مجله علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز

مقاله پژوهشی

کارکردهای پیرامتن در رمان نوجوان «این وبلاگ واگذار می‌شود» اثر فرهاد حسن‌زاده

فاطمه جعفری؛ زهره اله دادی دستجردی

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 1-32

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.33167.1673

چکیده

کارکردهای پیرامتن در رمان نوجوان این وبلاگ واگذار می‌شود اثر فرهاد حسن‌زاده چکیدهپیرامتنیت یکی از گونه‌های ترامتنیت ژرار ژنت است. ژنت، نظریه‌پرداز فرانسوی، با نظریه‌ی ترامتنیت، هر نوع ارتباط ... بیشتر کارکردهای پیرامتن در رمان نوجوان این وبلاگ واگذار می‌شود اثر فرهاد حسن‌زاده چکیدهپیرامتنیت یکی از گونه‌های ترامتنیت ژرار ژنت است. ژنت، نظریه‌پرداز فرانسوی، با نظریه‌ی ترامتنیت، هر نوع ارتباط یک متن را با متن‌های دیگر، به صورت گسترده و ساختنشانند بررسی کرد. در این نظریه، متن در پنج گونه‌ی پیرامتنیت، بینامتنیت، فرامتنیت، سرمتنیت و بیش‌متنیت بررسی می‌شود. این دسته‌بندی هرگونه رابطه‌ی متن با متنی غیر از خود را شامل می‌شود؛ روابط یک متن با عناصر پیرامونش، روابط براساس هم‌حضوری، بر پایه‌ی انتقاد و تفسیر، روابط طولی و ژانری و روابط بر اساس برگرفتگی. در این میان عناصر پیرامتنی عبارت‌است از تمام عناصری که اگرچه جزئی از متن محسوب نمی‌شوند، در جای‌جای متن حضور دارند، آن را احاطه کرده‌اند و همراهی‌اش می‌کنند و در خوانش خواننده تأثیر می‌گذارند؛ عناصری چون: طرح جلد، نام نویسنده، ناشر، پوستر‌های تبلیغی و...‌ رمان نوجوان این وبلاگ واگذار می‌شود ویژگی خاصی دارد و آن ارائه‌ی روایت در قالب یک وبلاگ داستان‌نویسی است. این ویژگی عناصر پیرامتنی مهمی به وجود آورده‌است؛ بنابراین نویسندگان مقاله در پی آنند تا با بررسی این عناصر، کارکردهای آن را مشخص کنند. در ادامه مشخص خواهد شد عناصر پیرامتنی در این رمان گسترده، به‌دلیل شیوه‌ی ویژه‌ی روایت این اثر، در تمام صفحات حضور دارد و به این ترتیب متن را همراهی کرده و خواننده‌ی نوجوان را یاری و خوانش او را هدایت می‌کند.

مقاله پژوهشی

بررسی میزان درک نوجوانان از اشعار حافظ و دیدگاه آنان درباره‌ی شخصیت و شعر او

کاووس حسن‌لی؛ سمانه اسدی

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 33-62

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.43950.1931

چکیده

بررسی میزان درک نوجوانان از اشعار حافظ و دیدگاه آنان درباره‌ی شخصیت و شعر او چکیدهدیوان حافظ یکی از گران‌بهاترین گنجینه‌های ادبی و فرهنگی ایرانیان به شمار می‌رود. مخاطب اصلی این اثر بزرگ‌سالان ... بیشتر بررسی میزان درک نوجوانان از اشعار حافظ و دیدگاه آنان درباره‌ی شخصیت و شعر او چکیدهدیوان حافظ یکی از گران‌بهاترین گنجینه‌های ادبی و فرهنگی ایرانیان به شمار می‌رود. مخاطب اصلی این اثر بزرگ‌سالان هستند؛ اما آیا نوجوانان هم می‌توانند با بخشی از اشعار حافظ ارتباط بگیرند و درکی از آن داشته باشند؟ مناسب‌ترین راه برای رسیدن به پاسخی (هرچند نسبی) به این پرسش، پرس‌وجو از خودِ نوجوانان است؛ ازهمین‌رو و برای آگاهی از میزان آشنایی و درک نوجوانان از دیوان حافظ و شناخت دیدگاه آنان درباره‌ی شخصیت و اشعار او، پژوهشی در قالب پسادکتری سامان گرفت که مقاله‌ی حاضر یکی از دستاوردهای آن است. برای انجام این پژوهش پرسش‌نامه‌ای متناسب با اهداف آن، ساخته و روایی و پایایی‌اش بررسی و تأیید شد. ۴۰۱ نفر از نوجوانان مناطق گوناگون ایران در این نظرسنجی شرکت کردند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد این نوجوانان، بیت‌هایی با موضوع دوستی را بهتر از دیگر شعرهای انتخابی دیوان حافظ درک می‌کنند و محبوب‌ترین اشعار حافظ از نظر آن‌ها شعرهایی‌‌ست که با موضوع عشق و دوستی سروده شده است. آن‌ها به شخصیت حافظ و دیوانش علاقه‌مندند و دوست دارند بیشتر با او و افکار و اشعارش آشنا شوند. ۹۵% شرکت‌کنندگان اشعار انتخابی حافظ را در شمار آثار مناسب برای هم‌سن‌وسالان خود دانسته و ۸۱/۷۲درصدشان میزان سودمندی این سروده‌ها را برای نوجوانان، زیاد و بسیار زیاد برشمرده بودند. مهم‌ترین دلایلی که نوجوانان برای علاقه‌مندی خود به شعرهای حافظ بیان کرده بودند، عبارت‌اند از: تنوع موضوعات، زبان شیرین، دلنشینی و آرامش‌بخش‌بودن شعرها، دریافتنی‌بودن معنی بسیاری از بیت‌ها، منطبق‌بودن اشعار با واقعیت جهان و زندگی، پرمفهوم‌بودن آن‌ها، ارزشمندی پندها و نشان‌دادن راه‌ورسم درست زندگی به خواننده.

مقاله پژوهشی

بررسی تطبیقی شخصیت‌‌‌های اصلی دو رمان عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی و یک‌‌‌شب فاصله از منظر توانمندی آنان در مؤلفه‌‌‌های مهارت‌‌‌های زندگی

فاطمه رحمانی فرد؛ امین ایزدپناه

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 63-86

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.47161.1982

چکیده

بررسی تطبیقی شخصیت‌‌‌های اصلی دو رمان عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی و یک‌‌‌شب فاصله از منظر توانمندی آنان در مؤلفه‌‌‌های مهارت‌‌‌های زندگی چکیدههدف از این پژوهش بررسی تطبیقی کنش‌‌‌های ... بیشتر بررسی تطبیقی شخصیت‌‌‌های اصلی دو رمان عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی و یک‌‌‌شب فاصله از منظر توانمندی آنان در مؤلفه‌‌‌های مهارت‌‌‌های زندگی چکیدههدف از این پژوهش بررسی تطبیقی کنش‌‌‌های شخصیت اصلی دو رمان‌‌‌ عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی نوشته جمشید خانیان و یک‌‌‌شب فاصله نوشته‌‌‌ی جنیفر اِی نیلسون، بر اساس انواع مهارت‌‌‌های زندگی است. شخصیت اصلی رمان خانیان (سارا) و شخصیت اصلی رمان نیلسون (گرتا)، دو دختران نوجوان 12 ساله‌‌‌ هستند که‌‌‌‌‌‌ برای عبور از وضعیت‌های بغرنج و شرایط غیرعادی پیرامون خود تلاش می‌‌‌کنند. تحلیل محتوای قیاسی هر دو اثر و مقایسه‌‌‌ی آن‌‌‌ها روشن می‌‌‌سازد که همه‌‌‌ی مهارت‌‌‌های زندگی در شخصیت سارا، در مقایسه با گرتا ضعیف‌تر است و گاه به‌‌‌ جای همکاری در رفع مشکلات، خود به مشکل بزرگ‌‌‌تری برای دیگران تبدیل می‌‌‌شود. همچنین کاربرد مهارت‌‌‌های زندگی از سوی شخصیت اصلی در اثر خانیان بسامد کمتری نسبت‌به اثر دیگر دارد. بااین‌‌‌همه به نظر می‌رسد شخصیت سارا، به‌دلیل بی‌‌‌عیب و نقص نبودن و نیز بروز واکنش‌‌‌های هیجانی متناسب با سن و شرایطی که در آن قرار دارد تا حدودی واقعی‌‌‌تر و ملموس‌‌‌تر از گرتا است که همیشه و در هر وضعیتی می‌‌‌تواند مهارت‌‌‌های زندگی را به‌‌‌درستی به کار ببرد. بااین‌‌‌همه هرکدام از دو اثر مخاطب نوجوان را به‌‌‌شیوه‌‌‌ای متفاوت با زندگی و مسائل آن درگیر ساخته و زمینه‌ی توانمند‌شدن او را فراهم می‌‌‌سازند.

مقاله پژوهشی

مطالعه‌ی اسلوب‌های اقتباسی سه نمایشنامه‌ی شکرخدا گودرزی از متون کهن غیرداستانی برای نوجوانان

ناصرقلی سارلی؛ حبیب اله عباسی؛ جمیله سنجری؛ عصمت خوئینی قزلجه؛ بهروز محمودی بختیاری

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 87-114

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46796.1976

چکیده

مطالعه‌ی اسلوب‌های اقتباسی سه نمایشنامه‌ی شکرخدا گودرزی از متون کهن غیرداستانی برای نوجوانان چکیدهاقتباس یکی از روش‌های رایج در خلق آثار هنری، ادبی و نمایشی برای کودکان و نوجوانان است. یکی از منابع ... بیشتر مطالعه‌ی اسلوب‌های اقتباسی سه نمایشنامه‌ی شکرخدا گودرزی از متون کهن غیرداستانی برای نوجوانان چکیدهاقتباس یکی از روش‌های رایج در خلق آثار هنری، ادبی و نمایشی برای کودکان و نوجوانان است. یکی از منابع غنی برای اقتباس در زبان فارسی، متون کهن غیرداستانی است. شناخت اسلوب‌های اقتباس و تحلیل آثار نمایشی اقتباسی برمبنای این اسلوب‌ها می‌تواند در شناخت هنر نمایشی و کارکردهای روایی نمایش‌های اقتباسی یاریگر باشد. این جستار با روش تحلیلی‌توصیفی و با درنظرگرفتن تعاریف اقتباس و انواع آن و نیز باتوجه‌به ویژگی‌های‌ رسانه‌ها از دید لیندا هاچن انجام شده است. با کاربست دیدگاه‌های نظری در تحلیل سه نمایشنامه‌ی «خواجه ‌نظام‌الملک»، «خواجه ‌نصیرالدین» و «سهروردی» نوشته‌ی شکرخدا گودرزی به این نتیجه رسیدیم که گودرزی از روش‌ها و تمهیدات هنری گوناگونی مانند کاربرد انواع اقتباس، ایجاد طرح و ساختار نمایشی در متون غیرداستانی، تغییر محتوا، زبان، لحن و موضوعات و ایجاد انواع ریتم در زبان و صحنه‌ها، حذف و افزودن شخصیت‌های جدید و تخیّلی به نمایش، کاربرد اشعار و تصنیف‌های ادب عامه بهره برده است. هریک از این روش‌ها و تمهیدات در روایت نمایش کارکردهایی زیبایی‌شناختی و هنری دارند و باعث جذابیت نمایش می‌شوند. نگارندگان این مقاله معتقدند که هرسه نمایشنامه‌ی اقتباسی بررسی‌شده، هم‌زمان دارای هر سه وجه اقتباسی گفتنی، نشان‌دادنی و تعاملی هستند و به‌تناوب از هر سه وجه برای روایت نمایش بهره می‌گیرند.

مقاله پژوهشی

بررسی بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتدار و آزادی

علی شیروانی شیری؛ مجید کوثری؛ عباس عباسی چلچه

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 115-135

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.45272.1965

چکیده

بررسی بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتدار و آزادی چکیده هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ... بیشتر بررسی بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتدار و آزادی چکیده هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی ‌‌‌‌دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتدار و آزادی است. روش این پژوهش توصیفی‌-تحلیلی است. نمونه‌ی تحلیل‌شده در این پژوهش شامل هجده داستان بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم ابتدایی در سال تحصیلی 1401-1400 است. جمع‌‌‌‌آوری داده‌‌‌‌ها به روش اَسنادی و روش تجزیه و تحلیل دادها، تحلیل محتوا و با بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری از آمار توصیفی است. یافته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نشان می‌‌‌‌دهد از بین 104 جلوه‌‌‌‌گری شناسایی‌شده در کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم ابتدایی، 4/64% بر مؤلفه‌‌‌‌های آزادی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخش و 6/35% بر مؤلفه‌‌‌‌های اقتدارگرا تأکید داشتند. تحلیل داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم دبستان، نشان داد که از نظر عددی، توجه بیشتری به مؤلفه‌های آزادی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخش شده است که چنین ظرفیتی در داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از زوایای مختلف شناختی، عاطفی، ، هنری، اخلاقی و تربیتی اهمیت دارد و زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز حرکت کودک از وابستگی به استقلال فکری، انتخاب‌گری و قدرت تصمیم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری کودکان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. به گردآوران و مؤلفان کتاب‌های درسی پیشنهاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود که هم در انتخاب و گزینش داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و هم در تألیف و بازنویسی داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، از عناصر و شگردهای داستانی که تأمین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده‌ی آزادی کودک است، بهره ببرند.

مقاله پژوهشی

چگونگی شکل‌‌‌‌‌گیری هویت کودک و نوجوان در داستان‌‌‌‌‌های کودکانه «محمدحسین محمدی» براساس دیدگاه «اریکسون» و «گیدنز»

سارا عبدلی؛ عالیه یوسف فام؛ شروین خمسه

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 137-165

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46631.1972

چکیده

چگونگی شکل‌‌‌‌‌گیری هویت کودک و نوجوان در داستان‌‌‌‌‌های کودکانه «محمدحسین محمدی» براساس دیدگاه «اریکسون» و «گیدنز» چکیدهموضوع این مقاله بررسی چگونگی شکل‌‌‌‌‌گیری هویت ... بیشتر چگونگی شکل‌‌‌‌‌گیری هویت کودک و نوجوان در داستان‌‌‌‌‌های کودکانه «محمدحسین محمدی» براساس دیدگاه «اریکسون» و «گیدنز» چکیدهموضوع این مقاله بررسی چگونگی شکل‌‌‌‌‌گیری هویت کودک و نوجوان در داستان‌‌‌‌‌های کودکانه «محمد حسین محمدی» براساس دیدگاه «اریک اریکسون» و «آنتونی گیدنز» است که با روش تحقیق توصیفی‌تحلیلی، به بررسی عوامل هویت‌ساز پرداخته است. کودکان، با تجربه‌‌‌‌‌ی فقر، بعد شرم نهادینه‌شده و همچنین پنهان‌کردن احساسات خود، هرگز به مجموعه‌‌‌‌‌ای سازمان‌یافته‌‌‌‌‌ای که بتواند یک واحد متشکل از شخصیت و هویت آنان را بسازد، دست نخواهند یافت که می‌‌‌‌‌تواند سرمنشا بحران‌‌‌‌‌های آتی آنان باشد. در این پژوهش مراحل رشد به‌صورت پیرنگ‌‌‌‌‌وار در سه داستان بررسی شد و نتایج ذیل به دست آمد: مرحله‌ی اول شکل‌نگرفتن‌‌‌ اعتماد بنیادین در کودک که نتیجه‌‌‌‌‌ی زندگی در جوامعی با زیرساخت‌‌‌‌‌های معیوب، چالش رفتاری و بحران هویتی است؛ مرحله‌ی دوم بیگانگی کودک با خویشتن در قالب انعکاس خود در بازی به‌علت فقدان پدر و اشتغال مادر و مشکلات اقتصادی و مرحله‌ی سوم، الگویابی و تلاش لیبیدویی و درنهایت ناتوانی برای یافتن هویت شغلی و جنسی نوجوان در جوامع سنتی با وجود محدودیت‌‌‌‌‌ها از بروز «خود‌‌‌‌‌های متعدد».

مقاله پژوهشی

بررسی تطبیقی آموزه‌های تعلیمی در اشعار ابراهیم ابوطالب و ناصر کشاورز

عاطی عبیات؛ فریده سلامت نیا

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 167-194

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46421.1967

چکیده

بررسی تطبیقی آموزه‌های تعلیمی در اشعار ابراهیم ابوطالب و ناصر کشاورز چکیدهپژوهش حاضر با ماهیتی تطبیقی و میان رشته‌ای درباره‌ی آموزه‌های تعلیمی در آثار «ابراهیم ابوطالب» شاعر برجسته‌ی کودک ... بیشتر بررسی تطبیقی آموزه‌های تعلیمی در اشعار ابراهیم ابوطالب و ناصر کشاورز چکیدهپژوهش حاضر با ماهیتی تطبیقی و میان رشته‌ای درباره‌ی آموزه‌های تعلیمی در آثار «ابراهیم ابوطالب» شاعر برجسته‌ی کودک از یمن و «ناصر کشاورز»، شاعر نامور معاصر ایران در زمینه‌ی کودک است. هدف این پژوهش شناخت و بررسی اشعاری است که به آموزش موضوع خاص علمی و کاربردی پرداخته‌اند. در این جُستار با روش توصیفی‌تحلیلی و براساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به مؤلفه‌هایی چون مفاهیم و آموزه‌های دینی، احترام به پدر و مادر، اخلاق نیکو و رعایت ادب و آموزش نکات بهداشتی در اشعار هر دو شاعر پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، «ابوطالب» و «کشاورز» کودکان را سازنده‌ی فردای جامعه می‌دانند که باید برای آموزش آن‌ها سرمایه‌گذاری شود و با این دیدگاه مفاهیم تربیتی و اخلاقی را با زبان شیوای کودکانه و به‌گونه‌ای غیرمستقیم در اشعار خود به کار برده‌اند. در زمینه‌ی زبان هرکدام سبک ویژه‌ی خود را دارا هستند. زبانِ شعری «کشاورز» نسبت‌به «ابوطالب» از سادگی و روانی بیشتری برخوردار است. و هر دو از دریچه‌ی چشم کودکان به مسایل نگریسته‌اند.واژه‌های کلیدی: ادبیات تطبیقی، ادبیات کودک، آموزه‌های تعلیمی، ابراهیم ابوطالب، ناصر کشاورز.

مقاله پژوهشی

بدن‌مندی، فلسفه با کودکان و کتاب تصویری تونل: چگونگی شکل‌گیری معنا از استعاره‌های آمیخته

عطیه فیروزمند؛ مریم بناهان؛ سیدمهدی سجادی

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 195-230

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.48249.2004

چکیده

بدن‌مندی، فلسفه با کودکان و کتاب تصویری تونل: چگونگی شکل‌گیری معنا از استعاره‌های آمیخته چکیدهرویکرد پساانسان‌گرایی از دل مطالعات بینارشته‌ای گوناگون به برنامه‌ی فلسفه برای کودکان (فبک) پا ... بیشتر بدن‌مندی، فلسفه با کودکان و کتاب تصویری تونل: چگونگی شکل‌گیری معنا از استعاره‌های آمیخته چکیدهرویکرد پساانسان‌گرایی از دل مطالعات بینارشته‌ای گوناگون به برنامه‌ی فلسفه برای کودکان (فبک) پا گشود و آن را دچار تغییر پارادایم کرد تا نسبت‌به سلطه‌ی ذهن بر بدن، بزرگ‌سالی بر کودکی و شکل‌دهی بر پدیداری، پاسخ رهایی‌بخش ارائه دهد. هم‌گام با چنین چرخش پارادایمی در برنامه‌ی فلسفه برای کودکان، علوم شناختی نیز تغییراتی به خود دید که از آن میان می‌توان به سه «ای» (E) پیشنهادی مارک جانسون که به باور او از ویژگی‌های شناخت‌اند، در کنار چهار «ای» دیگر علوم شناختی نام برد: بدن‌مند، لانه‌گزیده، بسط‌یافته، اجرایی، «عاطفی»، «تکاملی»، «کارکرد جدید یافته». از تلاقی این دو چشم‌انداز (پساانسان‌گرایی و نظریه‌ی جانسون) می‌توان به ده مقوله دست یافت: نقد منطق دوگانی، نقد ساختار سلسله‌مراتبی در هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی انسان‌گرا، عاملیت جزانسان، هستی‌معرفت‌شناسی رابطه‌ای، بدن‌های انسانی و جزانسانی، تخیل، عاطفه، درهم‌کنش (به‌جای برهم‌کنش)، فلسفه‌ی جان‌دارانگار، استعاره. چنین است که ادراک کودکان از جهان، از ارتباط بدن‌مند ایشان با دیگر هستی‌های درون جهان شکل می‌یابد؛ رویدادی که برخی جلوه‌های آن در شماری از کتاب‌های تصویری معاصر بازتاب یافته است. در این پژوهش، با رویکرد تفسیری‌تجریدی و ترکیب روش‌های استقرایی و قیاسی به بررسی چگونگی بازنمایی بدن‌مندی در کتاب تصویریِ تونل اثر آنتونی براون می‌پردازیم، تا باتوجه‌به ده مقوله‌ی نام‌برده و شیوه‌های ارتباط آن‌ها با یکدیگر، چگونگی امکان شکل‌گیری معنا را از دل بازنمایی بدن‌مندی در کتاب تصویری و در کندوکاو فلسفی با کودکان بیازماییم. در فرایند این مطالعه، هم‌اندیشی بدن‌مندانه در همراهی با کتاب تصویری در چهار بخش‌ تصویرها، شیوه‌ی مشارکت مخاطب در شکل‌دهی به اثر، درهم‌کنش‌های واژگانی-تصویری-حرکتی در کلیت اثر و شیوه‌ی کاربرد پرامتن بررسی شده‌اند. پیشنهاد این پژوهش، جلب توجه تسهیل‌گران فباک به ده مقوله‌ی پیشنهادی و به‌کارگیری آن‌ها به‌عنوان ملاک انتخاب کتاب تصویری مناسب برای همراهی با این حلقه است. در این صورت، می‌توان امید داشت که هم‌اندیشی فلسفی با کودکان هر چه بیش‌تر به‌سوی اقتدارگریزی توانمندساز حرکت کند.

مقاله پژوهشی

تحلیل آموزه‌های تربیتی در داستان‌های برگرفته از کلیله ‌و دمنه و مرزبان‌نامه درمجموعه آثار آذریزدی

وجیهه کریمی؛ فرزانه حسن پوران؛ حمزه محمدی ده چشمه

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 231-260

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46533.1970

چکیده

تحلیل آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی در داستان‌‌‌‌‌های برگرفته از کلیله ‌‌‌‌‌و دمنه و مرزبان‌‌‌‌‌نامه در مجموعه‌آثار آذریزدی چکیدهباتوجه‌به وسعت کاربرد داستان‌‌‌‌‌های برگرفته از کلیله ... بیشتر تحلیل آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی در داستان‌‌‌‌‌های برگرفته از کلیله ‌‌‌‌‌و دمنه و مرزبان‌‌‌‌‌نامه در مجموعه‌آثار آذریزدی چکیدهباتوجه‌به وسعت کاربرد داستان‌‌‌‌‌های برگرفته از کلیله و دمنه و مرزبان‌‌‌‌‌نامه در قصه‌‌‌‌‌گویی برای کودکان و نوجوانان در ایران، هدف پژوهش حاضر تحلیل آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی این داستان‌‌‌‌‌ها در پرمخاطب‌‌‌‌‌ترین بازنویسی فارسی آن اثر مهدی آذریزدی بوده است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و براساس ماهیت، آمیخته‌ی بهم‌‌‌‌‌تنیده بود و تحلیل محتوای کیفی و کمی به‌صورت موازی همگرا برای مجموع 46 قصه از کلیله و دمنه و مرزبان‌نامه در مجموعه‌ی هشت‌جلدی قصه‌‌‌‌‌های خوب برای بچه‌‌‌‌‌های خوب انجام گرفت. تحلیل‌‌‌‌‌ محتوای کیفی از نوع تلخیصی‌قیاسی بوده و مؤلفه‌‌‌‌‌ها و زیرمؤلفه‌‌‌‌‌های تربیت با مرور ادبیات پژوهش، شناسایی و پس از تأیید 61 مؤلفه از سوی خبرگان، فهرست وارسی برای انطباق محتوا با ساحت‌‌‌‌‌های یادشده به‌ کار گرفته شد. روش شناخت مضامین براساس شناخت کلمات و عبارات مترادف یا تکراری، اصطلاحات، عبارات و واژه‌‌‌‌‌های کلیدی بود و به مضامین نهان و آشکار متن توجه شد. کدگذاری پس از مطالعه‌ی مکرر متن صورت پذیرفت و محتوا براساس وجوه مشترک با هر یک از مقولات اولیه و ثانویه تحلیل گردید. یافته‌ها نشانگر شناسایی 390 آموزه‌ی تربیتی در مؤلفه‌‌‌‌‌های هفت‌‌‌‌‌گانه‌ی تربیت در این داستان‌ها بود و آزمون «خی ‌‌‌‌‌دو»، وجود تفاوت بین میزان توجه به آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی در داستان‌‌‌‌‌ها را تأیید کرد. رشد و تقویت عقلانیت و خردورزی، تربیت اجتماعی، اخلاقی، عاطفی و اقتصادی به‌ترتیب در مرکز توجه‌‌‌‌ آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی در محتوا بوده و برای تربیت در این ابعاد پیشنهاد می‌گردد؛ ولی به‌دلیل فقدان یا کمبود محتواهایی پیرامون تربیت جنسی و پس از آن تربیت سیاسی، این داستان‌ها برای تربیت کودکان در این دو بعد توصیه نمی‌‌‌‌‌شود.

مقاله پژوهشی

بررسی پیکره‌بنیاد واژگان و طبقه‌بندی کلاسیک مضامین اصلی شعر کودک دهه‌ی نود هجری شمسی

زینب لوافی پور؛ جلال رحیمیان

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 261-290

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.44238.1941

چکیده

بررسی پیکره‌بنیاد واژگان و طبقه‌بندی کلاسیک مضامین اصلی شعر کودک دهه‌ی نود هجری شمسی چکیده پیکره و بررسی‌های پیکره‌ای امروزه نقش مهمی را در مطالعات ادبی ایفا می‌کنند. پیکره و نرم‌افزارهای پیکره‌ای ... بیشتر بررسی پیکره‌بنیاد واژگان و طبقه‌بندی کلاسیک مضامین اصلی شعر کودک دهه‌ی نود هجری شمسی چکیده پیکره و بررسی‌های پیکره‌ای امروزه نقش مهمی را در مطالعات ادبی ایفا می‌کنند. پیکره و نرم‌افزارهای پیکره‌ای علاوه بر فراهم‌نمودن بررسی‌های چندجانبه‌ در یک زبان، امکان تحلیل‌های کمی و کیفی را میسر ساخته و سرعت و دقت پژوهشگران را به شیوه‌های شمی موجود در گذشته نیز افزایش داده‌اند. در زبان فارسی تاکنون پیکره‌ای از کتاب‌های شعر کودک ساخته نشده ‌است و بیشتر مطالعات شعری در حجم کم و پژوهش‌ها با روش‌هایی غیر از روش‌های پیکره‌بنیاد صورت‌گرفته است. این پژوهش به بررسی پیکره‌بنیاد واژگان پرکاربرد و کم‌کاربرد شعر کودک در دهه‌ی ۹۰ هجری شمسی، چاپ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و همچنین دسته‌بندی کلاسیک واژگان و مضامین اصلی اشعار پرداخته است. این پژوهش با استفاده از نرم‌افزار انتکانک (2019)، به تحلیل واژگان در پیکره‌ای متشکل از ۶۲ کتاب شعر کودک حاوی ۳۸۰۰۰ واژه در سه گروه سنی «الف» ، «ب» و «الف-ب» پرداخته‌ ‌است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که تنوع موضوعی واژگان در گروه سنی «الف» بیش از دو گروه دیگر است و گروه سنی «الف-ب» از تنوع موضوعی بیشتری نسبت‌به گروه سنی «ب» برخوردار است. همچنین مضامین آموزشی در گروه سنی «الف» و مضامین اجتماعی‌‌‌اخلاقی در گروه سنی ب، از جایگاه بالاتری نسبت‌به دیگر مضامین شعری قرار دارند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که از واژگان مربوط به طبیعت با فراوانی21.90%، اعداد با 15.32%، خانواده با 13.68% و مکان با 12.52% استفاده شده است که بیشتر این واژگان کلمات ابتدایی، ساده‌ و ملموسی هستند که کودک از بدو تولد با آن‌ها در ارتباط بوده ‌است. مضامین طیبعت‌گرایی و سرگرم‌کننده نیز از پرکاربردترین محتواهای شعری در دهه‌ی ۹۰ هستند. در کل شاعران به استفاده از واژگان ساده، ملموس و متناسب با سن کودک که از بار معنایی مثبت و شاد برخوردار هستند، علاقه‌ی بیشتری نشان‌ داده‌اند.

مقاله پژوهشی

جلوه‌های مسئولیت‌پذیری و استقلال در قصه‌ی کُردی «هَپلی‌هَپاو» از منظر نظریه‌ی وابستگی و تحول روانی دونالد وینیکات

محمد مرادی نصاری

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 291-310

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.47623.1990

چکیده

جلوه‌های مسئولیت‌پذیری و استقلال در قصه‌ی کُردی «هَپلی‌هَپاو» از منظر نظریه‌ی وابستگی و تحول روانی دونالد وینیکات چکیدهقصه‌های کودکانه‌ی عامه یکی از منابع ارزشمند برای تحلیل‌های بینارشته‌ای، ... بیشتر جلوه‌های مسئولیت‌پذیری و استقلال در قصه‌ی کُردی «هَپلی‌هَپاو» از منظر نظریه‌ی وابستگی و تحول روانی دونالد وینیکات چکیدهقصه‌های کودکانه‌ی عامه یکی از منابع ارزشمند برای تحلیل‌های بینارشته‌ای، به‌ویژه خوانش‌های روانکاوانه، به شمار می‌آیند. این قصه‌ها در زبان کُردی از بسامد بالایی برخوردارند و همین امر مجال مناسبی را برای خوانش‌های روان‌شناختی فراهم می‌کند. هَپلی‌هَپاو یکی از داستان‌های شفاهی کُردی است که در آن به رابطه‌ی مادر و کودک توجه شده است که بسیاری از نکات مطرح در آن را می‌توان با دیدگاه‌های تازه‌ی روانکاوی کودک همسو دانست. در این مقاله به روش توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر آراء دونالد وینیکات درباره‌ی تحول روانی کودک، جلوه‌های مسئولیت‌پذیری و استقلال در قصه‌ی هپلی‌هپاو بررسی می‌شود. این بررسی دربرگیرنده‌ی دیدگاه وینیکات درباره‌ی وابستگی و تحلیل داستان گفته‌شده در بستر نظرات مطرح‌شده است. به باور نویسنده، این قصه بیانی نمادین از سه‌ مرحله‌ی وابستگی، یعنی وابستگی مطلق (حضور در خانه)، وابستگی نسبی (رفتن به بازار) و حرکت به سوی استقلال (ازدواج و سفر) بوده است و بر شیوه‌ی تعامل مناسب میان والد و کودک در رسیدن به مرحله‌ی سوم تاکید می‌کند. بازنمایی مسئولیت‌پذیری و چگونگی رسیدن به استقلال پرسش اساسی این تحقیق را تشکیل می‌دهد. در پاسخ، قصه‌ی مدّنظر، مسئولیت‌پذیر و مستقل‌شدن کودک را در گرو وجود رابطه‌ا‌‌ی «به اندازه‌ی کافی خوب» (نه بیش از حد خوب یا بد) میان والد (مادر) و کودک و همچنین وجود محیطی تسهیل‌کننده که در آن کودک می‌تواند به تجربه‌ورزی و کشف جهان بپردازد، می‌داند.

مقاله پژوهشی

بررسی و تحلیل شیوه‌ی عنوان‌گذاری در مجموعه‌ی داستانی «دوازده قصه از زندگانی چهارده‌معصوم (ع)» اثر مسلم ناصری

محبوبه همتیان؛ مهدیه کاظم زاده

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 311-336

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46988.1981

چکیده

بررسی و تحلیل شیوه‌ی عنوان‌گذاری در مجموعه‌ی داستانی «دوازده قصه از زندگانی چهارده‌معصوم (ع)» اثر مسلم ناصری چکیدهعنوان، نشانی از هویت متن به‌همراه دارد و جزئی از ساختمان معنایی متن به ‌شمار ... بیشتر بررسی و تحلیل شیوه‌ی عنوان‌گذاری در مجموعه‌ی داستانی «دوازده قصه از زندگانی چهارده‌معصوم (ع)» اثر مسلم ناصری چکیدهعنوان، نشانی از هویت متن به‌همراه دارد و جزئی از ساختمان معنایی متن به ‌شمار می‌رود. تکنیک نام‌گزینی برای عنوان داستان‌ها یکی از شگردهای مهم در داستان‌پردازی است. در گزینش عنوان داستان‌ها، عوامل درون‌متنی شامل: عناصر داستان و عناصر بلاغی و عوامل برون‌متنی شامل: شخصیت‌های تاریخی و اسطوره‌ای، باورها و عقایدِ مطرح در جامعه و بینامتنیت نقش مهمی دارد. در این مقاله، مجموعه‌ی چهارده‌جلدی داستان‌های زندگانی چهارده‌معصوم(ع) که در رده‌ی کتاب نوجوان گروه‌بندی شده است؛ بررسی شده و به روش و مبنای نام‌گذاری هر کتاب از این مجموعه و میزان تأثیرگذاری آن بر ذهنیت‌سازی نوجوان درباره‌ی شخصیت اصلی داستان و محتوای آن پرداخته شده است. کل این مجموعه، چهارده عنوان اصلی و 168 عنوان فرعی دارد. همچنین در این مقاله سعی شده است به شیوه‌ی تحلیلی‌توصیفی ساختار عنوان‌ها و نقش عوامل درون‌متن و برون‌متن در گزینش عنوان داستان تبیین شود. بیشتر عنوان‌ها در این مجموعه درون‌متنی و مضمونی با کارکرد توصیفی است و به متن داستان ارجاع دارد نه بیرون از آن. ساختار عنوان‌ها بیشتر ترکیبی است تا ساده و به‌دلیل واقع‌گرایی داستان‌های مذهبی، توجه به عنوان‌های عینی بیشتر از عنوان‌های انتزاعی است. در تعداد اندکی نیز عنوان‌ها معماگونه است. رابطه‌ی خاص هم‌حضوری (بینامتنیت) در نام‌گذاری برخی عنوان‌های اصلی، نقش داشته است.

دوره 15 (1403)

دوره 14 (1402)

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

دوره و شماره: دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 29، شهریور 1403

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده