فانتزی و شیوه‌های فانتزی‌سازی شاهنامه در ادبیات کودک و نوجوان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

 فانتزی از ژانرهای کاربردی در ادبیات کودک و نوجوان است. مهم­ترین عامل کاربرد این نوع، تخیلی ­بودن و محال­ بودن امکان وقوع داستان در عالم واقعی است. فانتزی­ها به دو دسته­ی عام و مدرن تقسیم می­شوند؛ از نظر عناصر سازنده بهترین آثار برای فانتزی­سازی عام کتاب­های اسطوره­ای و حماسی هستند. شاهنامه­ی فردوسی به دلیل در برداشتن ماجراها و شخصیت­های استثنایی و درون­مایه­های مناسب، شرایط فانتزی‌سازی را داراست. با فانتزی­سازی داستان­های شاهنامه، کودکان و نوجوانان علاوه بر آشنایی ضمنی با متون کهن، از دنیای ساختگی و خیالی مرتبط با ماجراهای این اثر، لذت خواهند برد. در این مقاله نخست ژانر فانتزی را معرفی کرده و به اهداف فانتزی‌سازی از داستان­های اسطوره­ای و حماسی پرداخته­ایم. سپس عناصر سازنده­ی این نوع را که شامل شخصیت­سازی و شخصیت­پردازی، دورنمایه­پردازی و راه­های ورود به فانتزی می­شود، بر اساس الگوبرداری از پانزده نمونه اثر پدید آمده در این ژانر، دسته­بندی کرده­ایم و در هر قسمت یافته­ها را با برخی از داستان­های شاهنامه مطابقت داده­ایم و با توجه به این قیاس بخش­های مناسب برای فانتزی­سازی شاهنامه را معرفی کرده­ایم.
 

 

      

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Fantasy and Fantasizing Based on Shahnameh in Children's and Young Adults' Literature

نویسنده [English]

  • mahdokht pourkhaleghi
Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Dr. M. Pourkhaleqi               M. Jalali
Ferdowsi University
jalali_1387@yahoo.com
 
 
Abstract
Fantasy is one of the practical genres in children and young adult's literature. The most important aspect of this genre is its being imaginative and impossible to happen in the real world. Fantasies are divided into two types of common and modern. Epics and myths are the best works to produce common fantasies.  Ferdowsi's Shahnameh has all the characteristics of fantasy making as it contains exceptional adventures and characters as well as suitable themes. Through fantasizing Shahnameh children and young adults will not only get acquainted with ancient texts but also enjoy the imaginary world of the adventures. In this paper the genre fantasy is first introduced and the aims of making fantasies from myths and epic are discussed; then the elements of fantasy such as characterization, plot and entrance to fantasy are discussed. Fifteen texts are chosen and classified and the data are compared with some stories of Shahnameh. Based on this comparison parts of Shahnameh which are suitable for making fantasy are introduced.
 
      

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Children and Young Adult
  • Literature
  • Fantasy
  • Ferdowsi's Shahnameh

مراجع

آرین، آرمان. (1385). پارسیان و من. ویراستار: م. حسینی. تهران: موج.
اکبرپور، احمد (1381). امپراتوری کلمات. تهران: پیدایش .
-------- (1384). رؤیاهای جنوبی. تصویرگر: پرویز حیدرزاده. تهران: منادی تربیت.
براهنی، رضا (1362). قصه‌نویسی. تهران: نشر نو.
پولادی، کمال (1387). رویکردها و شیوه­‌های ترویج خواندن. تهران: مؤسسه فرهنگی پژوهش تاریخ ادبیات کودکان.
جلالی، مریم (1389). شاهنامه در ادبیات کودک و نوجوان از مشروطه تا سال1385. پایان نامه دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.
حسن­زاده، فرهاد (1382). همان لنگ کفش بنفش. تصویرگر: ماهنی تذهیبی. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
خانیان، جمشید (1382). قلب زیبای بابور. تهران: کانون.
دالتون، آنی (1383). جن کوزه­ی مربا. ترجمه­ی ابراهیم اقلیدی. تصویرگر: برت هادسن. تهران: مهرگیاه.
شعبان­نژاد، افسانه (1380). خاله گنجشکه و ننه پیرزن. تصویرگر: علی مفاخری. تهران: محراب قلم.
صالحی، آتوسا (1375). سیمرغ و آدمیزاد. سروش نوجوان. اردیبهشت، شماره 98.
فردوسی، ابوالقاسم (1379). شاهنامه­ی فردوسی. چاپ مسکو، تهران: نشر پیمان.
قاسم­نیا، شکوه (1381). هلی فسقلی در سرزمین غو­ل­ها. تصویرگر: فرشید شفیعی. تهران: نشر پیدایش.
قزل ایاغ، ثریا (1385). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. تهران: سمت.
کشاورزی آزاد، مرجان (1379). یک تکه بلور. تهران: شباویز.
کشکولی، مه­دخت (1381). گذر ابر. تصویرگر: محمدعلی بنی اسدی. تهران: شباویز.
گورکی، ماکسیم (1360). نکاتی درباره­ی ادبیات کودکان؛ زندگی، این افسانه­ی  شگفت­انگیز. مترجم: اردشیر نیکپور. تهران: نشر شورای کتاب کودک.
محمدی، محمدهادی (1374). عینکی برای اژدها. تهران: کانون.
محمدی، محمدهادی (1376). فانتزی در ادبیات کودک. تهران: نشر روزگار.
مرادی‌کرمانی، هوشنگ (1382). نه خشک، نه تر. تهران: معین.
میرصادقی، جمال (1364). عناصر داستان. تهران: شفا.
ناروائز، کونچالوپز (1383). پائولا و طلسم گمشده. تصویرگر رافائل سالمرون. ترجمه‌ی سیما مشهوری. تهران: سبز خط.
یوسفی، محمدرضا (1381). آرزوی پیران. تصویرگر: سارا ایروانی. تهران: شباویز.
ب. انگلیسی
Attebery, B. (1996). Strategies of fantasy. New York: Oxford University Press.
Grant, J. (2000). Generic fantasy and the loss of subversion. Extrapolation,41 (1), 21-28.  
Ho, L. (2000). Children’s literature in adult education. Literature in education,  35 (4), 259-271.
Karlin, A. (1994). Picture story books to use in the secondary classroom. Journal of reading, (38), 158-160.
Lynch-Brown, C. and Tomlinson, C. M. (2008). Essentials of children's literature. NY: Pearson Education Inc.
Manlove, C. (1975). Modern fantasy: Five studies. Cambridge: Cambridge UP.
Rabkin, E. (1976). The  fantastic in literature. Princeton: Princeton UP.
Singer, I. B. (1994). The present state of English children’s literature. Milton Keynes: Open University.
Sullivan, C. W. (2001). Folklore and fantastic literature. Western Folklore, Fall, 60 (4), 279-296.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 مهر 1391
  • تاریخ پذیرش: 15 مهر 1391

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار