نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رامین گلشائی ¹
• سیما بزمی ²

¹ استادیار ‏گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

² دانش‌آموختة کارشناسی ارشد گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

ادبیات کودکان به دلیل نقشی که در القای ارزش‌ها و باورهای جامعه به کودکان دارد نقش مهمی در رشد و شکل‌گیری شخصیت آنان ایفا می‌کند. از آنجا که هر متنی ایدئولوژی‌های پنهان خود را دارد، تحلیل انتقادی ادبیات کودکان می‌تواند در شناسایی ایدئولوژی‌ها و تاثیرات احتمالی آنها بر شخصیت کودکان آگاهی‌بخش باشد. پژوهش حاضر  به تحلیل انتقادی کتابهای داستان کودکان رده سنی (ب) تالیف‌شده در کانون پروش فکری کودکان و نوجوانان در چارچوب مولفه‌های اجتماعی-معنایی ون لیوون پرداخته است. مولفه‌های موردتحلیل، شامل نحوه‌ی بازنمایی کارگزاران اجتماعی، کنش‌های اجتماعی، و شیوه‌های مشروعیت‌بخشی به کنش‌های اجتماعی است. برای این منظور، تعداد 15 کتاب داستان رده سنی (ب) تالیف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌صورت نمونة دردسترس انتخاب و تحلیل شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که بازنمایی کارگزاران اجتماعی داستان‌ها بیشتر از طریق نام‌دهی و کمتر از طریق نقش‌های اجتماعی یا شغلی صورت گرفته و نقش‌های شغلی نیز دارای سوگیری به نفع مشاغل مردانه هستند. همچنین تحلیل کنش‌های کارگزاران اجتماعی نشان داد که بیشتر کنش‌ها از نوع مادی و نشانه‌ای و درصد بسیار کمی از آنها از نوع کنش شناختی بوده‌اند. کنش‌های مادی و نشانه‌ایِ بیشتر، نشانگر وجود فضای پرجنب و جوش و ارتباطی-تعاملی در داستان‌ها و کنش‌های شناختیِ کمتر نشانة حکمفرمایی کلیشه‌های منکر قدرت تفکر و استدلال در کودکان تفسیر شد. به‌علاوه، نتایج پژوهش نشان داد مشروعیت کنش‌های اجتماعی در داستان‌ها از طریق توسل به طیف متنوعی از شیوه‌های مشروعیت‌بخشی شامل اقتداردهی، عقلانی‌گری، و ارزیابی اخلاقی نشان داده شده که از میان آنها عقلانی‌گری ابزاری دارای بیشترین بسامد بوده است. در انتهای مقاله،‌ پیامد این یافته‌ها و پیشنهاداتی برای مولفان ادبیات کودکان ارائه شده است.
 

کلیدواژه‌ها

• ادبیات کودکان
• تحلیل گفتمان انتقادی
• چارچوب ون لیوون
• کنش اجتماعی
• مشروعیت‌بخشی

موضوعات

• ادبیات کودک و نوجوان ایران

عنوان مقاله [English]

A Critical Discourse Analysis of Children’s Story Books Based on Van Leeuwen’s ‎Socio-Semantic Framework

نویسندگان [English]

• Ramin Golshaie ¹
• Sima Bazmi ²

¹ Department of Linguistics, Faculty of Literature, Alzahra University

² Department of Linguistics, Faculty of Literature, Alzahra University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Children’s literature plays an important role in shaping children’s character by means of affecting their values and beliefs. Since every text has its own ideologies, critical analyses of children's literature can provide researchers with an understanding on the ideologies behind the texts and their possible effect on forming children's values. The present study has taken a critical approach in analyzing the discourse of children’s (age range 7-9 years old) story books published by the Iranian Institute for the Intellectual Development of Children and Young Adults (IIDCYA) based on the socio-semantic framework proposed by Van Leeuwen. The components analyzed include representation of social actors, social actions, and the way social acts are legitimated. To this end, 15 stories published by IIDCYA were selected by convenient sampling and analyzed. The results showed that social actors were represented more by nomination and less by their social or occupational roles. Also, the occupational roles used in the stories were stereotypically associated with men. The analysis of social actions revealed that material and semiotic actions outnumbered other types of actions including perceptive, affective, and especially cognitive actions. The higher uses of material and semiotic actions indicated the existence of a dynamic and communicative-interactive atmosphere in the stories, while the minimum uses of cognitive actions were interpreted as indicating the dominance of cliches denying children’s thoughtful action capabilities. Besides, legitimation strategies of social actions in children’s books were diverse including authorization, rationalization, and moral evaluations of which instrumental rationalization was the most frequent strategy. The article concludes with implications of these findings and recommendations for authorship of children’s literature

کلیدواژه‌ها [English]

• Children’s literature
• critical discourse analysis
• Van Leeuwen’s framework
• social action
• ‎legitimation ‎