار.
ذکایی، محمدسعید؛ ایمانی‌ خوشخو، محمدجواد. (1397). «سلاح یا تسکین: سایبراتنوگرافی خنده‌ی سیاسی در انتخابات ریاست جمهوری 1396». مطالعات رسانه‌های نوین، سال5، شماره‌ی20، صص1-36.
زرقانی، سیدمهدی. (1391). چشم‌انداز شعر معاصر ایران: جریان‌شناسی شعر ایران در قرن بیستم. تهران: ثالث.
زهری، ایرج. (1347). «دیکته و زاویه: آنجاکه عیان است، چه حاجت به بیان است». نگین، شماره‌ی45، صص 4-5.
ساعدی، غلامحسین. (1348). پرواربندان. تهران: نیل.
____________. (1351). پنج نمایش‌نامه از انقلاب مشروطیت. تهران: امیرکبیر.
____________. (1353). لال‌بازی‌ها. تهران: پیام.
____________. (1393). دیکته و زاویه. تهران: نگاه.
____________. (1395). چوب بدست‌های ورزیل. تهران: نگاه.
سعدی، مصلح‌الدین. (1383 الف). گزیده‌ی گلستان: دامنی از گل. تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
____________. (1383 ب). گزیده‌ی بوستان: در آرزوی خوبی و زیبایی. تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: سخن.
شهری، جعفر. (1371). طهران قدیم. ج1، تهران: معین.
صدیق، عیسی. (1317). «از آموزشگاه چه می‌خواهیم». مجموعه سخنرانیها و قطعات موسیقی و نمایش‌نامههای پرورش افکار، تهران: سازمان پرورش افکار.
صنعتی، محمد. (1388). «گفت‌وگو درباره‌ی روشن‌فکری». بخارا، شماره‌ی71، صص 227- 260.
عرفی‌نژاد، شقایق. (1394). «نشانه‌شناسی مکان در نمایش‌نامه‌های دیکته و گلدونه خانم». آزما، شماره‌ی110، صص38-40.
فوکو، میشل. (1378). مراقبت و تنبیه (تولد زندان). ترجمه‌ی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نی.
_______. (1389). تئاتر فلسفه. ترجمه‌ی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نی.
_______. (1398). اراده به دانستن. ترجمه‌ی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نی.