نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رامین گلشائی ¹
• سیما بزمی ²

¹ استادیار ‏گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

² دانش‌آموختة کارشناسی ارشد گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

 
ادبیات کودکان به‌دلیل نقشی که در القای ارزش‌ها و باورهای جامعه به کودکان دارد، نقش مهمی در رشد و شکل‌گیری شخصیت آنان ایفا می‌کند. ازآنجاکه هر متنی ایدئولوژی‌های پنهان خود را دارد، تحلیل انتقادیِ ادبیات کودکان می‌تواند در شناسایی ایدئولوژی‌ها و تأثیرات احتمالی آن‌ها بر شخصیت کودکان آگاهی‌بخش باشد. پژوهش حاضر به تحلیل انتقادیِ کتاب‌های داستانِ کودکانِ رده‌ی‌ سنی «ب»، تألیف‌شده در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در چارچوب مؤلفه‌های اجتماعی‌معنایی ون‌لیوون پرداخته است. این مؤلفه‌ها شامل نحوه‌ی بازنمایی کارگزاران اجتماعی، کنش‌های اجتماعی و شیوه‌های مشروعیت‌بخشی به کنش‌های اجتماعی است. بدین‌منظور، تعداد پانزده کتاب داستان رده‌ی سنی «ب» تألیف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌صورت نمونه‌ی دردسترس، انتخاب و تحلیل شدند. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که بازنمایی کارگزاران اجتماعی داستان‌ها، بیشتر از طریق نام‌دهی و کمتر از طریق نقش‌های اجتماعی یا شغلی صورت گرفته است و نقش‌های شغلی نیز دارای سوگیری به نفع مشاغل مردانه هستند. همچنین تحلیل کنش‌های کارگزاران اجتماعی نشان داد که بیشتر کنش‌ها از نوع مادی و نشانه‌ای و درصد بسیار کمی از آن‌ها از نوع کنش شناختی بوده‌اند. کنش‌های مادی و نشانه‌ای بیشتر، نشانگر وجود فضای پرجنب‌و‌جوش و ارتباطی ‌تعاملی در داستان‌ها و کنش‌های شناختی کمتر، نشانه‌ی حکم‌فرمایی کلیشه‌های منکر قدرت تفکر و استدلال در کودکان، تفسیر شد. افزون‌بر این، نتایج پژوهش نشان داد که مشروعیت کنش‌های اجتماعی در داستان‌ها از طریق توسل به طیف متنوعی از شیوه‌های مشروعیت‌بخشی شامل اقتداردهی، عقلانی‌گری و ارزیابی اخلاقی نشان داده شده است که از میان آن‌ها عقلانی‌گریِ ابزاری بیشترین بسامد را داشته است. در انتهای مقاله،‌ پیامد این یافته‌ها و پیشنهاداتی برای مؤلفان ادبیات کودکان ارائه شده است.
 
 

کلیدواژه‌ها

• ادبیات کودکان
• تحلیل گفتمان انتقادی
• چارچوب ون‌لیوون
• کنش اجتماعی
• مشروعیت‌بخشی

موضوعات

• ادبیات کودک و نوجوان ایران

عنوان مقاله [English]

A Critical Discourse Analysis of Children’s Story Books Based on Van Leeuwen’s Socio-‎Semantic Framework

نویسندگان [English]

• Ramin Golshaie ¹
• Sima Bazmi ²

¹ Assistant prof of Linguistics, Faculty of Literature, Alzahra University, Tehran, Iran

² MA in Linguistics, Faculty of Literature, Alzahra University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Children’s literature plays an important role in shaping children’s characters by means of affecting their values and beliefs. Since every text has its own ideologies, critical analyses of children's literature can provide researchers with an understanding of the ideologies behind the texts and their possible effects on forming children's values. One of the cultural institutes officially in charge of children’s literature in Iran is the Iranian Institute for the Intellectual Development of Children and Young Adults (IIDCYA). With over 50 years of professional work, IIDCYA has produced movies, books, films and cartoons for children, many of which have also been translated into the world’s major languages. Children’s books are among the most accessible products of IIDCYA for children all over Iran which except in a few studies (e.g., Rashno, 2009; Jahangiri et al., 2012; Shamsabadi et al., 2022) have not been critically and linguistically studied.
The present study, based on Van Leeuwen’s (2008) socio-semantic framework, has taken a critical approach in analyzing the discourse of children’s (age range 7-9 years old) story books published by IIDCYA. The following questions have been addressed in this research: How social actors have been represented in stories? What types of actions have been mostly used in stories? How actions have been legitimized?

کلیدواژه‌ها [English]

• Children’s literature
• critical discourse analysis
• Van Leeuwen’s framework
• social action
• ‎legitimation ‎