نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• زهرا صابری تبریزی

دانش آموختة دکتری دانشگاه الزهراء

چکیده

در آثار سینمایی مربوط به حوزة کودکان، الگویی مکرر در ساختمایة آثار وجود دارد که الگوی تکرارشونده است. به نظر می‌رسد این الگو بر ضد ماهیت فیلم کودک عمل می‌کند و به‌جای اینکه عنصر تخیل را در جهت آزادی، رهایی، و میل به مکاشفه در ذهن کودکان نهادینه کند، برعکس، مایة آزردگی خاطر و وحشت کودکان از خیال‌پردازی می‌شود. در پژوهش حاضر، ضمن بررسی مقولة کودکی، نقش تربیتی آثار کودک، و جایگاه تخیل در فیلم کودک، مراحلی که قهرمان کودک در فیلم طی می‌کند تا تنش اولیه را خنثی کند، به تصویر کشیده شده است. به این منظور، جایگاه تخیل در آثار منتخب سینمای کودک از پیش از انقلاب 1357 تا دهة 90 بررسی شده و الگوی تخیل به‌کاررفته در این آثار برجسته شده است. معیار انتخاب فیلم‌ها این بوده است که پس از تنش اولیة قهرمان در فیلم، عنصری از عالم تخیل، مثل جهانی دیگر یا موجودی خیالی، به جهان کودک وارد شود و تجربه‌ای را همراه با سفر قهرمانی برای او رقم بزند. این ورود و خروج قهرمان به عالم خیال در فیلم از الگویی تبعیت می‌کند. این الگو، که علت اصلی آن، هدف تربیتی فیلم‌سازان است، مانع آن می‌شود که کودکان بدون واهمه از آنچه به‌مثابة خیال‌پردازی به آنها معرفی می‌شود، به تماشای اثری بپردازند که برای آنها تولید شده است. پژوهش حاضر، با برجسته‌کردن این الگو، که شامل «تنش اولیه، جست‌وجوی راه‌حل، و بازگشت با پشیمانی به حالت اولیه» است، تخیل به‌منزلة دارالتأدیبی که در شهربازی بنا شده باشد، پیش روی کودکان تصویر می‌شود. با اینکه این الگو در همة دنیا پذیرفته شده و به نظر رسیده که به کودک کمک می‌کند تا با جهان واقعی سازگار شود، براساس الگوی سفر قهرمان، بازگشت قهرمان در ساختار فیلم کودک، «بازگشت با اکسیر» نیست. قهرمان کودک پس از طی مراحلی که پیش روی او قرار دارد، درنهایت، چنان به نقطة آرامش بازمی‌گردد که گویی اصلاً سفری در کار نبوده است! تنها حاصل سفر کذایی او پشیمانی است. این الگو، جایگاه تخیل را در فیلم کودک متزلزل کرده و کودک را از خیال‌ورزی رهایی‌بخش بازمی‌دارد.

کلیدواژه‌ها

• فیلم کودک
• تخیل
• الگوی مکرر
• سفر قهرمان
• بازگشت بدون اکسیر.‏

موضوعات

• ادبیات کودک و نوجوان ایران

عنوان مقاله [English]

A Penitentiary in Amusement Park: a critique on the place of Fantasy in children's cinema

نویسنده [English]

• Zahra Saberi Tabrizi

PhD holder, Alzahra University

چکیده [English]

In the cinematographic works related to the field of children, a special tendency has become a repetitive pattern in all works. This pattern works against the nature of children’s movies, and instead of institutionalizing the element of fantasy for the purpose of freedom and the desire for revelation in children’s minds, while examining the category of childhood, the educational role of children’s works, and the place of fantasy in children’s movies, the steps that the child hero goes through in the movie to neutralize the initial tension are depicted. To do so, the place of fantasy in selected works of children’s movies from before the revolution of 1357 to the 1990s was investigated and the model of fantasy used in these works was highlighted and depicted. This entry and exit of the hero to the fantasy world follows a pattern in Iranian movies. This pattern, the main cause of which is the educational goal of the filmmakers, prevents children from watching a work produced for them without fear of what is presented to them as fantasy. By highlighting this pattern, which includes “initial tension, searching for a solution, and returning with regret to the original state”, the present research depicts fantasy as a penitentiary built in an amusement park. Although this pattern is accepted all over the world and seems to help the child to adapt to the real world, but, based on the hero’s journey model, the hero’s return in the children’s movie structure is not a “return with elixir”. After going through the steps that are in front of him, the child hero finally returns to the point of peace as if there were no journey at all! The only result of his so-called trip is that “it was better not to go on a trip”.

کلیدواژه‌ها [English]

• "Children’s"
• Movies"
• "Fantasy"
• "Patterns"