تحلیل زمانمندی روایت در داستان‌های بازنویسی آذریزدی از مثنوی برای کودکان‎ ‎‏(بر ‏اساس نظریه ژنت و نیکولایوا)‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد

2 استادیار دانشگاه شهرکرد

چکیده

درک و شناخت مخاطبان کودک از زمان، متفاوت با بزرگ‌سالان است؛ بنابراین نویسندگان در نگارش داستان برای این رده‌ی سنی و تأثیرگذاری بیشتر، باید از الگوی زمانمندی مناسب با فهم آنان استفاده کنند. بر این اساس، هدف در این پژوهش نیز بررسی زمانمندی روایت در داستان‌های بازنویسی آذریزدی از مثنوی برای مخاطبان کودک است. بدین منظور ابتدا نظریه‌ی ژنت درباره‌ی زمانمندی روایت و نگرش نیکولایوا به زمانمندی در داستان کودکان، در چارچوب اصلی پژوهش، بررسی شد و سپس بر مبنای آن‌ها، عناصر زمانمندی در سه داستان بازنویسی‌شده از مثنوی به روش اسنادی با این فرض که آذریزدی، مناسب با درک مخاطب کودک از زمان، نوع نگرش به کودکی و اهداف ادبیات کودک، تغییراتی در الگوی زمانمندی داستان‌ها ایجاد کرده است، تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد آذریزدی براساس نگرش آموزشی که به ادبیات کودک داشته است و همچنین این دیدگاه که مخاطبان کودک نیاز به توضیح بیشتر درباره‌ی مطالب دارند، از درنگ توصیفی در بخش شخصیت‌پردازی و بیان رویدادها، گذشته‌نگری و بسامد مکرر استفاده کرده که این امر موجب شتاب منفی در داستان‌های بازنویسی‌شده است. آذریزدی  صحنه‌های حذف‌شده در مثنوی را  به‌صورت خلاصه روایت کرده و صحنه‌های خلاصه را با جزئیات بیشتر بازنویسی کرده است تا اطلاعات ضروری در اختیار مخاطب کودک قرار گیرد. مقایسه‌ی الگوی زمانمندی داستان‌های بازنویسی‌شده با نگرش نیکولایوا نیز نشان می‌دهد آذریزدی بیشتر به ساختار زمانمندی داستان‌های کلاسیک کودک نظر داشته است تا داستان‌های معاصر.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Narrative Temporality in Azaryazdi's ‎Rewritten Stories of Mathnavi for Children, Based on ‎Genette’s and Nikolajeva's Theories‎

نویسندگان [English]

  • faezeh karimi 1
  • Ebrahim Zaheri abdevand 2
1 a
2 a
چکیده [English]

Mehdi Azaryazdi is among the most influential authors in the field of children's and adolescents’ literature and one of the pioneers in the field of rewriting and recreating old Persian tales. He translated stories from ancient works such as Qabus-Nameh, Marzban-Nameh, Sindbad-Nameh, Kalileh and Damneh, Bustan, Golestan, and especially Mathnavi, into the contemporary language, and in this way, laid the ground to accurately transfer human concepts to the today's generation. He rewrote and recreated these works based on the principle that every child's literary work inevitably reveals a view about childhood and every author has a child created by his own mind (Khosrownejad, 2010: 26).
This research aimed to investigate three important rewritten stories from Mathnavi, i.e., the story of the merchant and the parrot, the disagreement over the qualities and the shape of the elephant, and the condemning by Moses -may peace be upon him- of the shepherd's devotional prayer, using the documentary study method and based on Genette's theory of narrative temporality. These stories are presented in the book Good Stories for Good Children under the titles of "The Merchant and the Parrot", "The Elephant in the Dark", and "Moses and the Shepherd".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mehdi Azaryazdi
  • rewritten stories
  • children
  • time
  • temporality
  • ‎Genette
  • Nikolajeva
آدام، ژان‌میشل؛ رواز، فرانسواز. (1389). تحلیل انواع داستان (رمان، درام، فیلم‌نامه). ترجمه‌ی آذین حسین‌زاده و کتایون شهپرراد، تهران: قطره.
آذریزدی، مهدی. (1381). قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب. ج4، تهران: امیرکبیر؛ کتاب‌های شکوفه.
بامشکی، سمیرا. (1393). روایت‌شناسی داستان‌های مثنوی. تهران: هرمس.
بری، پیتر. (1400). «روایت‌شناسی: نظریه و کاربرد». نقد ادبی با رویکرد روایت‌شناسی. گزینش و ترجمه‌ی حسین پاینده، تهران: نیلوفر.
پایور، جعفر. (1380). شیخ در بوته چگونگی روش‌های بازنویسی و بازآفرینی و ترجمه و بازپرداخت در آثار ادبی. تهران: شرافیه.
پرینس، جرالد. (1391). روایت‌شناسی: شکل و کارکرد روایت. ترجمه‌ی محمد شهبا، تهران: مینوی‌خرد.
تودوروف، تزوتان. (1396). بوطیقای ساختارگرا. ترجمه‌ی محمد نبوی، تهران: آگه.
تولان، مایکل جی. (1386). روایت شناسی (درآمدی زبا‌ن‌شناختی-انتقادی). ترجمه‌ی فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
جاهدجاه، عباس. (1391). «بررسی جایگاه زمان در اشعار روایی کودک». مطالعات ادبیات کودک، سال 3، شماره‌ی1، صص 1-18.
خسرونژاد، مرتضی. (1389). معصومیت و تجربه، درآمدی بر فلسفه‌ی ادبیات کودک. تهران: مرکز.
دهقان‌دهنوی، زهرا؛ جلالی‌پنداری، یدالله. (1392). «بررسی عنصر زبان و ویژگی‌های آن در اشعار کودک و نوجوان مهدی آذریزدی». مطالعات ادبیات کودک، سال4، شماره‌ی 1، صص69-90.
ریکور، پل. (1397). زمان و حکایت، کتاب اول پیرنگ و حکایت تاریخی. ترجمه‌ی مهشید نونهالی، تهران: نی.
ریمون‌کنان، شلیموت. (1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر. ترجمه‌ی ابوالفضل حری، تهران: نیلوفر.
ژنت، ژرار. (1398). گفتمان روایت: جستاری در باب روش. ترجمه‌ی معصومه زواریان، تهران: سمت.
ژوو، ونسان. (1394). بوطیقای رمان. ترجمه‌ی نصرت حجازی، تهران: علمی فرهنگی.
عارفی، اکرم؛ شعبانزاده، مریم. (1393). «دگرگونی درون‌مایه‌ی قصه‌های عرفانی در بازنویسی‌های آذریزدی». کاوش‌نامه، سال11، شماره‌ی28، صص 9-38.
عرب‌یوسف‌آبادی، فائزه. (1394). «بررسی تقابل زمان روایی و زمان متن در حکایت‌های گلستان سعدی». متن پژوهی ادبی، سال 19، شماره‌ی4، پیاپی66، صص65-90.
غفاری، محمد؛ نجومیان، امیرعلی. (1391). «گفتمان غیرمستقیم آزاد و اهمیت آن در سبک‌شناسی روایت: بررسی مقایسه‌ای داستان‌های مدرنیستی و پیشامدرنیستی». نقد زبان و ادبیات خارجی، دوره‌ی5، شماره‌ی1، صص 1-34.
غفوریان، اسما و همکاران. (1395). «مقایسه‌ی دو روایت نوشته‌ی مهدی آذریزدی و کامل کیلانی از داستان ابوقیرو و ابوصبر هزارویک شب». یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان، صص71-100.
غلامحسین‌زاده، غلامحسین و همکاران. (1386). «بررسی عنصر زمان در روایت با تأکید بر حکایت اعرابی و درویش در مثنوی». پژوهش‌های ادبی، سال 5، شماره‌ی 2، پیاپی 16، صص 199-217.
فلودرنیک، مونیکا. (1399). درآمدی بر روایت‌شناسی. ترجمه‌ی هیوا حسن‌پور، تهران: خاموش.
لاج، دیوید. (1388). هنر داستان‌نویسی. ترجمه‌ی رضا رضایی، تهران: نی.
محمدی‌کله‌سر، علیرضا؛ موسوی، فخرالسادات. (1395). «مقایسه‌ی تحلیلی زمان روایی در فیلم و داستان». یازدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه گیلان، صص312-332.
مولوی، جلال‌الدین‌محمد بلخی. (1384). مثنوی معنوی. به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
نیکروز، یوسف؛ کشاورزی، سودابه. (1392). «تحلیل گونه‌های روایتی و راوی در مجموعه‌ی داستانی قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن مهدی آذریزدی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، دوره‌ی 11، شماره‌ی1، پیاپی 28، صص159-184.
نیکولایوا، ماریا. (1387). «فراسوی دستور داستان، یا چگونه ادبیات کودک از نظریه‌ی روایت بهره می‌برد». دیگر خوانی‌های ناگزیر: رویکردهای نقد و نظریه‌ی ادبیات کودک. ترجمه‌ی غزال بزرگ‌مهر، به‌کوشش مرتضی خسرونژاد، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
هرمن، دیوید. (1393). عناصر بنیادین در نظریه‌های روایت. ترجمه‌ی حسین صافی، تهران: نی.
یونسی، ابراهیم. (1388). هنر داستان‌نویسی. تهران: نگاه.