رویکرد خطابی و ساخت گزاره‌های ندایی در شعر منیره هاشمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ارومیه

چکیده

منیره هاشمی یکی از شاعران کودک و نوجوان است که برخی اشعار خود را با رویکرد تخاطبی، یعنی خطاب به مخاطبی بالفعل یا مخاطب درون‌متنی سروده است. در این نوشتار، چندوچون بهره‌مندی این شاعر از ظرفیت‌های بیان خطابی با روش توصیفی و تحلیل محتوا و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای کاوش و بررسی شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌‌دهد که ساختار اشعار خطابی هاشمی، مجموعه‌ای از گزاره‌های خطابی است که به‌منظور حفظ ارتباط با مخاطبِ درون‌متنی و اقناع و تأثیرگذاری بر او نظام می‌‌یابد. این گزاره‌ها طبق الگوی زبانی و بلاغی همسان، تکوین نیافته و در آن‌ها مختصات چندگونه‌ی بیان، از جمله بیان گفتاری، بیان روایی، بیان وصفیِ ساده و بیان تصویری به چشم می‌‌خورد. بهره‌مندی هاشمی از این گزاره‌ها، زمینه و شرایط مساعدتری را برای لذت خواننده‌ی کودک از جهانِ زبانی و مفهومیِ شعر فراهم ساخته و موجب شده ارتباط خواننده با شاعر و شعر، به سطحِ ارتباطی صمیمانه و عاطفی ارتقا یابد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Addressing Approach and the Construction of Vocative Expressions in the Poetry of Monireh Hashemi

نویسنده [English]

  • Abbas Baghinejad
persian literature,urmia azad university
چکیده [English]

Tendency toward direct addressing and making dialogues with the special or in-text audience are common approaches in Persian poetry as well as Persian children’s poetry. This audience is not an out-of-text or implied one, someone whose presence is assumed at the time of writing the poem; rather, it is an actual audience, someone who has an effective and essential role in the creation of the text. This is a long-established method in Persian poetry and most Persian poets have made use of it. Nowadays, even writers of children’s and adolescents’ poetry draw on the affordances and possibilities of the tone and method of addressing with different intentions.
Monireh Hashemi is one of the popular and well-known writers of children’s and adolescents’ poetry, many of whose works have an addressing structure and contain a collection of vocative expressions. These statements usually take shape with verbs in the present tense and are structured around the desire to maintain relationship with an in-text audience and to persuade and affect him/her. The audience of these poems is chosen by the poet and is a silent audience devoid of any action or reaction. He/she listens to what the poet or the speaker says and accepts, without dispute, a collection of vocative expressions with different and various functions. These statements do not take shape according to a homogenous linguistic and rhetorical pattern; actually, one can observe in them characteristics of various types of expressions, such as spoken, narrative, simple descriptive and visual.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • children’s poetry
  • vocative expressions
  • Monireh Hashemi
  • ‎in-text audience
  • out-of-text audience

مراجع

انوری، حسن؛ گیوی، احمد. (1379). دستور زبان فارسی 1. تهران: فاطمی.
 اشمیتس، توماس. (1389). نظریه‌ی ادبی جدی و ادبیات کلاسیک. ترجمه‌ی حسین صبور و صمد علیون‌خواجه‌دیزج، تبریز: دانشگاه تبریز.
امین‌پور، قیصر. (1378). شعر و کودکی. تهران: مروارید.
ایگلتون، تری. (1380). پیش‌درآمدی بر نظریه‌ی ادبی. ترجمه‌ی عباس مخبر، تهران: مرکز.
پرین، لارنس. (1376). در‌باره‌ی شعر. ترجمه‌ی فاطمه راکعی، تهران: اطلاعات.
پولادی، کمال. (1384). بنیاد‌های ادبیات کودک. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
تجلیل، جلیل. (1370). معانی و بیان. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جلالی، مریم. (1391). «بررسی ساخت زبانی و فرم اشعار در نشریه‌ی نبات کوچولو». کتاب ماه کودک و نوجوان، سال 15، شماره‌ی 9، صص88-92.
حقوقی، محمد. (1381). حد همین است. تهران: قطره.
خدابین، مریم. (1394). «از دریچه‌ی چشم خردسال». پژوهشنامه پژوهشی، تحلیلی و آموزشی، سال 17، شماره‌ی 15، صص 38-49.
رازانی، بهمن. (1356). پژوهشی اجمالی در زمینه‌ی ادبیات کودکان. تهران: شرق.
رحماندوست، مصطفی. (1368). ادبیات کودکان و نوجوانان. تهران: چاپ و نشر ایران. سلاجقه، پروین. (1387). از این باغ شرقی، نظریه‌‌های نقد شعر کودک و نوجوان. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
سیدآبادی، علی‌اصغر. (1380الف). شعر در حاشیه  (پژوهشی در شعر کودک و نوجوان). تهران: ویژه‌نشر.
ــــــــــــــــــ. (1380ب). «ادبیات کودکان متوسط (تأملی در مبحث مخاطب‌شناسی ادبیات کودک و نوجوان». پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، سال 7، شماره‌ی 25، صص 11-20. 
ــــــــــــــــــ. (1381). «شناخت پیشینی از مخاطب کودک و نوجوان». پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، سال 8، شماره‌ی 29، صص30-38.
ــــــــــــــــــ. (1385). عبور از مخاطب‌شناسی سنتی. تهران: فرهنگ‌ها.
ــــــــــــــــــ. (1391). کتاب کودک، کتاب با واسطه (مقدمه‌ای بر مخاطب‌شناسی). تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ــــــــــــــــــ. (1394). «رمانتیسیسم دن‌کیشوتی. گفت‌وگوی گروهی با حضور عبدالعظیم کریمی، محمدهادی محمدی و علی‌اصغر سیدآبادی». پژوهشنامه پژوهشی، تحلیلی و آموزشی، سال 17، شماره‌ی 15، صص 6-27. 
شاه‌آبادی فراهانی، حمیدرضا. (1382). مقدمه بر ادبیات کودک (بحثی در شناخت مفهوم دنیای کودکی). تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر. (1347). اصول ادبیات کودکان. تهران: موسسه‌ی مطبوعاتی سروش.
شعبانی، اسداله. (1393). جستاری پیرامون شعر کودک در ایران. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شمیسا، سیروس. (1379). معانی. تهران: می‌ترا.
صفوی، کوروش. (1390). از زبان‌شناسی به ادبیات. ج1، تهران: سوره مهر.
علو‌ی‌مقدم، محمد؛ اشرف‌زاده، رضا. (1381). معانی و بیان. تهران: سمت.
فتوحی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. تهران: سخن.
ــــــــــــــ. (1395). سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
فرای، نورتراپ. (1391). تحلیل نقد. ترجمه‌ی صالح حسینی، تهران: نیلوفر.
فرشیدورد، خسرو. (1382). درباره‌ی ادبیات و نقد ادبی. ج2، تهران: امیرکبیر.
قاسم‌نیا، شکوه. (1374). «ویروس بزرگ‌سالی در شعر کودک». پژوهشنامه‌ی ادبیات کودک و نوجوان. سال 1، شماره‌ی 2، صص30-36.
قزل‌ایاغ، ثریا. (1397). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خو‌اندن. تهران: سمت.
کادن، جی. ای. (1386). فرهنگ ادبیات و نقد. ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
کزازی، میرجلال‌الدین. (1374). معانی2؛ زیباشناسی سخن پارسی. تهران: مرکز.
کیانوش، محمود. (1352). شعر کودک در ایران. تهران: آگاه.
گِرین، ویلفرد و همکاران. (1376). مبانی نقد ادبی. ترجمه‌ی فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر.
گلی، احمد. (1387). بلاغت فارسی. تبربز: آیدین.
هاشمی، منیره. (1391الف). اسب حنایی. تصویرگر فرزانه بدرپور، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ـــــــــــــ. (1391ب). کفشی به رنگ دریا. تصویرگر: میرپیکام، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ـــــــــــــ. (1391ج). خوش به حال رودخانه، تصویرگر: فیروزه ولدآبادی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ـــــــــــــ. (1393). چشمه‌خانم. تصویرگر: معصومه حاجی‌وند، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ـــــــــــــ. (1394). آقای تابستان. تصویرگر: عاطفه ملکی‌جو، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 خرداد 1401
  • تاریخ بازنگری: 23 مرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 20 مهر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار