نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان وادبیات فارسی دانشگاه گیلان

2 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

چکیده
فلسفه‌ی میان‌فرهنگی در جست‌وجوی راهکاری برای نهادینه‌کردن فرهنگ گفت‌وگو و پذیرش «دیگری» با هدف پایان‌دادن به وضعیت نزاع‌ فرهنگ‌های متکثر در عصر جهانی‌شدن است. عنصر اصلی و اساسی در پژوهش‌های مرتبط با رویکرد هرمنوتیکی میان‌فرهنگی، موضوع فهم و درک «دیگری»، «غیر» یا «بیگانه»، میزان اهمیت و نوع نگاه به آن و نمونه‌های مرتبط با این‌گونه مفاهیم است. شیوه‌های معرفی «دیگری» به نسل نوپای هر فرهنگ با کمک شعر کودک و خردسال که بیشتر ماهیتی آموزشی دارد، نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری باور او به «دیگری» در آینده خواهد داشت. شعر به‌عنوان معتمدترین اثر کلامی به‌ویژه برای خردسالان و کودکان نقش مهمی در هویت‌یابی و تعیین مجرای ورود آنان به زندگی اجتماعی و نوع برخورد با جهان‌های فرهنگی گوناگون دارد. در این پژوهش که از نوع بنیادی و به روش تحلیل کیفی است، کوشش شده است تا انواع «دیگری-بیگانه»‌های معرفی‌شده به خردسال و کودک، از ابتدای زمانِ ایجادِ مرز میان «خود» و «دیگری» واکاوی شود و با عنایت به آراء اندیشمندانِ رویکرد هرمنوتیکیِ میان‌فرهنگی چون رام‌ادهر مال، فرانتس‌مارتین ‌ویمر و هاینتس کیمرله، شاخص‌ترین نمودهای آن شناسایی گردد. یافته‌ها نشان می‌دهد که در شعر خردسال و کودکِ بررسی‌شده در این پژوهش، باتوجه‌به اصالت رئالیسم ایدئولوژیک، انواع دیگری‌ عموماً شامل دیگریِ نزدیک و هم‌فرهنگ (خود-دیگری)، دیگری دور از نوع (بیگانگی نرمال) و (بیگانگی رادیکال) است و نشانه‌هایی از دیگریِ دگرفرهنگ (بیگانگی محض) در این اشعار دیده نمی‌شود. همچنین یافته‌ها نمایانگر آن است که از این «دیگری‌»ها به‌عنوان بستری برای دستیابی به فهمِ خود، شکل‌گیری فرایندِ فهمیدن و آموزشِ نوع تعامل با دیگری‌های حاضر در زندگی روزمره‌ی کودک و خردسال استفاده می‌شود. روش معرفی این «دیگری»‌ها به کودک نیز تا حدود زیادی متناسب با مؤلفه‌های رویکرد هرمنوتیکی میان‌فرهنگی است.  
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Manifestations of the Other in Young Children's Poetry from an Intercultural Hermeneutic ‎Approach: Case Study of Tayyebeh Shamani’s Poetry

نویسندگان [English]

  • Firouz Fazeli 1
  • Somayeh Ghorbanpor delivand 2

1 Associate Professor of Persian Language and Literature , University of Guilan

2 Phd student of Persian language and literature, Allameh Tabatabai University

چکیده [English]

If we consider culture as a set of semiotic systems or a set of interconnected semantic systems, we can say that these extensive semantic systems are especially crystallized in the poetry and literature of each culture. Therefore, examining the verbal works produced in each culture can be considered a gateway to reaching the essence of that culture A study of children's literature of each period indicates the type of intellectual food provided by the dominant culture of a society for the future generation of that society, and the important aspects of each culture, as well as the type of dealing with the dominant culture with other cultures and others, can be searched in it. Such research is significant as a reference for citing the interactive or conflictual perspective of that culture with other cultures in the current world situation, and the way of confronting the other from another culture is a basis and a reflection of the possible way of human interactions with the others from a close or co-cultural background. This research, by examining the children's and young adult poetry of Tayyebeh Shamani, one of the poets of the last two decades who can be said to have made some worthwhile contributions to children’s literature, analyzes the theme of this poet's poems with an intercultural hermeneutic approach in order to identify the manifestations of encountering the "other" (the first window of entry into communication) by enumerating these others in the world of children and young adults.

کلیدواژه‌ها [English]

  • children's poetry
  • the other
  • intercultural hermeneutics
  • globalization
  • Tayyebeh Shamani
بارتو، آگینا. ( 1372). اشعار کودکان در زمان ما. ترجمه‌ی لیلی ایمن، تهران: شورای کتاب کودک.
پاینده، حسین. (1394). گفتمان نقد مقالاتی در نقد ادبی. تهران: نیلوفر.
حجوانی، مهدی. (1394). «فراز و فرودهای شعر کودک و نوجوان ایران در سه دهه‌ی پس از انقلاب». ادب فارسی، شماره‌ی‌1، پیاپی 15، صص 81-100. Doi: 10.22059/jpl.2015.56612
خدابین، مریم؛ زهره، میرحسینی. (1394). «از دریچه‌ی چشم خردسال». پژوهشنامهی ادبیات کودک و نوجوان، شماره‌ی 66، صص 38-49.
خسرونژاد، مرتضی. (1382). معصومیت و تجربه. تهران: مرکز
دهقانی، رضا. (1396). درآمدی بر فلسفه‌ی میان‌فرهنگی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
ــــــــــــ. (1399). میان‌فرهنگی بودن بدون فرهنگ. تهران: نقد نو.
رشیدیان، عبدالکریم. (1393). فرهنگ پسامدرن. ترجمه‌ی عبدالکریم رشیدیان، تهران: نی.
زرقانی، سیدمهدی؛ عباسپور نوغانی، محبوبه. (1386). «بررسی محتوایی شعر کودک در دهه‌ی هفتاد». مجله‌ی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. شماره‌ی4، صص 167-192.
سلاجقه، پروین. (1382). «نظریه‌زدگی در نقد میزگرد آسیب‌شناسی شعر کودک و نوجوان در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان».  کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره‌ی66، صص46-53.
سلاجقه، پروین. (1385). «رئالیسم در ادبیات کودک و نوجوان». مجله‌ی زیبا شناخت، شماره‌‌‌ی14، صص255-266.
شامانی، طیبه. (1394الف). دم گربه‌ها را بکش. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
__________. (1394ب). قِچ قِچ. تهران: انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
__________. (1396الف). دلم تنگ تنگ است. اصفهان: مهر زهرا.
__________.  (1396ب)،  مثل مادر. تهران: سوره‌ی مهر.
__________. (1398الف). خداجون، دلم یه همبازی می‌خواد. قم: جمال.
__________. (1398ب). فقط جای تو خالیست. تهران: علمی و فرهنگی.
شامانی، طیبه. (1400). باران‌ترین بودی. تهران: صریر.
__________. (1401). عشقم به تو بی‌اختیار است. تهران: سوره‌ی مهر.
__________. (1402الف). هزار تا بوس روی لپات. قم: جامعه‌القرآن.
__________. (1402ب). یکی بیاد بازی کنه. قم: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار آیت‌الله مکارم شیرازی.
طایفی، شیرزاد و همکاران. (1400). «خوانش شعر گروس عبدالملکیان بر مبنای هرمنوتیک میان‌فرهنگی مال، کیمرله و ویمر».  همایش بینالمللی ادبیات و تفکر میانفرهنگی، انجمن فلسفه‌ی میان‌فرهنگی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.    
طایفی، شیرزاد؛ ‌قربان‌پوردلیوند، سمیه. (1399). «نقد میان‌فرهنگی شعر کودک و نوجوان دو دهه‌ی هشتاد و نود ایران». پانزدهمین گردهمایی بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
_____________________________ . (1401). دیگری در شعر عاشقانه‌ی فارسی دو دهه‌ی هشتاد و نود بر اساس مؤلفه‌های فلسفه‌ی میان‌فرهنگی. مطالعات فرهنگی و ارتباطات.
_____________________________. (1401). نقد شعر فارسیِ دو دهه‌ی هشتاد و نود با رویکرد فلسفه‌ی میان‌فرهنگی، رساله‌ی دکتری، دانشکده‌ی ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی.
 _____________________________. (1401). «خوانش انتقادی مجموعه شعر «طفلی به نام شادی»شفیعی کدکنی با رویکرد هرمنوتیک میان‌فرهنگیِ مال، کیمرله و ویمر». پژوهش‌های بین رشتهای ادبی، دوره‌ی4، شماره‌ی8، صص  248-275.  https://doi.org/10.30465/lir.2022.40275.1472    
علیا، مسعود. (1388). کشف دیگری همراه با لویناس. تهران: نی
کوش، سلینا. (1396). اصول و مبانی تحلیل متون ادبی. ترجمه‌ی حسین پاینده، تهران: مروارید.
مصلح، علی‌اصغر. (1392). مجموعه‌مقالات فلسفه‌ی میان‌فرهنگی. تهران: حکمت.
_____________. (1393). فلسفه‌ی فرهنگ. تهران: علمی
_____________. (1395). مجموعه‌مقالات آینده‌ی فرهنگ. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
_____________. (1397). با دیگری. تهران: علمی
هلیدی، مایکل و رقیه حسن (1393). زبان، بافت، متن. ترجمه‌ی محسن نوبخت، تهران: سیاهرود
یارمحمدی، لطف‌الله. (1393). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.
یوسفی، حمیدرضا. (1396). مبانی و ساختار فلسفه‌ی میان‌فرهنگی. ترجمه‌ی صدیقه خوانساری‌موسوی، تهران: پگاه روزگار نو.
Kimmerle, Heinz (2005).  Afrikanische Philosophie im Kontext der Welt Philosophie. Nordhausen.
Mall,Ram-Adhar(1996). Philosophie im Vergleich der Interkulturalitat Kulturen.Interkulturelle Philosophie-Eine neue Orientierung. Beremen.
Mall,Ram-Adhar (2012). Zur Hermeneutik der Interkulturalitat. Key und Contested. Munchen. 37-44.  
Wimer, Franz Martin. (2004). Interkulturelle Phlosophie. Eine einfuhrung. Wien.
Waldenfels, Bernhard. (1997). Topographie des Fremden. Frankfurt.