از «دیگری» می‌ترسم؛ بارقه‌های شهروندی فرهنگی در داستان نوجوان ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی و استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان رشت، ایران

چکیده

مرزهای شهروندی در جهان معاصر گسترش یافته است و شهروندی فرهنگی باتوجه‌به تنوع فرهنگی، بر حقوق طیف گسترده‌تری از انسان‌ها تأکید می‌کند و تعامل با «دیگری»، همدلی فرهنگی و کنشگری اجتماعی را در مرکز توجه قرار می‌دهد. آموزش شهروندی برای نوجوانان که میل به کنشگری و گفت‌وشنود بینافرهنگی دارند، اهمیتی ویژه دارد و داستان نوجوان می‌تواند چالش‌های شهروندی فرهنگی را بازتاب دهد. هدف از این پژوهش جست‌وجوی مؤلفه‌های شهروندی فرهنگی در داستان نوجوان ایرانی است. محیط ‌زیست، قومیت/ نژاد و مهاجرت به‌عنوان «دیگری‌» به حاشیه رانده‌شده مؤلفه‌هایی هستند که از دریچه‌ی آن‌ها به داستان نوجوان ایرانی نگریسته‌ام. همیاری و سوژگی کنشگرانه از بحث‌های مهم در شهروندی فرهنگی هستند که در پرداختن به همه‌ی مؤلفه‌ها آن‌ها را در نظر داشته‌ام. مفهوم‌های شهروندی فرهنگی در بافت ادبیات چندفرهنگی مجال بالیدن می‌یابند. از یافته‌ها چنین برمی‌آید که شهروندی فرهنگی به‌طور ویژه دغدغه‌ی رمان نوجوان ایرانی نبوده است و ادبیات نوجوان ایران در بازنمایی تفاوت‌های فرهنگی و ارج‌نهادن به آن‌ها در عین داشتن ظرفیت بسیار، به‌قدر کافی توانمند نشده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

I am Scared of “the Other: Sparks of Cultural ‎Citizenship in Iranian Young Adult Fiction

نویسنده [English]

  • Aghapour Farzaneh
Assistant Prof. of Persian Language &; Literature University of Guilan Rasht, Iran
چکیده [English]

In the fast moving contemporary world characterized by cultural diversity and cultural fusion, it has become more and more evident that it is necessary to understand the "other", to practice tolerance, and to recognize human and non-human rights in both virtual and real worlds. In recent years in Iran, the education of citizenship through children's and young adult literature has come under the attention of official institutions such as the municipalities. Holding “My City Festival” in Isfahan, the publication of educational books for children and adolescents about citizenship in East Azerbaijan, and the publication of children's stories by Shiraz Municipality are some examples of these efforts. With the establishment of Shiraz University Center for Citizenship Education which held the first conference on Citizenship Education, attention has been paid to the theoretical discussions of citizenship and children's rights. In these events, however, due attention has not been paid to the rights of women, children, minorities, immigrants and child laborers, as well as to cultural differences and diversity. There has also been a very limited concern with the environment.
The present and absent components in these events show the dominant approach to the concept of citizenship in the macro policies. Given the fact that the policies of publishing and supporting authors depend on the policies of censorship, children's and adolescent literature cannot be separated from this cultural and social context. Focusing on the adolescent world and situation, young adult fiction represents the status of adolescents from different social classes in terms of their rights. Young adult fiction can raise the adolescents' awareness of their rights and their citizenship responsibilities, inviting them into social activism and understanding "the other". "Cultural citizenship" as a concept is not addressed adequately in Iran. Regarding this gap, in this article, I examine the representations of cultural citizenship in Iranian young adult fiction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian young adult fiction
  • citizenship rights
  • cultural citizenship
  • ‎global citizenship
  • multicultural youth literature
اباذری، حمید. (1396). انجمن یوزهای شریف. تصویرگر: سیامک فرخجسته، تهران: فنی ایران.
ـــــــــــــ. (1399). آساره و ماغ‌ماه. تصویرگر: ثریا مختاری، تهران: محراب قلم.
ابراهیم‌پور، نفیسه. (1389). تحلیل مفاهیم اخلاق شهروندی (مدنی) در آثار شاعران معاصر کودک (دهه‌ی 40 تا دهه‌ی 80). پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه علامه‌طباطبایی.
استیونسن، نیک. (1395). شهروندی فرهنگی؛ پرسش‌هایی از منظر جهان‌شهری. ترجمه‌ی نیلوفر قدیری، تهران: دنیای اقتصاد.
اکبرکرمانی‌نژاد، علی. (1397الف). جادوی هزارپرنده. تهران: علمی و فرهنگی.
اکبرکرمانی‌نژاد، علی. (1397ب). دشت متلاطم. تهران: محراب قلم.
اکرمی، جمال‌الدین. (1394). غریبه و دریا. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ایشانی، طاهره؛ باباعلی، محمود. (1397). «بررسی و نقد مؤلفه‌های فرهنگ شهروندی در داستان‌ها و حکایت‌های کتاب فارسی بخوانیم دوره‌ی ابتدایی (با تأکید بر آموزش قانون‌مداری)»، مطالعات ادبیات کودک، سال 9، شماره‌ی 1 (پیاپی 17)، صص 1-20.
آقازاده، سمیه. (1389). تحلیل محتوای کتاب‌های داستان گروه سنی الف (سنین پیش از دبستان) انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از نظر مفاهیم شهروندی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه علامه‌طباطبایی.
پوستر همایش. (1399). فراخوان جشنواره‌ی ملی طنز مکتوب شهروندی اعلام شد. کد خبر: 30784171. https://khabarban.com/a/30784171
ترکمان، فرح؛ بهمن‌پور، سکینه. (1389). «نقش شهروندی براساس کتاب‌های علوم اجتماعی دوره‌ی دبیرستان». علوم رفتاری، دوره‌ی 2، شماره‌ی 3، صص 9-29.
جهانگیریان، عباس. (1394). سایه‌ی هیولا. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شمشیری، بابک؛ شکراله‌زاده، سودابه. (1396). «بررسی جایگاه حقوق شهروندی در نظام تعلیم و تربیت ایران و ارائه‌ی پیشنهادی برای پداگوژی مناسب با این موضوع: پداگوژی دیالوجیک»، همایش ملی آموزش حقوق شهروندی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان و اداره‌ی کل آموزش‌وپرورش استان آذربایجان شرقی.
رضایی احمد. (16 شهریور 1398). مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری شبستان در اصفهان. کد خبر: ۲۵۰۴۱۶۱۸. https://khabarban.com/a/25041618
عبدی عباس. (1394). هنگام لاک‌پشت‌ها. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
عموزاده‌خلیلی، فریدون. (1379). دو خرمای نارس. تهران: قدیانی، کتاب‌های بنفشه.
کلهر، فریبا. (1390). بازگشت هرداد. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
یوسفی، محمدرضا. (1381). دختر سیاره‌ی سبز. تصویرگر: بنفشه احمدزاده، تهران: شباویز.
یوسفی، ناصر. (1400). طعم سیب زرد. تهران: پیدایش.
ـــــــــــــ. (22 مهر 1398). مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری شبستان در اصفهان. کد خبر: ۲۵۴۵۵۰۶۶. https://khabarban.com/a/25455066
ـــــــــــــ. (3 دی 1398). کتب فرهنگ شهروندی؛ آغاز «قصههای خوب برای بچه‌های خوب». کد خبر: 54965.
http://www.shahryarnews.ir/news
Hart, Roger; Espinosa, Maria Fernanda; Iltus, Selim; Lorenzo, Raymond. (1997). Children’s Participation: The theory and practice of Involving Young Citizens in Community Development and Environmental Care. New York: UNICEF.
Holmes, Casey. (2019). “Teaching for Global Citizenship with Young Adult Literature in the Social Studies”, Educational Considerations, 45(1), Art 8.
Kenyon, Elizabeth; Christoff, Andrea. (2020). “Global Citizenship education through Global Children’s Literature: An Analysis of the NCSS Notable Trade Books” Social Studies Research. http://doi.org10.1016/j.jssr.2020.05.001
Rybakova, Katie, Piotrowski, Amy & Harper, Ellie. (2013). “Teaching Controversial Young Adult Literature with the Common Core”, Wisconsin English Journal, 55(1), 37-45.
Sanli, Solen. (2011). “Public Sphere and Symbolic Power: Woman’s Voice’ as a Case of Cultural Citizenship”, Cultural Sociology, 5(2), 281-299.
Wolk, Steven. (2009). “Reading for a Better World: Teaching for Social Responsibility with Young Adult Literature”, Journal of Adolescent & Adult Literacy, 52(8), 664-673.
Yarova, Aliona. (2021). “Narrating Humanity: Children’s Literature and Global Citizenship Education”, Dissertation, Malmo University.