تحلیل آموزه‌های تربیتی در داستان‌های برگرفته از کلیله ‌و دمنه و مرزبان‌نامه درمجموعه آثار آذریزدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم تربیتی،دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استاد مدعو گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.

چکیده

تحلیل آموزه‌‌‌‌های تربیتی در داستان‌‌‌‌های برگرفته از کلیله ‌‌‌‌‌و دمنه و مرزبان‌‌‌‌‌نامه در مجموعه‌آثار آذریزدی
 
چکیده
باتوجه‌به وسعت کاربرد داستان‌‌‌‌‌های برگرفته از کلیله و دمنه و مرزبان‌‌‌‌‌نامه در قصه‌‌‌‌‌گویی برای کودکان و نوجوانان در ایران، هدف پژوهش حاضر تحلیل آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی این داستان‌‌‌‌‌ها در پرمخاطب‌‌‌‌‌ترین بازنویسی فارسی آن اثر مهدی آذریزدی بوده است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و براساس ماهیت، آمیخته‌ی بهم‌‌‌‌‌تنیده بود و تحلیل محتوای کیفی و کمی به‌صورت موازی همگرا برای مجموع  46 قصه از کلیله و دمنه و مرزباننامه در مجموعه‌ی  هشت‌جلدی قصه‌‌‌‌های خوب برای بچه‌‌‌‌های خوب انجام گرفت. تحلیل‌‌‌‌‌ محتوای کیفی از نوع تلخیصی‌قیاسی بوده و مؤلفه‌‌‌‌‌ها و زیرمؤلفه‌‌‌‌‌های تربیت با مرور ادبیات پژوهش، شناسایی و پس از تأیید 61 مؤلفه از سوی خبرگان، فهرست وارسی برای انطباق محتوا با ساحت‌‌‌‌‌های یادشده به‌ کار گرفته شد. روش شناخت مضامین براساس شناخت کلمات و عبارات مترادف یا تکراری، اصطلاحات، عبارات و واژه‌‌‌‌‌های کلیدی بود و به مضامین نهان و آشکار متن توجه شد. کدگذاری پس از مطالعه‌ی مکرر متن صورت پذیرفت و محتوا براساس وجوه مشترک با هر یک از مقولات اولیه و ثانویه تحلیل گردید. یافته‌ها نشانگر شناسایی 390 آموزه‌ی تربیتی در مؤلفه‌‌‌‌‌های هفت‌‌‌‌‌گانه‌ی تربیت در این داستان‌ها بود و آزمون «خی ‌‌‌‌‌دو»، وجود تفاوت بین میزان توجه به آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی در داستان‌‌‌‌‌ها را تأیید کرد. رشد و تقویت عقلانیت و خردورزی، تربیت اجتماعی، اخلاقی، عاطفی و اقتصادی به‌ترتیب در مرکز توجه‌‌‌‌ آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی در محتوا بوده و برای تربیت در این ابعاد پیشنهاد می‌گردد؛ ولی به‌دلیل فقدان یا کمبود محتواهایی پیرامون تربیت جنسی و پس از آن تربیت سیاسی، این داستان‌ها برای تربیت کودکان در این دو بعد توصیه نمی‌‌‌‌‌شود.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Educational Teachings in Stories Taken from Kalila and Demaneh and Marzbannameh In the Collection of Azarizdi's Works

نویسندگان [English]

  • vajiheh karimi 1
  • Farzaneh Hasanpouran 2
  • Hamzeh Mohamadi Dehcheshmeh 3
1 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Payam Noor University, Tehran, Iran
2 Master's student in Educational Psychology, Payam Noor University, Tehran, Iran
3 Visiting lecturer at the Department of Persian Language and Literature, Payam Noor University, ،Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present research is analyzing the educational teachings of the stories taken from Kalila and Demeneh and Marzbannameh in the most popular Persian retelling of it by Mehdi Azarizdi; since these stories in storytelling for children and teenagers are widely used in Iran. The research method, in terms of practical purpose and based on nature was applied interwoven. Also qualitative and quantitative content analysis was parallel and convergent for a total of 46 stories “Kalileh and Demaneh” and “Marzaban Nameh” in the 8-volume collection “Good Stories for Children Good “were done. The qualitative content analysis is comparative summary type, and the dimensions and sub-components of literature were identified by reviewing the research literature and after confirming 61 components by experts, a checklist was used to match the content with the mentioned areas. In order to understand the themes, coding was done after repeated reading of the text, and the examples were placed in the seven dimensions of education based on common features with each of the primary categories. The findings indicated the identification of 390 educational teachings in the seven dimensions of education in these stories, and the Chi-do test confirmed the existence of a difference between the amounts of attention paid to educational teachings in the stories. The growth and strengthening of rationality and wisdom, social, moral, emotional and economic education are the most important educational teachings in the content respectively, and also are suggested for education in these dimensions; But due to the lack of content about sexual education and then political education, these stories are not recommended for educating children in these two dimensions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Educational teaching
  • training
  • Kalileh and Demeneh
  • Marzban Nameh
  • Mehdi Azaryazdi
احمدی، علیرضا؛ نوری‌عیبلو، حمیدرضا. (1399). «بررسی جایگاه تربیت عقلانی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش». پویش در آموزش علوم انسانی، دوره‌ی 6، شماره‌ی 20، صص 35-49.
آذریزدی، مهدی. (1400الف). مجموعه داستانی قصه‌‌‌‌های خوب برای بچه‌‌‌‌های خوب (کلیله و دمنه). تهران: امیرکبیر.
ـــــــــــــــ. (1400ب). مجموعه داستانی قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب (مرزبان‌نامه). تهران: امیرکبیر.
اشتراوس، آنسلم؛ کوربین، جولیت. (1401). مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریه‌ی‌‌‌‌‌ زمینه‌‌‌‌‌ای. ترجمه‌ی ابراهیم افشار، تهران: نی.
باقری، خسرو؛ خسروی، زهره.  (1396). «پژوهش تربیتی: چیستی و روش‌شناسی». نوآوری‌‌‌‌های آموزشی، دوره‌ی 6، شماره‌ی 21، ص 76.
بهیج‌قاری، عبدالله. (1397). مبانی، اهداف و روش‌‌‌‌‌های تربیت عقلانی جوانان. پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد مجتمع آموزش عالی گرگان.
بیدقی، فاطمه. (1395). بررسی وضعیت ادبیات کودک در نثر داستانی معاصر فارسی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد دانشگاه تهران.
بیرانوند، یوسف‌علی؛ صحرایی، قاسم. (1398). «بررسی و تحلیل حل مسئله در کلیله و دمنه‌ی نصرالله منشی و مثنوی مولوی براساس نظریه‌ی جان دیویی با تأکید بر داستان بوف و زاغ و شیر و نخجیران». پژوهش‌نامه‌ی ادبیات تعلیمی، سال 11، شماره‌ی 44، صص87-106.
چگل، معصومه و همکاران. (1399). «بررسی شیوه‌های اجتماعی‌کردن فرزندان: موردمطالعه: شهر ایلام». فرهنگ ایلام، دوره‌ی 21، شماره‌ی 66 و 67، صص186-204.
حدادی، زهره؛ کمال‌الدینی، سیدمحمدباقر. (1398). «تحلیلی بر بازنویسی قصه‌های کلیله و دمنه اثر مهدی آذریزدی». فرهنگ یزد، سال 1، شماره‌ی 3، صص 69-84.
دریکوند، فاطمهو همکاران. (1400). «بررسی شیوه‌های مقابله با مشکلات در کتب تعلیمی قرن ششم تا هشتم مطالعه‌ی موردی بوستان و گلستان، کلیله و دمنه و مثنوی». سبکشناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال 14، شماره‌ی 9، پیاپی 67، صص 121-139.
دهقان، علی؛ سامانی، معصومه. (1393). «مقایسه‌ی درون‌مایه‌ی اخلاقی حکایات کلیله و دمنه و داستان‌های هانس‌کریستین اندرسن». پژوهش‌نامه‌ی ادبیات تعلیمی، سال6، پیاپی 24، صص59-100.
رستمی‌نسب، عباسعلی. (1401). آموزه‌‌‌‌های تربیتی در آیات قرآن کریم. کرمان: دانشگاه کرمان.
رضایی، مهدی. (1389). «مرزبان‌نامه یادگاری از ایران عهد ساسانی». پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، سال 4، شماره‌ی 1، پیاپی 13، صص 47-68.
رضایی، محمدجعفر و همکاران. (1397). «کارکردهای تربیت عقلانی از دیدگاه آیت‌الله جوادی‌آملی». پژوهش در تعلیم و تربیت اسلامی، دوره‌ی 26، شماره‌ی 38، صص 53-29.
سرمدی، زینب؛ جنگی‌قهرمان، تراب. (1398). «نقش و کارکرد داستانی قهرمانان، شریران و یاریگران در قصه‌‌‌‌‌های آذریزدی براساس نظریه‌ی پراپ». مطالعات زبان فارسی، سال 2، شماره‌ی 3، صص 1-38.
شریعتی، سیدصدرالدین؛ صحرائی، فاطمه. (1398). «بررسی نقش والدین در تربیت عاطفی کودک با بهرگیری از سیره‌ی امام رضا(ع)». فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، سال 10، شماره‌ی 38، صص 59-80.
شعبان‌زاده، مریم؛ عارفی، اکرم. (1393). «دگرگونی درون‌مایه‌های عرفانی در بازنویسی‌های آذریزدی». کاوشنامه، سال 15، شماره‌ی 28، صص9-38.
شیخلووند، فاطمه؛ مستعلی‌زاده، تهمینه. (1395). «بررسی اخلاق مدیریتی در کلیله ‌‌‌‌‌و دمنه». پژوهش‌نامه‌ی ادبیات تعلیمی، سال 8، شماره‌ی 32، صص137-160.
فاطمی، علی؛ رجایی، مرتضی. (1401). اصول، مراحل، عوامل و موانع تربیت. تهران: شهید کاظمی؛ من و کتاب
فولادی، یعقوب و همکاران. (1399). «مقایسه‌ی ساختار مرزبان‌نامه و کلیله و دمنه: با تکیه ‌بر نمود اندیشه‌ی هند و ایران باستان». مطالعات شبه‌قاره، سال 12، شماره‌ی 38، صص177-194.
قلاوند، زهره و همکاران. (1399). «شناسایی جایگاه برنامه‌ی درسی تربیت جنسی در نظام آموزشی». پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، سال 17، دوره‌ی 2، شماره‌ی 40، صص111-129.
ماهروزاده، طیبه و همکاران. (1398). «تأثیر داستان‌‌‌‌‌های کلیله ‌‌‌‌‌و دمنه بر مهارت‌‌‌‌‌های تفکر انتقادی، استدلال و پرسشگری با استفاده از برنامه‌ی فلسفه برای کودکان». تربیت اسلامی، سال 14، شماره‌ی 28، صص95-114.
مدرس‌زاده، عبدالرضا و همکاران. (1394). «رویکرد نصرالله منشی به ادبیات تعلیمی در دوره‌ی سلجوقی». پژوهش‌نامه‌ی ادبیات تعلیمی، سال 7، شماره‌ی 26، صص183-206.
مرادیان، زهرا و همکاران. (1393). «اثربخشی قصه‌درمانی مبتنی‌بر کنش‌‌‌‌‌های اجرایی بر بهبود بازداری و برنامه‌‌‌‌‌ریزی دانش‌‌‌‌‌‌آموزان مبتلا به اختلال نارسایی توجه». روان‌‌‌‌شناسی مدرسه، دوره‌ی 3، شماره‌ی 2، صص186-204.
مومنی‌راد، اکبر و همکاران. (1392). «تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج». اندازهگیری تربیتی، دوره‌ی 4، شماره‌ی‌‌ 14، پیاپی14، صص187-222.
یزدانی، سمیه؛ سهرابی‌شگفتی، نادره. (1397). «تأثیر آموزش تربیت جنسی بر هویت جنسی  کودکان 7 تا 11 سال شهر شیراز». مشاوره‌ی کاربردی دانشگاه شهیدچمران اهواز، سال8، شماره‌ی 2، صص 98-108.
یوسف‌زاده‌چوسری، محمدرضا؛ شاه‌مرادی، مرتضی. (1399). «تربیت سیاسی بر اساس ساحت اجتماعی‌سیاسی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش برای دانش‌آموزان دوره‌ی متوسطه‌ی اول». مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، سال 5، شماره‌ی 1، پیاپی 14، صص 173-206.
Aktas, E. & Beldag. A. (2017). Kalila and Dimna as One of the Traditional Antecedents of Modern Classifications of Values, International Education Studies; Vol. 10, No. 3, doi:10.5539/ies.v10n3p46.
Anthony, K.V. & Smith, R.C. & Miller, N.C. (2014). Pre service elementary teachers ‘economic literacy: Closing gates to full implementation of the social studies curriculum. The Journal of Social Studies Research, 39 (1), 29–37
Creswell, J. W. & Plano Clark, V. L. (2017). Designing and Conducting Mixed Methods Research, Edition third, SAGE Publication.
Ryan, G. W. & Bernard, H. R. (2003). “Qualitative research: Techniques to Identify Themes”, 769-802.
Shava, G. H. & Hleza, F. & Tlou, S. and Mathonsi, E. (2021).  Qualitative Content Analysis, International Journal of Research and Innovation in Social Science (IJRISS), Vol. 5, Issue VII, 533-572.