مجله علمی پژوهشی مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز

مقاله پژوهشی

کارکردهای پیرامتن در رمان نوجوان «این وبلاگ واگذار می‌شود» اثر فرهاد حسن‌زاده

فاطمه جعفری؛ زهره اله دادی دستجردی

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 1-32

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.33167.1673

چکیده

کارکردهای پیرامتن در رمان نوجوان این وبلاگ واگذار می‌شود اثر فرهاد حسن‌زاده چکیدهپیرامتنیت یکی از گونه‌های ترامتنیت ژرار ژنت است. ژنت، نظریه‌پرداز فرانسوی، با نظریه‌ی ترامتنیت، هر نوع ارتباط ... بیشتر کارکردهای پیرامتن در رمان نوجوان این وبلاگ واگذار می‌شود اثر فرهاد حسن‌زاده چکیدهپیرامتنیت یکی از گونه‌های ترامتنیت ژرار ژنت است. ژنت، نظریه‌پرداز فرانسوی، با نظریه‌ی ترامتنیت، هر نوع ارتباط یک متن را با متن‌های دیگر، به صورت گسترده و ساختنشانند بررسی کرد. در این نظریه، متن در پنج گونه‌ی پیرامتنیت، بینامتنیت، فرامتنیت، سرمتنیت و بیش‌متنیت بررسی می‌شود. این دسته‌بندی هرگونه رابطه‌ی متن با متنی غیر از خود را شامل می‌شود؛ روابط یک متن با عناصر پیرامونش، روابط براساس هم‌حضوری، بر پایه‌ی انتقاد و تفسیر، روابط طولی و ژانری و روابط بر اساس برگرفتگی. در این میان عناصر پیرامتنی عبارت‌است از تمام عناصری که اگرچه جزئی از متن محسوب نمی‌شوند، در جای‌جای متن حضور دارند، آن را احاطه کرده‌اند و همراهی‌اش می‌کنند و در خوانش خواننده تأثیر می‌گذارند؛ عناصری چون: طرح جلد، نام نویسنده، ناشر، پوستر‌های تبلیغی و...‌ رمان نوجوان این وبلاگ واگذار می‌شود ویژگی خاصی دارد و آن ارائه‌ی روایت در قالب یک وبلاگ داستان‌نویسی است. این ویژگی عناصر پیرامتنی مهمی به وجود آورده‌است؛ بنابراین نویسندگان مقاله در پی آنند تا با بررسی این عناصر، کارکردهای آن را مشخص کنند. در ادامه مشخص خواهد شد عناصر پیرامتنی در این رمان گسترده، به‌دلیل شیوه‌ی ویژه‌ی روایت این اثر، در تمام صفحات حضور دارد و به این ترتیب متن را همراهی کرده و خواننده‌ی نوجوان را یاری و خوانش او را هدایت می‌کند.

مقاله پژوهشی

بررسی میزان درک نوجوانان از اشعار حافظ و دیدگاه آنان درباره‌ی شخصیت و شعر او

کاووس حسن‌لی؛ سمانه اسدی

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 33-62

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.43950.1931

چکیده

بررسی میزان درک نوجوانان از اشعار حافظ و دیدگاه آنان درباره‌ی شخصیت و شعر او چکیدهدیوان حافظ یکی از گران‌بهاترین گنجینه‌های ادبی و فرهنگی ایرانیان به شمار می‌رود. مخاطب اصلی این اثر بزرگ‌سالان ... بیشتر بررسی میزان درک نوجوانان از اشعار حافظ و دیدگاه آنان درباره‌ی شخصیت و شعر او چکیدهدیوان حافظ یکی از گران‌بهاترین گنجینه‌های ادبی و فرهنگی ایرانیان به شمار می‌رود. مخاطب اصلی این اثر بزرگ‌سالان هستند؛ اما آیا نوجوانان هم می‌توانند با بخشی از اشعار حافظ ارتباط بگیرند و درکی از آن داشته باشند؟ مناسب‌ترین راه برای رسیدن به پاسخی (هرچند نسبی) به این پرسش، پرس‌وجو از خودِ نوجوانان است؛ ازهمین‌رو و برای آگاهی از میزان آشنایی و درک نوجوانان از دیوان حافظ و شناخت دیدگاه آنان درباره‌ی شخصیت و اشعار او، پژوهشی در قالب پسادکتری سامان گرفت که مقاله‌ی حاضر یکی از دستاوردهای آن است. برای انجام این پژوهش پرسش‌نامه‌ای متناسب با اهداف آن، ساخته و روایی و پایایی‌اش بررسی و تأیید شد. ۴۰۱ نفر از نوجوانان مناطق گوناگون ایران در این نظرسنجی شرکت کردند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد این نوجوانان، بیت‌هایی با موضوع دوستی را بهتر از دیگر شعرهای انتخابی دیوان حافظ درک می‌کنند و محبوب‌ترین اشعار حافظ از نظر آن‌ها شعرهایی‌‌ست که با موضوع عشق و دوستی سروده شده است. آن‌ها به شخصیت حافظ و دیوانش علاقه‌مندند و دوست دارند بیشتر با او و افکار و اشعارش آشنا شوند. ۹۵% شرکت‌کنندگان اشعار انتخابی حافظ را در شمار آثار مناسب برای هم‌سن‌وسالان خود دانسته و ۸۱/۷۲درصدشان میزان سودمندی این سروده‌ها را برای نوجوانان، زیاد و بسیار زیاد برشمرده بودند. مهم‌ترین دلایلی که نوجوانان برای علاقه‌مندی خود به شعرهای حافظ بیان کرده بودند، عبارت‌اند از: تنوع موضوعات، زبان شیرین، دلنشینی و آرامش‌بخش‌بودن شعرها، دریافتنی‌بودن معنی بسیاری از بیت‌ها، منطبق‌بودن اشعار با واقعیت جهان و زندگی، پرمفهوم‌بودن آن‌ها، ارزشمندی پندها و نشان‌دادن راه‌ورسم درست زندگی به خواننده.

مقاله پژوهشی

بررسی تطبیقی شخصیت‌‌‌های اصلی دو رمان عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی و یک‌‌‌شب فاصله از منظر توانمندی آنان در مؤلفه‌‌‌های مهارت‌‌‌های زندگی

فاطمه رحمانی فرد؛ امین ایزدپناه

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 63-86

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.47161.1982

چکیده

بررسی تطبیقی شخصیت‌‌‌های اصلی دو رمان عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی و یک‌‌‌شب فاصله از منظر توانمندی آنان در مؤلفه‌‌‌های مهارت‌‌‌های زندگی چکیدههدف از این پژوهش بررسی تطبیقی کنش‌‌‌های ... بیشتر بررسی تطبیقی شخصیت‌‌‌های اصلی دو رمان عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی و یک‌‌‌شب فاصله از منظر توانمندی آنان در مؤلفه‌‌‌های مهارت‌‌‌های زندگی چکیدههدف از این پژوهش بررسی تطبیقی کنش‌‌‌های شخصیت اصلی دو رمان‌‌‌ عاشقانه‌‌‌های یونس در شکم ماهی نوشته جمشید خانیان و یک‌‌‌شب فاصله نوشته‌‌‌ی جنیفر اِی نیلسون، بر اساس انواع مهارت‌‌‌های زندگی است. شخصیت اصلی رمان خانیان (سارا) و شخصیت اصلی رمان نیلسون (گرتا)، دو دختران نوجوان 12 ساله‌‌‌ هستند که‌‌‌‌‌‌ برای عبور از وضعیت‌های بغرنج و شرایط غیرعادی پیرامون خود تلاش می‌‌‌کنند. تحلیل محتوای قیاسی هر دو اثر و مقایسه‌‌‌ی آن‌‌‌ها روشن می‌‌‌سازد که همه‌‌‌ی مهارت‌‌‌های زندگی در شخصیت سارا، در مقایسه با گرتا ضعیف‌تر است و گاه به‌‌‌ جای همکاری در رفع مشکلات، خود به مشکل بزرگ‌‌‌تری برای دیگران تبدیل می‌‌‌شود. همچنین کاربرد مهارت‌‌‌های زندگی از سوی شخصیت اصلی در اثر خانیان بسامد کمتری نسبت‌به اثر دیگر دارد. بااین‌‌‌همه به نظر می‌رسد شخصیت سارا، به‌دلیل بی‌‌‌عیب و نقص نبودن و نیز بروز واکنش‌‌‌های هیجانی متناسب با سن و شرایطی که در آن قرار دارد تا حدودی واقعی‌‌‌تر و ملموس‌‌‌تر از گرتا است که همیشه و در هر وضعیتی می‌‌‌تواند مهارت‌‌‌های زندگی را به‌‌‌درستی به کار ببرد. بااین‌‌‌همه هرکدام از دو اثر مخاطب نوجوان را به‌‌‌شیوه‌‌‌ای متفاوت با زندگی و مسائل آن درگیر ساخته و زمینه‌ی توانمند‌شدن او را فراهم می‌‌‌سازند.

مقاله پژوهشی

مطالعه‌ی اسلوب‌های اقتباسی سه نمایشنامه‌ی شکرخدا گودرزی از متون کهن غیرداستانی برای نوجوانان

ناصرقلی سارلی؛ حبیب اله عباسی؛ جمیله سنجری؛ عصمت خوئینی قزلجه؛ بهروز محمودی بختیاری

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 87-114

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46796.1976

چکیده

مطالعه‌ی اسلوب‌های اقتباسی سه نمایشنامه‌ی شکرخدا گودرزی از متون کهن غیرداستانی برای نوجوانان چکیدهاقتباس یکی از روش‌های رایج در خلق آثار هنری، ادبی و نمایشی برای کودکان و نوجوانان است. یکی از منابع ... بیشتر مطالعه‌ی اسلوب‌های اقتباسی سه نمایشنامه‌ی شکرخدا گودرزی از متون کهن غیرداستانی برای نوجوانان چکیدهاقتباس یکی از روش‌های رایج در خلق آثار هنری، ادبی و نمایشی برای کودکان و نوجوانان است. یکی از منابع غنی برای اقتباس در زبان فارسی، متون کهن غیرداستانی است. شناخت اسلوب‌های اقتباس و تحلیل آثار نمایشی اقتباسی برمبنای این اسلوب‌ها می‌تواند در شناخت هنر نمایشی و کارکردهای روایی نمایش‌های اقتباسی یاریگر باشد. این جستار با روش تحلیلی‌توصیفی و با درنظرگرفتن تعاریف اقتباس و انواع آن و نیز باتوجه‌به ویژگی‌های‌ رسانه‌ها از دید لیندا هاچن انجام شده است. با کاربست دیدگاه‌های نظری در تحلیل سه نمایشنامه‌ی «خواجه ‌نظام‌الملک»، «خواجه ‌نصیرالدین» و «سهروردی» نوشته‌ی شکرخدا گودرزی به این نتیجه رسیدیم که گودرزی از روش‌ها و تمهیدات هنری گوناگونی مانند کاربرد انواع اقتباس، ایجاد طرح و ساختار نمایشی در متون غیرداستانی، تغییر محتوا، زبان، لحن و موضوعات و ایجاد انواع ریتم در زبان و صحنه‌ها، حذف و افزودن شخصیت‌های جدید و تخیّلی به نمایش، کاربرد اشعار و تصنیف‌های ادب عامه بهره برده است. هریک از این روش‌ها و تمهیدات در روایت نمایش کارکردهایی زیبایی‌شناختی و هنری دارند و باعث جذابیت نمایش می‌شوند. نگارندگان این مقاله معتقدند که هرسه نمایشنامه‌ی اقتباسی بررسی‌شده، هم‌زمان دارای هر سه وجه اقتباسی گفتنی، نشان‌دادنی و تعاملی هستند و به‌تناوب از هر سه وجه برای روایت نمایش بهره می‌گیرند.

مقاله پژوهشی

بررسی بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتدار و آزادی

علی شیروانی شیری؛ مجید کوثری؛ عباس عباسی چلچه

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 115-135

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.45272.1965

چکیده

بررسی بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتدار و آزادی چکیده هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ... بیشتر بررسی بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتدار و آزادی چکیده هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی ‌‌‌‌دوم ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتدار و آزادی است. روش این پژوهش توصیفی‌-تحلیلی است. نمونه‌ی تحلیل‌شده در این پژوهش شامل هجده داستان بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم ابتدایی در سال تحصیلی 1401-1400 است. جمع‌‌‌‌آوری داده‌‌‌‌ها به روش اَسنادی و روش تجزیه و تحلیل دادها، تحلیل محتوا و با بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری از آمار توصیفی است. یافته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نشان می‌‌‌‌دهد از بین 104 جلوه‌‌‌‌گری شناسایی‌شده در کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم ابتدایی، 4/64% بر مؤلفه‌‌‌‌های آزادی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخش و 6/35% بر مؤلفه‌‌‌‌های اقتدارگرا تأکید داشتند. تحلیل داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بخش «بخوان و بیندیش» کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فارسی دوره‌ی دوم دبستان، نشان داد که از نظر عددی، توجه بیشتری به مؤلفه‌های آزادی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخش شده است که چنین ظرفیتی در داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از زوایای مختلف شناختی، عاطفی، ، هنری، اخلاقی و تربیتی اهمیت دارد و زمینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز حرکت کودک از وابستگی به استقلال فکری، انتخاب‌گری و قدرت تصمیم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری کودکان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود. به گردآوران و مؤلفان کتاب‌های درسی پیشنهاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود که هم در انتخاب و گزینش داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و هم در تألیف و بازنویسی داستان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، از عناصر و شگردهای داستانی که تأمین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده‌ی آزادی کودک است، بهره ببرند.

مقاله پژوهشی

چگونگی شکل‌‌‌‌‌گیری هویت کودک و نوجوان در داستان‌‌‌‌‌های کودکانه «محمدحسین محمدی» براساس دیدگاه «اریکسون» و «گیدنز»

سارا عبدلی؛ عالیه یوسف فام؛ شروین خمسه

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 137-165

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46631.1972

چکیده

چگونگی شکل‌‌‌‌‌گیری هویت کودک و نوجوان در داستان‌‌‌‌‌های کودکانه «محمدحسین محمدی» براساس دیدگاه «اریکسون» و «گیدنز» چکیدهموضوع این مقاله بررسی چگونگی شکل‌‌‌‌‌گیری هویت ... بیشتر چگونگی شکل‌‌‌‌‌گیری هویت کودک و نوجوان در داستان‌‌‌‌‌های کودکانه «محمدحسین محمدی» براساس دیدگاه «اریکسون» و «گیدنز» چکیدهموضوع این مقاله بررسی چگونگی شکل‌‌‌‌‌گیری هویت کودک و نوجوان در داستان‌‌‌‌‌های کودکانه «محمد حسین محمدی» براساس دیدگاه «اریک اریکسون» و «آنتونی گیدنز» است که با روش تحقیق توصیفی‌تحلیلی، به بررسی عوامل هویت‌ساز پرداخته است. کودکان، با تجربه‌‌‌‌‌ی فقر، بعد شرم نهادینه‌شده و همچنین پنهان‌کردن احساسات خود، هرگز به مجموعه‌‌‌‌‌ای سازمان‌یافته‌‌‌‌‌ای که بتواند یک واحد متشکل از شخصیت و هویت آنان را بسازد، دست نخواهند یافت که می‌‌‌‌‌تواند سرمنشا بحران‌‌‌‌‌های آتی آنان باشد. در این پژوهش مراحل رشد به‌صورت پیرنگ‌‌‌‌‌وار در سه داستان بررسی شد و نتایج ذیل به دست آمد: مرحله‌ی اول شکل‌نگرفتن‌‌‌ اعتماد بنیادین در کودک که نتیجه‌‌‌‌‌ی زندگی در جوامعی با زیرساخت‌‌‌‌‌های معیوب، چالش رفتاری و بحران هویتی است؛ مرحله‌ی دوم بیگانگی کودک با خویشتن در قالب انعکاس خود در بازی به‌علت فقدان پدر و اشتغال مادر و مشکلات اقتصادی و مرحله‌ی سوم، الگویابی و تلاش لیبیدویی و درنهایت ناتوانی برای یافتن هویت شغلی و جنسی نوجوان در جوامع سنتی با وجود محدودیت‌‌‌‌‌ها از بروز «خود‌‌‌‌‌های متعدد».

مقاله پژوهشی

بررسی تطبیقی آموزه‌های تعلیمی در اشعار ابراهیم ابوطالب و ناصر کشاورز

عاطی عبیات؛ فریده سلامت نیا

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 167-194

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46421.1967

چکیده

بررسی تطبیقی آموزه‌های تعلیمی در اشعار ابراهیم ابوطالب و ناصر کشاورز چکیدهپژوهش حاضر با ماهیتی تطبیقی و میان رشته‌ای درباره‌ی آموزه‌های تعلیمی در آثار «ابراهیم ابوطالب» شاعر برجسته‌ی کودک ... بیشتر بررسی تطبیقی آموزه‌های تعلیمی در اشعار ابراهیم ابوطالب و ناصر کشاورز چکیدهپژوهش حاضر با ماهیتی تطبیقی و میان رشته‌ای درباره‌ی آموزه‌های تعلیمی در آثار «ابراهیم ابوطالب» شاعر برجسته‌ی کودک از یمن و «ناصر کشاورز»، شاعر نامور معاصر ایران در زمینه‌ی کودک است. هدف این پژوهش شناخت و بررسی اشعاری است که به آموزش موضوع خاص علمی و کاربردی پرداخته‌اند. در این جُستار با روش توصیفی‌تحلیلی و براساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به مؤلفه‌هایی چون مفاهیم و آموزه‌های دینی، احترام به پدر و مادر، اخلاق نیکو و رعایت ادب و آموزش نکات بهداشتی در اشعار هر دو شاعر پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، «ابوطالب» و «کشاورز» کودکان را سازنده‌ی فردای جامعه می‌دانند که باید برای آموزش آن‌ها سرمایه‌گذاری شود و با این دیدگاه مفاهیم تربیتی و اخلاقی را با زبان شیوای کودکانه و به‌گونه‌ای غیرمستقیم در اشعار خود به کار برده‌اند. در زمینه‌ی زبان هرکدام سبک ویژه‌ی خود را دارا هستند. زبانِ شعری «کشاورز» نسبت‌به «ابوطالب» از سادگی و روانی بیشتری برخوردار است. و هر دو از دریچه‌ی چشم کودکان به مسایل نگریسته‌اند.واژه‌های کلیدی: ادبیات تطبیقی، ادبیات کودک، آموزه‌های تعلیمی، ابراهیم ابوطالب، ناصر کشاورز.

مقاله پژوهشی

بدن‌مندی، فلسفه با کودکان و کتاب تصویری تونل: چگونگی شکل‌گیری معنا از استعاره‌های آمیخته

عطیه فیروزمند؛ مریم بناهان؛ سیدمهدی سجادی

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 195-230

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.48249.2004

چکیده

بدن‌مندی، فلسفه با کودکان و کتاب تصویری تونل: چگونگی شکل‌گیری معنا از استعاره‌های آمیخته چکیدهرویکرد پساانسان‌گرایی از دل مطالعات بینارشته‌ای گوناگون به برنامه‌ی فلسفه برای کودکان (فبک) پا ... بیشتر بدن‌مندی، فلسفه با کودکان و کتاب تصویری تونل: چگونگی شکل‌گیری معنا از استعاره‌های آمیخته چکیدهرویکرد پساانسان‌گرایی از دل مطالعات بینارشته‌ای گوناگون به برنامه‌ی فلسفه برای کودکان (فبک) پا گشود و آن را دچار تغییر پارادایم کرد تا نسبت‌به سلطه‌ی ذهن بر بدن، بزرگ‌سالی بر کودکی و شکل‌دهی بر پدیداری، پاسخ رهایی‌بخش ارائه دهد. هم‌گام با چنین چرخش پارادایمی در برنامه‌ی فلسفه برای کودکان، علوم شناختی نیز تغییراتی به خود دید که از آن میان می‌توان به سه «ای» (E) پیشنهادی مارک جانسون که به باور او از ویژگی‌های شناخت‌اند، در کنار چهار «ای» دیگر علوم شناختی نام برد: بدن‌مند، لانه‌گزیده، بسط‌یافته، اجرایی، «عاطفی»، «تکاملی»، «کارکرد جدید یافته». از تلاقی این دو چشم‌انداز (پساانسان‌گرایی و نظریه‌ی جانسون) می‌توان به ده مقوله دست یافت: نقد منطق دوگانی، نقد ساختار سلسله‌مراتبی در هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی انسان‌گرا، عاملیت جزانسان، هستی‌معرفت‌شناسی رابطه‌ای، بدن‌های انسانی و جزانسانی، تخیل، عاطفه، درهم‌کنش (به‌جای برهم‌کنش)، فلسفه‌ی جان‌دارانگار، استعاره. چنین است که ادراک کودکان از جهان، از ارتباط بدن‌مند ایشان با دیگر هستی‌های درون جهان شکل می‌یابد؛ رویدادی که برخی جلوه‌های آن در شماری از کتاب‌های تصویری معاصر بازتاب یافته است. در این پژوهش، با رویکرد تفسیری‌تجریدی و ترکیب روش‌های استقرایی و قیاسی به بررسی چگونگی بازنمایی بدن‌مندی در کتاب تصویریِ تونل اثر آنتونی براون می‌پردازیم، تا باتوجه‌به ده مقوله‌ی نام‌برده و شیوه‌های ارتباط آن‌ها با یکدیگر، چگونگی امکان شکل‌گیری معنا را از دل بازنمایی بدن‌مندی در کتاب تصویری و در کندوکاو فلسفی با کودکان بیازماییم. در فرایند این مطالعه، هم‌اندیشی بدن‌مندانه در همراهی با کتاب تصویری در چهار بخش‌ تصویرها، شیوه‌ی مشارکت مخاطب در شکل‌دهی به اثر، درهم‌کنش‌های واژگانی-تصویری-حرکتی در کلیت اثر و شیوه‌ی کاربرد پرامتن بررسی شده‌اند. پیشنهاد این پژوهش، جلب توجه تسهیل‌گران فباک به ده مقوله‌ی پیشنهادی و به‌کارگیری آن‌ها به‌عنوان ملاک انتخاب کتاب تصویری مناسب برای همراهی با این حلقه است. در این صورت، می‌توان امید داشت که هم‌اندیشی فلسفی با کودکان هر چه بیش‌تر به‌سوی اقتدارگریزی توانمندساز حرکت کند.

مقاله پژوهشی

تحلیل آموزه‌های تربیتی در داستان‌های برگرفته از کلیله ‌و دمنه و مرزبان‌نامه درمجموعه آثار آذریزدی

وجیهه کریمی؛ فرزانه حسن پوران؛ حمزه محمدی ده چشمه

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 231-260

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46533.1970

چکیده

تحلیل آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی در داستان‌‌‌‌‌های برگرفته از کلیله ‌‌‌‌‌و دمنه و مرزبان‌‌‌‌‌نامه در مجموعه‌آثار آذریزدی چکیدهباتوجه‌به وسعت کاربرد داستان‌‌‌‌‌های برگرفته از کلیله ... بیشتر تحلیل آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی در داستان‌‌‌‌‌های برگرفته از کلیله ‌‌‌‌‌و دمنه و مرزبان‌‌‌‌‌نامه در مجموعه‌آثار آذریزدی چکیدهباتوجه‌به وسعت کاربرد داستان‌‌‌‌‌های برگرفته از کلیله و دمنه و مرزبان‌‌‌‌‌نامه در قصه‌‌‌‌‌گویی برای کودکان و نوجوانان در ایران، هدف پژوهش حاضر تحلیل آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی این داستان‌‌‌‌‌ها در پرمخاطب‌‌‌‌‌ترین بازنویسی فارسی آن اثر مهدی آذریزدی بوده است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و براساس ماهیت، آمیخته‌ی بهم‌‌‌‌‌تنیده بود و تحلیل محتوای کیفی و کمی به‌صورت موازی همگرا برای مجموع 46 قصه از کلیله و دمنه و مرزبان‌نامه در مجموعه‌ی هشت‌جلدی قصه‌‌‌‌‌های خوب برای بچه‌‌‌‌‌های خوب انجام گرفت. تحلیل‌‌‌‌‌ محتوای کیفی از نوع تلخیصی‌قیاسی بوده و مؤلفه‌‌‌‌‌ها و زیرمؤلفه‌‌‌‌‌های تربیت با مرور ادبیات پژوهش، شناسایی و پس از تأیید 61 مؤلفه از سوی خبرگان، فهرست وارسی برای انطباق محتوا با ساحت‌‌‌‌‌های یادشده به‌ کار گرفته شد. روش شناخت مضامین براساس شناخت کلمات و عبارات مترادف یا تکراری، اصطلاحات، عبارات و واژه‌‌‌‌‌های کلیدی بود و به مضامین نهان و آشکار متن توجه شد. کدگذاری پس از مطالعه‌ی مکرر متن صورت پذیرفت و محتوا براساس وجوه مشترک با هر یک از مقولات اولیه و ثانویه تحلیل گردید. یافته‌ها نشانگر شناسایی 390 آموزه‌ی تربیتی در مؤلفه‌‌‌‌‌های هفت‌‌‌‌‌گانه‌ی تربیت در این داستان‌ها بود و آزمون «خی ‌‌‌‌‌دو»، وجود تفاوت بین میزان توجه به آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی در داستان‌‌‌‌‌ها را تأیید کرد. رشد و تقویت عقلانیت و خردورزی، تربیت اجتماعی، اخلاقی، عاطفی و اقتصادی به‌ترتیب در مرکز توجه‌‌‌‌ آموزه‌‌‌‌‌های تربیتی در محتوا بوده و برای تربیت در این ابعاد پیشنهاد می‌گردد؛ ولی به‌دلیل فقدان یا کمبود محتواهایی پیرامون تربیت جنسی و پس از آن تربیت سیاسی، این داستان‌ها برای تربیت کودکان در این دو بعد توصیه نمی‌‌‌‌‌شود.

مقاله پژوهشی

بررسی پیکره‌بنیاد واژگان و طبقه‌بندی کلاسیک مضامین اصلی شعر کودک دهه‌ی نود هجری شمسی

زینب لوافی پور؛ جلال رحیمیان

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 261-290

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.44238.1941

چکیده

بررسی پیکره‌بنیاد واژگان و طبقه‌بندی کلاسیک مضامین اصلی شعر کودک دهه‌ی نود هجری شمسی چکیده پیکره و بررسی‌های پیکره‌ای امروزه نقش مهمی را در مطالعات ادبی ایفا می‌کنند. پیکره و نرم‌افزارهای پیکره‌ای ... بیشتر بررسی پیکره‌بنیاد واژگان و طبقه‌بندی کلاسیک مضامین اصلی شعر کودک دهه‌ی نود هجری شمسی چکیده پیکره و بررسی‌های پیکره‌ای امروزه نقش مهمی را در مطالعات ادبی ایفا می‌کنند. پیکره و نرم‌افزارهای پیکره‌ای علاوه بر فراهم‌نمودن بررسی‌های چندجانبه‌ در یک زبان، امکان تحلیل‌های کمی و کیفی را میسر ساخته و سرعت و دقت پژوهشگران را به شیوه‌های شمی موجود در گذشته نیز افزایش داده‌اند. در زبان فارسی تاکنون پیکره‌ای از کتاب‌های شعر کودک ساخته نشده ‌است و بیشتر مطالعات شعری در حجم کم و پژوهش‌ها با روش‌هایی غیر از روش‌های پیکره‌بنیاد صورت‌گرفته است. این پژوهش به بررسی پیکره‌بنیاد واژگان پرکاربرد و کم‌کاربرد شعر کودک در دهه‌ی ۹۰ هجری شمسی، چاپ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و همچنین دسته‌بندی کلاسیک واژگان و مضامین اصلی اشعار پرداخته است. این پژوهش با استفاده از نرم‌افزار انتکانک (2019)، به تحلیل واژگان در پیکره‌ای متشکل از ۶۲ کتاب شعر کودک حاوی ۳۸۰۰۰ واژه در سه گروه سنی «الف» ، «ب» و «الف-ب» پرداخته‌ ‌است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که تنوع موضوعی واژگان در گروه سنی «الف» بیش از دو گروه دیگر است و گروه سنی «الف-ب» از تنوع موضوعی بیشتری نسبت‌به گروه سنی «ب» برخوردار است. همچنین مضامین آموزشی در گروه سنی «الف» و مضامین اجتماعی‌‌‌اخلاقی در گروه سنی ب، از جایگاه بالاتری نسبت‌به دیگر مضامین شعری قرار دارند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که از واژگان مربوط به طبیعت با فراوانی21.90%، اعداد با 15.32%، خانواده با 13.68% و مکان با 12.52% استفاده شده است که بیشتر این واژگان کلمات ابتدایی، ساده‌ و ملموسی هستند که کودک از بدو تولد با آن‌ها در ارتباط بوده ‌است. مضامین طیبعت‌گرایی و سرگرم‌کننده نیز از پرکاربردترین محتواهای شعری در دهه‌ی ۹۰ هستند. در کل شاعران به استفاده از واژگان ساده، ملموس و متناسب با سن کودک که از بار معنایی مثبت و شاد برخوردار هستند، علاقه‌ی بیشتری نشان‌ داده‌اند.

مقاله پژوهشی

جلوه‌های مسئولیت‌پذیری و استقلال در قصه‌ی کُردی «هَپلی‌هَپاو» از منظر نظریه‌ی وابستگی و تحول روانی دونالد وینیکات

محمد مرادی نصاری

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 291-310

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.47623.1990

چکیده

جلوه‌های مسئولیت‌پذیری و استقلال در قصه‌ی کُردی «هَپلی‌هَپاو» از منظر نظریه‌ی وابستگی و تحول روانی دونالد وینیکات چکیدهقصه‌های کودکانه‌ی عامه یکی از منابع ارزشمند برای تحلیل‌های بینارشته‌ای، ... بیشتر جلوه‌های مسئولیت‌پذیری و استقلال در قصه‌ی کُردی «هَپلی‌هَپاو» از منظر نظریه‌ی وابستگی و تحول روانی دونالد وینیکات چکیدهقصه‌های کودکانه‌ی عامه یکی از منابع ارزشمند برای تحلیل‌های بینارشته‌ای، به‌ویژه خوانش‌های روانکاوانه، به شمار می‌آیند. این قصه‌ها در زبان کُردی از بسامد بالایی برخوردارند و همین امر مجال مناسبی را برای خوانش‌های روان‌شناختی فراهم می‌کند. هَپلی‌هَپاو یکی از داستان‌های شفاهی کُردی است که در آن به رابطه‌ی مادر و کودک توجه شده است که بسیاری از نکات مطرح در آن را می‌توان با دیدگاه‌های تازه‌ی روانکاوی کودک همسو دانست. در این مقاله به روش توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر آراء دونالد وینیکات درباره‌ی تحول روانی کودک، جلوه‌های مسئولیت‌پذیری و استقلال در قصه‌ی هپلی‌هپاو بررسی می‌شود. این بررسی دربرگیرنده‌ی دیدگاه وینیکات درباره‌ی وابستگی و تحلیل داستان گفته‌شده در بستر نظرات مطرح‌شده است. به باور نویسنده، این قصه بیانی نمادین از سه‌ مرحله‌ی وابستگی، یعنی وابستگی مطلق (حضور در خانه)، وابستگی نسبی (رفتن به بازار) و حرکت به سوی استقلال (ازدواج و سفر) بوده است و بر شیوه‌ی تعامل مناسب میان والد و کودک در رسیدن به مرحله‌ی سوم تاکید می‌کند. بازنمایی مسئولیت‌پذیری و چگونگی رسیدن به استقلال پرسش اساسی این تحقیق را تشکیل می‌دهد. در پاسخ، قصه‌ی مدّنظر، مسئولیت‌پذیر و مستقل‌شدن کودک را در گرو وجود رابطه‌ا‌‌ی «به اندازه‌ی کافی خوب» (نه بیش از حد خوب یا بد) میان والد (مادر) و کودک و همچنین وجود محیطی تسهیل‌کننده که در آن کودک می‌تواند به تجربه‌ورزی و کشف جهان بپردازد، می‌داند.

مقاله پژوهشی

بررسی و تحلیل شیوه‌ی عنوان‌گذاری در مجموعه‌ی داستانی «دوازده قصه از زندگانی چهارده‌معصوم (ع)» اثر مسلم ناصری

محبوبه همتیان؛ مهدیه کاظم زاده

دوره 15، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 311-336

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46988.1981

چکیده

بررسی و تحلیل شیوه‌ی عنوان‌گذاری در مجموعه‌ی داستانی «دوازده قصه از زندگانی چهارده‌معصوم (ع)» اثر مسلم ناصری چکیدهعنوان، نشانی از هویت متن به‌همراه دارد و جزئی از ساختمان معنایی متن به ‌شمار ... بیشتر بررسی و تحلیل شیوه‌ی عنوان‌گذاری در مجموعه‌ی داستانی «دوازده قصه از زندگانی چهارده‌معصوم (ع)» اثر مسلم ناصری چکیدهعنوان، نشانی از هویت متن به‌همراه دارد و جزئی از ساختمان معنایی متن به ‌شمار می‌رود. تکنیک نام‌گزینی برای عنوان داستان‌ها یکی از شگردهای مهم در داستان‌پردازی است. در گزینش عنوان داستان‌ها، عوامل درون‌متنی شامل: عناصر داستان و عناصر بلاغی و عوامل برون‌متنی شامل: شخصیت‌های تاریخی و اسطوره‌ای، باورها و عقایدِ مطرح در جامعه و بینامتنیت نقش مهمی دارد. در این مقاله، مجموعه‌ی چهارده‌جلدی داستان‌های زندگانی چهارده‌معصوم(ع) که در رده‌ی کتاب نوجوان گروه‌بندی شده است؛ بررسی شده و به روش و مبنای نام‌گذاری هر کتاب از این مجموعه و میزان تأثیرگذاری آن بر ذهنیت‌سازی نوجوان درباره‌ی شخصیت اصلی داستان و محتوای آن پرداخته شده است. کل این مجموعه، چهارده عنوان اصلی و 168 عنوان فرعی دارد. همچنین در این مقاله سعی شده است به شیوه‌ی تحلیلی‌توصیفی ساختار عنوان‌ها و نقش عوامل درون‌متن و برون‌متن در گزینش عنوان داستان تبیین شود. بیشتر عنوان‌ها در این مجموعه درون‌متنی و مضمونی با کارکرد توصیفی است و به متن داستان ارجاع دارد نه بیرون از آن. ساختار عنوان‌ها بیشتر ترکیبی است تا ساده و به‌دلیل واقع‌گرایی داستان‌های مذهبی، توجه به عنوان‌های عینی بیشتر از عنوان‌های انتزاعی است. در تعداد اندکی نیز عنوان‌ها معماگونه است. رابطه‌ی خاص هم‌حضوری (بینامتنیت) در نام‌گذاری برخی عنوان‌های اصلی، نقش داشته است.

درآمدی بر بوم‌فمنیسم: مطالعه‌ی موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 55-76

https://doi.org/10.22099/jcls.2017.24465.1482

چکیده

این مقاله برآنست تا پس از معرفی بوم‌فمنیسم با کاربستش در ادبیات کودک ایران جنبه‌های جدیدی از آن را آشکار کند. رابطه‌ی زن‌ـ‌طبیعت کانون بررسی پژوهش‌های بوم‌فمنیسم است. دو دیدگاه جوهرگرا و ساخت‌گرا ... بیشتر این مقاله برآنست تا پس از معرفی بوم‌فمنیسم با کاربستش در ادبیات کودک ایران جنبه‌های جدیدی از آن را آشکار کند. رابطه‌ی زن‌ـ‌طبیعت کانون بررسی پژوهش‌های بوم‌فمنیسم است. دو دیدگاه جوهرگرا و ساخت‌گرا برای تفسیر این رابطه وجود دارد. بوم‌فمنیسم سه موضع مختلف در برابر این رابطه اتخاذ می‌کند: تقویت، تضعیف و یا بازنگری در آن. البته، توجه به بدن به عنوان چاره‌ای برای برون‌رفت از اختلاف نظرها بر سر جوهرگرایی و ساخت‌گرایی مطرح شد. به‌رغم اختلاف‌نظرها، بوم‌فمنیست‌ها بر سر مبارزه با منطق چیرگی، تکثّرگرایی و رویکردهای چندفرهنگی، تأکید بر تنوع، و ارتباط انواع مختلف تعدی با یکدیگر توافق دارند. پس از تبیین اصول بوم‌فمنیسم، دلینگ، دلینگ نوشته‌ی زهره پریرخ و به تصویرگری لیسا جمیله برجسته و دو دوست اثر هدا حدادی در این چارچوب بررسی می‌شوند. دلینگ، دلینگ رابطه‌ی زن‌ـ‌طبیعت را به شکلی سنتی، غیرنقّاد و بدون به‌چالش‌کشیدن آن بیان می‌کند. همین رویکرد سنتی در رابطه‌ی متن و تصویر نیز آشکار است. مضمون متن و تصویر پیرامون رابطه‌ی مادر، دختربچه و عناصر طبیعی و تلاش انسان برای مهار نیروی طبیعت است و هر دو ویژگی‌های مادرانگی سنتی را به زن و طبیعت نسبت می‌دهند. اما دو دوست تأویلی متفاوت از این رابطه به دست می‌دهد که در برهم‌کنشی فعّال و افزاینده‌ی متن و تصویر نیز نمود یافته است. در این کتاب تصویرها به جای رنگ از عناصر طبیعی تشکیل شده‌اند و رابطه‌ی زن‌ـ‌طبیعت غالباً به دور از برتری‌جویی انسان بر طبیعت تصویر شده و به تقویت رابطه‌ی زن‌ـ‌زن و توجه به بدن و مفاهیم انتزاعی چون عشق می‌انجامد.

نگاهی به گستره ی طنز و مطایبه و شگردهای آفرینش آن در آثار فرهاد حسن زاده (با تاکید بر سه جلد کتاب "روزنامه سقفی")

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1394، ، صفحه 73-98

https://doi.org/10.22099/jcls.2016.3030

چکیده

فرهاد حسن زاده (متولد1341) یکی از نویسندگان طنز پردازی است که در عرصه ی ادبیات کودکان و نوجوانان به خوبی درخشیده است . از بهترین آثار طنز وی مجموعه کتاب هایی به نام «روزنامه سقفی» و «لطیفه های ورپریده» ... بیشتر

نگاهی بر عناصر داستان در بازنویسی کتاب قصه‌های شیرین‌ کلیله‌ و دمنه برای نوجوانان

دوره 2، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 77-101

https://doi.org/10.22099/jcls.2012.431

چکیده

بازنویسی و ساده‌سازی متون کهن ادب‍ی به زبان قابل فهم برای گروه‌های سن‍ی مختلف از جمله نوجوانان اهم‍یت زیادی دارد. ضرورت این کار آشنا ‌شدن نوجوانان با فرهنگ، آداب ‌و ‌رسوم، تمدّن، مفاخرمل‍ّی ... بیشتر

تحلیل قصه‌ای لکی بر مبنای روانشناسی یونگ

دوره 4، شماره 1 ، مرداد 1392، ، صفحه 49-68

https://doi.org/10.22099/jcls.2013.560

چکیده

قصه؛ بخش مهمی از میراث فرهنگی هر قوم به شمار میرود. برخلاف تصور امروزی از قصه، که بیش‌تر در ذهن افراد علمی دنیای مدرن، مفهومی غیرعلمی دارد، در دنیای قدیم از اساسیترین مفاهیم بشری قلمداد میشدهاست. ... بیشتر

بازخوانی قصه‌های کودکان بر مبنای مولفه‌ی طرح‌‌واره در رویکردِ شناختی

دوره 4، شماره 2 ، بهمن 1392، ، صفحه 149-174

https://doi.org/10.22099/jcls.2014.1145

چکیده

چکیده قصههای کودکان عموماً در صورت و روایت، ساده و قابل دریافت و در زیرساخت، غنی و سرشار از نکات شناختی- عاطفی و توانمایگیِ تأویلی‌اند. این قصهها گرچه در مقام ارتباط (فرم، روایت و زبان) به ... بیشتر چکیده قصههای کودکان عموماً در صورت و روایت، ساده و قابل دریافت و در زیرساخت، غنی و سرشار از نکات شناختی- عاطفی و توانمایگیِ تأویلی‌اند. این قصهها گرچه در مقام ارتباط (فرم، روایت و زبان) به راحتی با مخاطب خود رابطه برقرار می‌کنند؛ در مقام کارکرد‌های پنهان و پیچیده، واجد شبکه‌ی عظیم و گستردهای از مفاهیم، الگوها، طرح‌وارههای شناختی هستند بیان غیر مستقیم قصه‌ها، ناخودآگاه کودک را مخاطب قرار می‌دهد و از رهگذر شناخت و تغییر«طرح‌وارههای» منفی و ناسازگار و جایگزین کردن آنها با طرح‌وارههای مثبت و درمانگر، آنها را برای رویارویی با «جهانهایِ واقع و ممکن» آماده می‌کند. تاثیر داستان بر رشد کودکان به دلیل در برگرفتن استعارهها و طرحوارهها و تمهید فرایندهای رشد بسیار پیچیده است. قصهگویی با بیدارکردن نیروهای درونی کودک و استفاده از دانش طرح‌وارهای او، غیرمستقیم او را از موانع، تضادها و نیز امکانها و استعدادهایش آگاه میکند و او را به تفکر، تعمق و جست‌وجو وا میدارد. بحث «طرح‌واره» یکی از مباحث مهم و کانونی در حوزه‌ی مطالعات میان‌رشتهای و علوم‌شناختی است. طرح‌وارهها نوعی تجربه سازمان یافته و دانشهای بستهبندی شدهاند که چارچوبهای شناختی ما را به عنوان مجموعه‌ای متشکل از ذهنیتها، تصورات، تصاویر و ارزشها و احساسات رقم میزنند. طرح‌واره درمانی بر این است که اندیشهها و الگوهای رفتاری منفی به نوعی با تجربههای منفی دوران کودکی مرتبطاند و چنانچه این الگوها که آنها را طرح‌وارههایِ ناسازگار مینامند، به درستی شناخته نشوند، مقابله با آنها راه به جایی نمیبرد. در این مقاله قصههای مشهور کودکان بر مبنای نظریه طرح‌واره و دو راه حلِ اساسی: «تغییرِ» طرح‌وارههایِ منفی و ناسازگار و «تعبیر»‌های مثبت و درمانگر، بازخوانی و تحلیل میشود.

مقاله پژوهشی

بررسی دو داستان « ته ته ته چاه» و « سایه‌ای که سر نداشت، دم نداشت، تن هم نداشت» سوسن طاقدیس از منظر استعاره‌ی مفهومی جهتی

امید ذاکری کیش؛ شیوا علیرضایی قارنه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 فروردین 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.47263.1983

چکیده

استعاره‌ی مفهومی یکی از مباحث معنی‌شناسی شناختی است که نخستین بار به طور جدی از سوی لیکاف و جانسون مطرح شد. یکی از انواع استعاره‌های مفهومی، نوع جهتی آن است که اساس بسیاری از عبارات زبانی قرار گرفته ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تکنیک‌های طنز کودک در داستان‌های «حذاءالطنبوری و العرندس» کامل الکیلانی و «دیو دیگ به سر و نوش جون آقا بزه» فرهاد حسن زاده

عیسی زارع درنیانی؛ محمد مرادی؛ قربانعلی ابراهیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 آذر 1402

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.47823.1997

چکیده

طنز، شیوه هنرمندانه بیان اهداف و مشتمل بر تکنیک‌هایی است که در ادبیات معاصر عربی و فارسی، نمود بارزی داشته و نویسندگان بسیاری برای مقاصد خود از آن استفاده نموده‌اند؛ از جمله طنزپردازان می توان، کامل ... بیشتر طنز، شیوه هنرمندانه بیان اهداف و مشتمل بر تکنیک‌هایی است که در ادبیات معاصر عربی و فارسی، نمود بارزی داشته و نویسندگان بسیاری برای مقاصد خود از آن استفاده نموده‌اند؛ از جمله طنزپردازان می توان، کامل الکیلانی و فرهاد حسن زاده را نام برد که در داستان‌های کودک خود، از واژگان و ترکیب‌های ساده مبتنی بر تکنیک‌های کاربرد زبانی و محتوای زبانی، بهره جسته اند لذا در این جستار سعی شده است با بهره‌گیری از تحلیل محتوا تکنیک‌های طنز کودک حذاءالطنبوری و العرندس از کامل الکیلانی و دیو دیگ به سر و نوش جون آقا بزه از فرهاد حسن زاده با روش تطبیقی مکتب آمریکایی، بررسی شود. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که سادگی زبانی و تفاوت‌های لحنی در داستان‌های آنها وجود دارد و کوچک سازی، بزرگ سازی، طنز گفتار، طنز موقعیت، تشبیه، تکرار، تضاد، ضرب المثل و کنایه از تکنیک‌های مشترک طنز پردازی در داستان‌های آنها است و هر یک با تصویرسازی ذهنی، مبالغه، همانندسازی، انتخاب واژگان و ترکیب‌های متداول جامعه، تقابل و تکرار برای برجسته سازی، هدف خود را رویکرد تعلیمی، تربیتی و سرگرمی قرار داده اند، هر چند زبان فرهاد حسن زاده در طنز پردازی، ساده‌تر، کودکانه‌تر، عوام‌تر اما زبان کامل الکیلانی دربیان تشبیه و کیفیت زبانی، کامل‌تر است..

مقاله پژوهشی

آسیب‌شناسی افسانه‌های عامیانه برای کودکان پیش دبستانی

مریم شریف نسب

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 مهر 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.47715.1993

چکیده

افسانه‌ها به سبب ساختار و شیوة رواییِ دل‌انگیزشان، همواره مورد توجه کودکان بوده‌اند؛ راویانِ بزرگسال نیز در طول تاریخ برای سرگرم‌کردن کودکان و آموزش مهارت‌های زندگی به آنان از ظرفیت افسانه‌ها بهره ... بیشتر افسانه‌ها به سبب ساختار و شیوة رواییِ دل‌انگیزشان، همواره مورد توجه کودکان بوده‌اند؛ راویانِ بزرگسال نیز در طول تاریخ برای سرگرم‌کردن کودکان و آموزش مهارت‌های زندگی به آنان از ظرفیت افسانه‌ها بهره گرفته‌اند. به همین سبب افسانه‌ها و داستان‌های عامیانه همیشه در زمرة منابع مهم ادبیات کودک محسوب شده‌اند؛ اما بررسی دقیق محتوایی این افسانه‌ها نشان می‌دهد بسامد مضامین ناهنجار و ناشایست اخلاقی، اجتماعی، انسانی و ... در این متون بسیار بالاست و از آنجا که در سنین خردسالی، طرحواره‌های ذهنی بر اساس داده‌هایی که بزرگسالان (والد) و محیط در اختیار کودک قرار می‌دهند، شکل می‌گیرد، نقل این افسانه‌ها برای کودکان، نسل به نسل، طرحواره‌های ذهنی و انگاره‌های فرهنگی ایشان را شکل می‌دهد. راویان معتبر و مقتدر این افسانه‌ها (پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ و...) نیز به تثبیت این محتواها در ذهن کودک کمک کرده، «ضبط والد» او را شکل می‌دهند که تا پایان عمر به شکل ناخودآگاه، بر تصمیم‌گیرهای او و تفسیر وی از جهان پیرامونش تاثیر جدی خواهد گذاشت. از دیگرسو، محتواهای مشترک و مشابه در متونی که در طول زمان برای کودکانِ یک جامعه فراهم شده، طرحواره‌های ذهنی مشابهی برای اعضای آن جامعه تولید و به مرور انگاره‌های فرهنگی آن جامعه را شکل می‌دهد؛ لذا ردّ پای بسیاری از کنش‌ها و منش‌های موجود در هر جامعه را می‌توان در متونی یافت که در کودکی برای اعضای آن جامعه تولید شده است. این پژوهش به روش توصیفی _تحلیلی به بررسی یکصد و هشتاد افسانه پرداخته و طرحواره‌های موجود در آن‌ها را احصا و بررسی کرده است.

مقاله پژوهشی

دارالتأدیبی در شهربازی: نقدی بر جایگاه تخیل در سینمای کودک

زهرا صابری تبریزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آذر 1402

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.46985.1980

چکیده

در آثار سینمایی مربوط به حوزة کودکان، الگویی مکرر در ساختمایة آثار وجود دارد که الگوی تکرارشونده است. به نظر می‌رسد این الگو بر ضد ماهیت فیلم کودک عمل می‌کند و به‌جای اینکه عنصر تخیل را در جهت آزادی، ... بیشتر در آثار سینمایی مربوط به حوزة کودکان، الگویی مکرر در ساختمایة آثار وجود دارد که الگوی تکرارشونده است. به نظر می‌رسد این الگو بر ضد ماهیت فیلم کودک عمل می‌کند و به‌جای اینکه عنصر تخیل را در جهت آزادی، رهایی، و میل به مکاشفه در ذهن کودکان نهادینه کند، برعکس، مایة آزردگی خاطر و وحشت کودکان از خیال‌پردازی می‌شود. در پژوهش حاضر، ضمن بررسی مقولة کودکی، نقش تربیتی آثار کودک، و جایگاه تخیل در فیلم کودک، مراحلی که قهرمان کودک در فیلم طی می‌کند تا تنش اولیه را خنثی کند، به تصویر کشیده شده است. به این منظور، جایگاه تخیل در آثار منتخب سینمای کودک از پیش از انقلاب 1357 تا دهة 90 بررسی شده و الگوی تخیل به‌کاررفته در این آثار برجسته شده است. معیار انتخاب فیلم‌ها این بوده است که پس از تنش اولیة قهرمان در فیلم، عنصری از عالم تخیل، مثل جهانی دیگر یا موجودی خیالی، به جهان کودک وارد شود و تجربه‌ای را همراه با سفر قهرمانی برای او رقم بزند. این ورود و خروج قهرمان به عالم خیال در فیلم از الگویی تبعیت می‌کند. این الگو، که علت اصلی آن، هدف تربیتی فیلم‌سازان است، مانع آن می‌شود که کودکان بدون واهمه از آنچه به‌مثابة خیال‌پردازی به آنها معرفی می‌شود، به تماشای اثری بپردازند که برای آنها تولید شده است. پژوهش حاضر، با برجسته‌کردن این الگو، که شامل «تنش اولیه، جست‌وجوی راه‌حل، و بازگشت با پشیمانی به حالت اولیه» است، تخیل به‌منزلة دارالتأدیبی که در شهربازی بنا شده باشد، پیش روی کودکان تصویر می‌شود. با اینکه این الگو در همة دنیا پذیرفته شده و به نظر رسیده که به کودک کمک می‌کند تا با جهان واقعی سازگار شود، براساس الگوی سفر قهرمان، بازگشت قهرمان در ساختار فیلم کودک، «بازگشت با اکسیر» نیست. قهرمان کودک پس از طی مراحلی که پیش روی او قرار دارد، درنهایت، چنان به نقطة آرامش بازمی‌گردد که گویی اصلاً سفری در کار نبوده است! تنها حاصل سفر کذایی او پشیمانی است. این الگو، جایگاه تخیل را در فیلم کودک متزلزل کرده و کودک را از خیال‌ورزی رهایی‌بخش بازمی‌دارد.

مقاله پژوهشی

ماجرای فالوسنتریک احمد: خوانشی روان‌کاوانه از کتاب داستانی تصویری ماجرای احمد و ساعت

امین ایزدپناه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 دی 1402

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.47988.1999

چکیده

هدف این مقاله ارائه خوانشی روانکاوانه از کتاب تصویری ماجرای احمد و ساعت، مبتنی بر نظریه رشد روانی جنسی زیگموند فروید است. خوانش متن اثر به مدد روانکاوی کلاسیک، نمادها و شواهدی را پیش چشم می-آورند که نشان ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تطبیق الگوی کنشی، نقش مضمونی و برنامۀ روایی قصه‌های «نخودی و دیو و نارنج و ترنج» با بازنویسی‌های آن‌ها از اسدالله شعبانی

ابراهیم ظاهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 اسفند 1402

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.47499.1987

چکیده

با توجه به نقش قصه‌های عامه، در آشکارسازی مؤلفه‌های هویّت ملّی و قومی، اسدالله شعبانی، قصه‌هایی چون نخودی و دیو و نارنج و ترنج را برای مخاطبان کودک بازنویسی کرده است که در این پژوهش، هدف تطبیق این بازنویسی‌ها ... بیشتر با توجه به نقش قصه‌های عامه، در آشکارسازی مؤلفه‌های هویّت ملّی و قومی، اسدالله شعبانی، قصه‌هایی چون نخودی و دیو و نارنج و ترنج را برای مخاطبان کودک بازنویسی کرده است که در این پژوهش، هدف تطبیق این بازنویسی‌ها با اصل آن‌ها، بر اساس الگوی کنشی گریماس، با رویکرد توصیفی-تطبیقی و بر مبنای روش اسنادی است تا نشان داده شود نگرش‌ها و نیازهای زندگی در دورۀ معاصر چه تأثیری بر ایجاد تغییر در محتوای بازنویسی‌ها از قصه‌های کهن داشته و این امر، چه اثری بر الگوی کنشی، نقش مضمونی و برنامۀ روایی این قصه‌ها گذاشته است؟ نتایج پژوهش نشان می‌دهد شعبانی، رویکردی دیالکتیکی بین مؤلفه‌های سنتی و مدرن ایجاد کرده است. در واقع با توجه به نگرش‌های دوران معاصر به زندگی، نیازهای زیستی و با هدف انتقال مؤلفه‌های هویّتی مثبت- به زعم خود-، در بازنویسی قصه‌های کهن، بخش‌هایی از آن‌ها را حذف یا تغییر داده؛ چنان‌که مسألۀ چندهمسری، قضاوت کردن دیگران بر اساس رنگ پوست، حیوان‌آزاری و رفتار خودمحورانه و هوس‌آلود را در داستان‌های بازنویسی حذف و نقش‌های مضمونی‌ای چون تیرانداز، اسب‌سوار، کشاورز و حسود را به آن‌ها اضافه کرده است. این امر سبب شده است تغییراتی در الگوی کنشی و به‌ویژه برنامۀ روایی قصه‌های بازنویسی ایجاد شود؛ تغییراتی که در نهایت منجر به ضعف در ارتباط بین مرحلۀ تحریک‌پذیری و مرحلۀ فرجام در برنامۀ روایی قصه‌های بازنویسی شده است که در نتیجه، فرجام قصه‌ها، ناموجه و غیرمنطقی به نظر می‌رسد؛ بنابراین برخلاف نظر نویسنده، نمی‌توان این بازنویسی‌ها را بازنویسی سادۀ قصه‌های پیشین دانست.

مقاله پژوهشی

بررسی آمیختگی فضاهای ذهنی و روایی در رمان کودک نمونه موردی: بیز بیز بیزینس از فرهاد حسن زاده

سارا پورفرح؛ محمدجواد مهدوی؛ سمیرا بامشکی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 اسفند 1402

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.48647.2013

چکیده

در این مقاله، برای اولین بار کاربست مدل آمیختگی فضاهای ذهنی روایی بر روی یک داستان بلند بررسی شده است. به همین منظور، رمان کودک بیز بیز بیزینس فرهاد حسن‌زاده با استفاده از مدل آمیختگی فضاهای ذهنی و روایی ... بیشتر در این مقاله، برای اولین بار کاربست مدل آمیختگی فضاهای ذهنی روایی بر روی یک داستان بلند بررسی شده است. به همین منظور، رمان کودک بیز بیز بیزینس فرهاد حسن‌زاده با استفاده از مدل آمیختگی فضاهای ذهنی و روایی دنسیگر مورد بررسی قرار گرفته است. جنبه نوآورانه این پژوهش، نمایش فضاهای چندلایه روایی رمان، در قالب نمودارهای تصویری است. این روش بخوبی نشان میدهد که چگونه جنبه‌های زبانی متن‌های روایی می‌تواند به تولید معنا در ذهن و همچنین درک داستان جدید منجر شود. برای انجام این پژوهش ابتدا به تعیین و مشخص کردن فضاها به صورت فضای راوی، شخصیت، آینده و گذشته می‌پردازیم. این فضاها از طریق نحوة بیان، مدیریت داستان و چگونگی انتخاب کلمات و افعال توسط نویسنده بوجود می‌آیند. سپس لنگرهای روایی را در متن مشخص می‌کنیم. این‌ها سازنده فضاهای ذهنی و روایی در متن هستند. در نهایت با مدل NMSB، غنای مداوم فضاهای روایی با فضاهای در حال ظهور را برای رسیدن به داستان نوظهور نمایش می‌دهیم. نتایج کلی پژوهش نشان می‌دهد که چگونه این روش می‌تواند با انتقال اطلاعات اندک موجود در متن برای حل معمای داستان به خواننده کمک کند و هر متن روایی از آنچه در ابتدا به نظر می‌رسد، پویاتر و درهم‌تنیده‌تر است. نتایج پژوهش در رمان حسن‌زاده بیانگر آن است که تغییر دیدگاه از یک شخصیت به شخصیت دیگر موجب پیچیدگی و پویایی داستان شده است و نویسنده از ظرفیت‌های بالای ابزارهای زبانی برای ساخت فضاهای ذهنی و روایی داستان، در رخدادهای زمانی و معنایی نسبت به سایر عناصر روایت بیشتر بهره برده است.

مقاله پژوهشی

تکرار تمنای کودکانه با میل به آگالمای دیگری بزرگ؛ تحلیل لکانی معلم‌ مورچه‌ها و فیل کوچولو کجا خوابیدی؟

شیرزاد طایفی؛ توحید شالچیان ناظر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 مهر 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.48750.2015

چکیده

سبب بروز اغلب کنش‌های بشر به‌لحاظ روانی با دانش روانکاوی تبیین شده است. ژاک لکان، با بازخوانی زبانی و نمادین آرای زیست‌شناختی فروید، تحول بزرگی در دانش روانکاوی ایجاد کرد. بر این اساس، تمنا یا طلب، ... بیشتر سبب بروز اغلب کنش‌های بشر به‌لحاظ روانی با دانش روانکاوی تبیین شده است. ژاک لکان، با بازخوانی زبانی و نمادین آرای زیست‌شناختی فروید، تحول بزرگی در دانش روانکاوی ایجاد کرد. بر این اساس، تمنا یا طلب، میل، کودک و دوره‌ی پس از کودکی خوانشی زبانی یافت. تحلیل آثار ادبیات کودک با آموزه‌های روانکاوانه‌ی ژاک لکان می‌تواند به‌عنوان روش یا دیدگاهی باشد که چگونگی عدم احراز یا تکرار تمنای کودکانه‌ی فرد را توجیه و تبیین نماید. در این پژوهش، کوشیده‌ایم چگونگی تکرار تمنای کودکانه را در ساحت نمادین یا انطباق هویت ثانویه‌ در معلم‌مورچه‌های محمد سهرابی و فیل کوچولو کجا خوابیدی؟ میترا مسیحا روشن کنیم. دستاوردهای پژوهش نشان می‌‌دهد که شخصیت‌هایی مانند زنبور عسل، بچه‌اردک و در یک موضع کلاغ، به‌سبب دیدن تصویری خیالی از خودِ انسجام‌یافته در آینه‌ای که دیگری کوچک یا مادر آن‌ را مقابل کودک گرفته، احساس یکپارچگی و تمامیت می‌کرده‌اند. تمنای کودکانه تا آن‌جا برای فرد پایدار بود که وی با فقدان موجود در خود روبه‌رو نشده بود و اگو را به‌منزله‌ی هویتی اخته بازشناسی نکرده بود. همچنین، زمانی که فرد اگو را به‌منزله‌ی موجودیتی اخته شناسایی می‌کند، برای این‌که بتواند دوباره منِ آرمانی خود را در مقام تمنایی کودکانه بازیابی نماید، وارد انطباق هویت ثانویه یا حیطه‌ی امر نمادین میل دیگری بزرگ می‌شود. در این مرحله، فرد از زنجیره‌ی دلالت امر نمادین به امیدِ احراز مجدد تمنای کودکانه‌ی پیشین، تبعیت می‌نماید؛ اما هر بار تلاش او به‌سبب بازنمایی‌شدن دالِ اضطراب، با شکست مواجه می‌شود. در فیل کوچولو نیز، گذر از فانتزی بنیادین و مواجهه با دال میل حقیقی، سبب رفع اختگی و بازیابی تمنای کودکانه‌ی پیشینِ فرد نمی‌شود.

مقاله پژوهشی

مخاطب کودک در افق فراتر از داستان

حمیدرضا توکلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 آبان 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.47748.1994

چکیده

در این نوشتار به بررسی آن دسته از داستان‌های کودک می پردازیم که مخاطب خردسال را به شیوهای خاص با ماجرا مواجه می کنند؛ به‌گونهای که مخاطب خود را هوشمندتر و آگاه تر از قهرمان و شخصیت ها می شناسد. کودک احساس ... بیشتر در این نوشتار به بررسی آن دسته از داستان‌های کودک می پردازیم که مخاطب خردسال را به شیوهای خاص با ماجرا مواجه می کنند؛ به‌گونهای که مخاطب خود را هوشمندتر و آگاه تر از قهرمان و شخصیت ها می شناسد. کودک احساس می کند اصل ماجرا را بهتر و درست تر از قهرمان درک می کند و چه بسا اشتباه قهرمان را درمی یابد و اوست که در جایگاه داوری و بررسی و تفسیر و گاه تاویل ماجراها می نشیند. این کتاب ها پیوند روایت و مخاطب روایت را به طرزی تازه تعریف می کنند و کودک قصه شنو را بر فراز داستان می نشانند. این داستان ها هم از منظر روان شناسی و شناخت شناسی تامل برانگیزند و هم از چشم انداز روایت شناسی و هنر داستان‌ ردازی. در غالب این آثار روایت تصویر در کنار روایت متن، نقش آفرین است و چه بسا روایت بصری همدستی بیش تری با مخاطب خردسال در زمینة ارائة اطلاعات داشته باشد؛ اطلاعاتی که او را از قهرمان، آگاه تر می گرداند و فرصت و امکان نگریستن به داستان از بالا را می دهد. این بررسی با اشاره به شماری از داستان های کودک و در مواردی نوجوان از ایران و جهان شکل گرفته است. آثاری که از نمونه های نام آور و برتر این شیوه به شمار می‌روند و طیف گسترده و رنگ به رنگ این دسته روایت ها را نمایندگی می کنند.کلیدواژه: داستان کودک و نوجوان، مخاطب روایت، دانای کل، بازی نمادین، تخیل کودک، روایت تصویری، فراشناخت

مقاله پژوهشی

مقایسۀ شعر کودک و بزرگسال پروین دولت‌آبادی از منظر خوانندۀ درون متن

زهرا آقابابایی خوزانی؛ سمانه عابدی دولت آبادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 19 اسفند 1402

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.40536.2012

چکیده

پروین دولت‌آبادی هم در شعر کودک صاحب آثار قابل توجهی است و هم دستی در شعر بزرگسال دارد. او از معدود شاعرانی است که شعرهایش در همۀ ادوار شصت سال اخیر همواره در کتاب‌های درسی جایگاهی داشته است. شاید هیچ ... بیشتر پروین دولت‌آبادی هم در شعر کودک صاحب آثار قابل توجهی است و هم دستی در شعر بزرگسال دارد. او از معدود شاعرانی است که شعرهایش در همۀ ادوار شصت سال اخیر همواره در کتاب‌های درسی جایگاهی داشته است. شاید هیچ شاعر دیگری در شعر کودک و کتاب‌های درسی این مایه حضور و بروز نداشته. در این پژوهش ابتدا بااستفاده از روش کتابخانه‌ای و میدانی، یعنی مصاحبه با خانوادۀ شاعر به معرفی و تبیین ابعاد شخصیتی این شاعر پرداخته‌ایم؛ به همین جهت این بخش حاوی نکات تازه‌ای درباب شاعر و ابعاد شخصیتی اوست، سپس به روش توصیف-تحلیلی دلیل اقبال به شعر کودک پروین را با مقایسۀ سروده‌های کودک و بزرگسال او براساس رویکرد نقد خواننده‌محور از ایدن چمبرز بررسی کرده و تفاوت شعر کودک و بزرگسال او را براساس این نظریه تبیین کرده‌ایم.با مقایسۀ اشعار او در ژانر کودک و بزرگسال براساس چهار مؤلفۀ‌ این نظریه (سبک، زاویه‌دید، طرفداری و شکاف‌های گویا) آشکار می‌شود که پروین به صورت کاملاً هدفمند به سرودن شعر برای کودکان پرداخته و هرچهار مؤلفه در شعر کودک او گویای توجه شاعر به خوانندۀ نهفته در متن است. به‌طور نمونه درساحت سبکی جهان ممکن شعر کودک برآمده از خیال‌پردازی‌ها و واقعیت‌گریزی‌های کودکانه است؛ حال‌آنکه شعر بزرگسال پروین از جهان واقعیت وارد جهان ممکن می‌گردد و در آن کاربست استعاری و نمادین موتیف‌ها بیشتر است. از منظر نظام واژه‌های زبانی در شعر بزرگسال از واژگان ثقیل و ادبی بیشتر استفاده شده؛ درحالیکه در ژانر کودک بسامد تکرار و واژگان و جملات ساده بیشتر است. در حوزۀ روایی شاعر با استفاده از زاویه‌دید اول شخص و کانون‌گری کودکانه وحدت خود را با مخاطب خردسال مستحکم می‌سازد. همچنین شاعر در حوزۀ شکاف‌های گویا، سپیدخوانی و پرکردن خلأهای متن خوانندۀ کودک و بزرگسال را براساس ژانر شعر خود در نظر داشته است.

مقاله پژوهشی

تحلیل نشانه شناسی رمان" نازبالش" از هوشنگ مرادی کرمانی

پروین مرتضایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 آبان 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2023.44997.1960

چکیده

دانش نشانه شناسی به مطالعه ی دلالت های ضمنی و معناهای پنهان متن می پردازد. در پرتو این دانش بسیاری از داستان های ویژه ی کودک و نوجوان تازگی و تاثیری بیش تری می یابد. رمان نازبالش اثر هوشنگ مرادی کرمانی ... بیشتر

مقاله پژوهشی

بررسی اسطوره‌ی کودک رها شده در قصه‌ی «زَرَّبان» با تکیه بر شباهت‌ها و تفاوت‌های این روایت با داستان زال در شاهنامه‌ی فردوسی

عظیم جبّاره ناصرو

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 اسفند 1402

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.46663.1973

چکیده

اسطوره‌ی کودک رها شده، بن‌مایه‌ای است که در میان برخی از ملت‌های صاحب اسطوره و افسانه‌های کهن دیده می‌شود. یکی از معروف‌ترین روایت‌های مکتوب این بن‌مایه در ایران، ماجرای تولد زال در شاهنامه است. ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تحلیل گفتمان انتقادی داستانهای کودکان رده سنی (ب) براساس چارچوب مولفه‌های اجتماعی- معنایی ون‌لیوون

رامین گلشائی؛ سیما بزمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 خرداد 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.48602.2011

چکیده

ادبیات کودکان به دلیل نقشی که در القای ارزش‌ها و باورهای جامعه به کودکان دارد نقش مهمی در رشد و شکل‌گیری شخصیت آنان ایفا می‌کند. از آنجا که هر متنی ایدئولوژی‌های پنهان خود را دارد، تحلیل انتقادی ادبیات ... بیشتر ادبیات کودکان به دلیل نقشی که در القای ارزش‌ها و باورهای جامعه به کودکان دارد نقش مهمی در رشد و شکل‌گیری شخصیت آنان ایفا می‌کند. از آنجا که هر متنی ایدئولوژی‌های پنهان خود را دارد، تحلیل انتقادی ادبیات کودکان می‌تواند در شناسایی ایدئولوژی‌ها و تاثیرات احتمالی آنها بر شخصیت کودکان آگاهی‌بخش باشد. پژوهش حاضر به تحلیل انتقادی کتابهای داستان کودکان رده سنی (ب) تالیف‌شده در کانون پروش فکری کودکان و نوجوانان در چارچوب مولفه‌های اجتماعی-معنایی ون لیوون پرداخته است. مولفه‌های موردتحلیل، شامل نحوه‌ی بازنمایی کارگزاران اجتماعی، کنش‌های اجتماعی، و شیوه‌های مشروعیت‌بخشی به کنش‌های اجتماعی است. برای این منظور، تعداد 15 کتاب داستان رده سنی (ب) تالیف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به‌صورت نمونة دردسترس انتخاب و تحلیل شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که بازنمایی کارگزاران اجتماعی داستان‌ها بیشتر از طریق نام‌دهی و کمتر از طریق نقش‌های اجتماعی یا شغلی صورت گرفته و نقش‌های شغلی نیز دارای سوگیری به نفع مشاغل مردانه هستند. همچنین تحلیل کنش‌های کارگزاران اجتماعی نشان داد که بیشتر کنش‌ها از نوع مادی و نشانه‌ای و درصد بسیار کمی از آنها از نوع کنش شناختی بوده‌اند. کنش‌های مادی و نشانه‌ایِ بیشتر، نشانگر وجود فضای پرجنب و جوش و ارتباطی-تعاملی در داستان‌ها و کنش‌های شناختیِ کمتر نشانة حکمفرمایی کلیشه‌های منکر قدرت تفکر و استدلال در کودکان تفسیر شد. به‌علاوه، نتایج پژوهش نشان داد مشروعیت کنش‌های اجتماعی در داستان‌ها از طریق توسل به طیف متنوعی از شیوه‌های مشروعیت‌بخشی شامل اقتداردهی، عقلانی‌گری، و ارزیابی اخلاقی نشان داده شده که از میان آنها عقلانی‌گری ابزاری دارای بیشترین بسامد بوده است. در انتهای مقاله،‌ پیامد این یافته‌ها و پیشنهاداتی برای مولفان ادبیات کودکان ارائه شده است.

مقاله پژوهشی

تحلیل داستان‌های بازنویسی‌شدة کلیله‌و‌دمنه براساس ابعاد روایتمندی نیکولایوا

زهرا امینی؛ سجاد نجفی بهزادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 تیر 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.49764.2029

چکیده

استفاده از شیوه‌ها و نظریه‌های گوناگون برای ایجاد خلاقیت در داستان‌های بازنویسی شده از متون کهن ادبی برای کودک‌و نوجوان مساله‌ای مهم و قابل توجه است. هدف از بازنویسی متون‌کهنی چون کلیله‌و-دمنه، ... بیشتر استفاده از شیوه‌ها و نظریه‌های گوناگون برای ایجاد خلاقیت در داستان‌های بازنویسی شده از متون کهن ادبی برای کودک‌و نوجوان مساله‌ای مهم و قابل توجه است. هدف از بازنویسی متون‌کهنی چون کلیله‌و-دمنه، آشنایی مخاطبان با ویژگی‌های ادبی متن‌اصلی و خوانش حکایت‌های جذاب آن است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل داستان‌های بازنویسی شده کلیله‌و‌دمنه براساس ابعاد روایتمندی ماریا نیکولایوا و پاسخ به این پرسش‌هاست:1.چگونه می‌توان به کمک ابعاد روایتمندی نیکولایوا یک بازنویسی‌خلّاق با ساختاری متفاوت و تازه برای‌مخاطبان نوجوان ایجادکرد؟ 2.در داستان‌های‌بازنویسی‌شده مورد بررسی، کدام یک از ابعاد روایتمندی نیکولایوا استفاده شده است؟ روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و شیوه-گردآوری اطلاعات به شکل بررسی اسناد کتابخانه‌ای است. نتایج پژوهش نشان داد که با استفاده از ابعاد روایتمندی می‌توان ساختار جدید و خلّاقی در داستان‌های بازنویسی ایجاد کرد. انتخاب شروع مناسب، پایان‌بندی باز و ایجادروزنه، استفاده از عنصر سفر در روایت، توجه به ابعاد زمانمندی در روایت و پیرنگ فزاینده، مهم‌ترین ابعاد روایتمندی برای بازنویسی خلاق به شمار می‌روند. به جز چند داستان از لطف‌الله که از پایانی باز استفاده شده، اغلب داستان‌های بازنویسی مورد بررسی، پایانی بسته داشته‌اند. عنصر سفر در بیشتر داستان‌های بازنویسی دیده شد. در بخش زمانمندی، اغلب داستان‌های بازنویسی، زمان‌خطی دارند. فقط در برخی از داستان‌های بازنویسی لطف‌الله و شیرازی گاهی زمان پریشی، روایت پس‌نگر و آینده‌نگر دیده می‌شود.

مقاله پژوهشی

چگونگی کاربرد نشانه‌های بینامتنی از دیدگاه ژنت در داستان گفت‌و ‌گوی جادوگر بزرگ با ملکه‌ی جزیره ی رنگ‌ها

مریم کهنسال

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 تیر 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.49152.2020

چکیده

داستان آغاز یک گفت‌وگو است، و شاید ادامه‌ی گفت‌وگوهایی که سال‌ها و گاه قرن‌ها پیش آغاز شده‌اند. تردیدی در حضور آگاهانه و ناخودآگاه متون در یکدیگر نیست. بینامتنیت عنصر جدایی ناپذیر دنیای داستان است. ... بیشتر داستان آغاز یک گفت‌وگو است، و شاید ادامه‌ی گفت‌وگوهایی که سال‌ها و گاه قرن‌ها پیش آغاز شده‌اند. تردیدی در حضور آگاهانه و ناخودآگاه متون در یکدیگر نیست. بینامتنیت عنصر جدایی ناپذیر دنیای داستان است. در داستان مورد بررسی در این پژوهش، با انبوهی از عناصر بینامتنی روبه‌رو هستیم که در ساختار داستان با رویکردی ویژه جای گرفته‌اند. این پژوهش در پی آن است که به این پرسش ها پاسخ دهد که با توجه به فرم‌گراییِ خانیان و شگردهای او در کارکرد نشانه‌های بینامتن، این ویژگی در این داستان چگونه به کار گرفته شده و درساختار آن چه جایگاهی دارد؟ و آیا می‌توان بینامتنیت را در گستره‌ی گفتمان‌های درون این داستان، مورد بررسی قرار داد و به نگاهی ویژه در کارکرد بینامتنیت رسید؟ بر اساس یافته‌های این پژوهش، که به شیوه‌ی استقرایی انجام شد؛ عناصر بینامتنی در ساختار اصلی این داستان حضور دارند و بدون آن‌ها طرح اصلی داستان ناتمام می‌ماند. نویسنده عناصر بینامتنی را از زاویه دید خود و با هویتی تازه تا حدی که به نوعی بازآفرینی نزدیک می‌شود، وارد دنیای برساخته‌ی داستان کرده است. نشانه‌های بینامتنی در این رمان، وجه دراماتیک و کنشگر دارند. شخصیت‌ها، داستان‌ها، نقاشی‌ها و هرآن چه دنیای بینامتنی این اثر را می‌سازند به هستی و گاه هویتی تازه در کنار شخصیت‌های درون متن رسیده‌اند.

مقاله پژوهشی

بسترهای روایی موثر بر بازنمایی‌های عاشقانه در میان ده رمان نوجوان فارسی

عاطفه جمالی؛ فرامرز خجسته؛ زهرا موثق

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 شهریور 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.50539.2052

چکیده

عشق از اصلی‌ترین مضامین تاریخ ادبیات فارسی است؛ چه در قالب‌های منظوم و منثور و چه در اشکال روایی و غیرروایی‌اش. با وجود گستردگی، تکرر و شناسندگی ِدیرپایش، رمان ِنوجوان، سهم اندکی از این بن‌مایه‌ی ... بیشتر

مقاله پژوهشی

کارکرد نامه‌نگاری الکترونیک در ادبیات نوجوان: بررسی رمان برایم شمع روشن کن

زهرا طاهری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 شهریور 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.50475.2050

چکیده

مقالۀ حاضر به‌بررسی مقولۀ نامه‌نگاری الکترونیک و کارکرد آن در ادبیات نوجوان می‌پردازد. نویسنده با بهره‌گیری از نظریات منتقدانی نظیر الیزابت کمپل و ویکتوریا فلنگن و تمرکز بر موضوعاتی نظیر «شهروندگری ... بیشتر مقالۀ حاضر به‌بررسی مقولۀ نامه‌نگاری الکترونیک و کارکرد آن در ادبیات نوجوان می‌پردازد. نویسنده با بهره‌گیری از نظریات منتقدانی نظیر الیزابت کمپل و ویکتوریا فلنگن و تمرکز بر موضوعاتی نظیر «شهروندگری فرامرزی»، ساختار «تکنورئالیستی» و «بینا-سوژه‌گی» در‌پی پاسخ به این پرسش بنیادی است که چگونه می‌توان از تکنیک نامه‌نگاری الکترونیک در راستای بازتعریف تعامل نوجوان با ساختارهای قدرت بهره جست؟ بدین‌منظور کتاب برایم شمع روشن کن (1397)، نوشتۀ مریم محمدخانی، بررسی می‌شود تا با استفاده از شیوۀ توصیفی‌ـ‌‌تحلیلی به چگونگی تأثیر تکنیک نامه‌نگاری الکترونیک بر بازتعریف هویت زنانه و چالش ضوابط حاکم بر تعاملات فردی پرداخته شود. چنین استدلال می‌شود که کاربرد تکنیک نامه‌نگاری، به‌ویژه در آثار زنانه، نوعی روایت غیرخطی و چندپاره را به‌دست می‌دهد که پدیدۀ تکرار و کاربرد غیرمرسوم زبان جزء لاینفک آن است. افزودن فضای سایبری به این ساختار، به-پررنگ‌شدن ماهیت چندصدایی این آثار و ایجاد تغییری چشمگیر در تعریف هویت زنانه و چگونگی تعامل آن با نهادهای قدرت و سلسله‌مراتب‌های جنسیتی منجر می‌شود. به‌دیگرسخن، با شکل‌گیری واقعیت مجازی، مقولۀ هویت فردی دیگر مقهور گفتمان اصالت‌وجود نیست، بلکه متشکل از هویت‌‌های واقعی و مجازی وی است. این امر، ماهیت «برساختی» و «کنشی» هویت را برجسته می‌کند و آن را پدیده‌ای فرای مقوله‌های آناتومی، نژاد و مذهب تعریف می‌کند. در پی این امر، سوبژکتیویتۀ زنانه تحت تأثیر ماهیت جمع‌گرایانۀ فضای سایبری به‌مقوله‌ای سیال تبدیل می‌شود که زین‌پس نه‌تنها محصور هنجارهای جنسیت‌مدارانه نیست، بلکه ارزش‌های فرهنگ حاکم را نیز واژگون می‌کند.

مقاله پژوهشی

شعر کودک (ردۀ سنی الف و ب) و نیاز آن به فرانمایی احساسی

منصوره ملکی کوتمهر؛ نرگس اسکویی؛ حسین داداشی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 شهریور 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.50152.2039

چکیده

احساس دردسترس‌ترین و کاربردی‌ترین عنصر برای برقراری ارتباط با جهان فکری و درونی کودک، در عرصۀ هنر و ادبیات و سایر فعالیت‌های مرتبط با شناخت و اثرگذاری بر ساحت‌های ذهنی-ادراکی کودک است. مفهوم‌سازی ... بیشتر احساس دردسترس‌ترین و کاربردی‌ترین عنصر برای برقراری ارتباط با جهان فکری و درونی کودک، در عرصۀ هنر و ادبیات و سایر فعالیت‌های مرتبط با شناخت و اثرگذاری بر ساحت‌های ذهنی-ادراکی کودک است. مفهوم‌سازی و تصویر و تعبیر احساس، پیش و بیش از تعقل و ایدیولوژی، تجربیات فراگیر از جهان زیستۀ کودک و روحیات روانی خاص کودکی را برای او تداعی می‌کند. از این جهت کار با سازه‌های احساس‌برانگیز در شعر کودک، جزو اصول و مبانی پایه‌ای است. سوال اصلی تحقیق حاضر، بررسی اشکال، انواع، دلایل و ابزار طریقۀ فرانمایی احساس (که جهان را بیشتر از طریق عواطف و احساسات می‌نگرد و تاثرات شخصی از وقایع را تعبیر و تفسیر می‌کند) در شعر کودک بوده است. این تحقیق بر مبنای نظریۀ فرانمایی احساس و به روش توصیفی-تحلیلی انجام یافت. نتایج حاصل از تحقیق بدین قرار است: ویژگی‌های اصلی هنر فرانمودی، نظیر تعریف، تفسیر و بزرگنمایی احساسات و هیجانی‌تر کردن تجربیات حسی، جزو ویژگی‌های اصلی شعر کودکانه (ردۀ سنی الف و ب) است؛ انسانی بودن، عدول از واقع‌گرایی، تفرد، اعتراضی و انتقادی بودن، اضمحلال فرد در تیپ و سنخ -که از مبانی نظریۀ فرانمایی است- در شعر کودک بسیار دیده می‌شود. هم‌چنین در شعر کودک از انواع فرانمودهای کلامی (نام‌آواها، شبه‌جملات، قیود تاکید و هیجان، افعال مبین حرکت و هیجان، تکرار) فرانمود روانی (خواب و رویا، فراروی از واقعیت، فانتزی) و فرانمود تصویری (اغراق، استعاره، اسطوره، اعداد و وابسته‌های عددی مبین کثرت) جهت فرانمایی و گزاره‌سازی احساس استفاده می‌شود.

مقاله پژوهشی

اثرگذاری شگردهای روایی در تعامل با مخاطب و بهبود کیفیت القای مفاهیم آموزشی و تربیتی در داستان قلب زیبای بابور

مهری مساعد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 07 مهر 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.49662.2028

چکیده

ادبیات کودک و نوجوان، افزون بر ایجاد لذت و سرگرمی، موجب ارتقای ذهنی و تفکر انتقادی خواننده می‌شود. جمشید خانیان، از نویسندگان برجستۀ ادبیات کودک و نوجوان در ایران، با بهره‌گیری از شگردها و تکنیک‌های ... بیشتر ادبیات کودک و نوجوان، افزون بر ایجاد لذت و سرگرمی، موجب ارتقای ذهنی و تفکر انتقادی خواننده می‌شود. جمشید خانیان، از نویسندگان برجستۀ ادبیات کودک و نوجوان در ایران، با بهره‌گیری از شگردها و تکنیک‌های روز نویسندگی، در آثار خود به انتقال و القای مفاهیم آموزشی و تربیتی کودک و نوجوان کمک کرده است. در این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی به شگردهای داستانی جهت آموزش و تربیت مخاطبان در داستان قلب زیبای بابور از این نویسنده پرداخته شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این داستان ابتدا با بهره‌گیری از عناصر گوناگون چون گفتگو با مخاطب، بالابردن اعتماد به نفس او و اظهار نظر بدون قطعیت، بستری امن برای آموزش و تربیت مخاطب فراهم ساخته شده است. سپس راوی با شگردهای روایی همچون پرسیدن نظر مخاطب، بهره‌گیری از زمینه‌های فرهنگی مشترک، رفع ابهام، تاکید، آموزش از طریق نمادها یا مفاهیم متقارن و گاه متضاد، تعلیق و ... مخاطب را در تولید و تداوم روایت با خود همراه می‌کند و مفاهیمی چون اهمیت دانستن و کسب آگاهی‌، شیرینی کنجکاوی، کسب راهکارهایی برای رسیدن به پاسخ پرسش‌ها، سودمندی راهنمایی گرفتن از بزرگان و مهم‌تر از همه شگردهای داستان‌نویسی و.. را به مخاطب آموزش می‌دهد. همچنین چند راوی داشتن داستان و آزادی مخاطب برای پیش‌بینی پایان داستان، بیانگر توجه به مخاطب و شکستن قدرت راوی است. بنابراین خانیان موفق شده است در این اثر داستانی تکنیکال، با ایجاد رابطه‌ای دوسویه بین راوی و مخاطب و سهم‌دهی به مخاطب مفاهیم ارزشمندی را آموزش دهد.

مقاله پژوهشی

تحلیل دیدگاه عشق به‌مثابه‌ی قصه در رمان‌ نوجوان «در یک ظهر داغ تابستان دختری از بصره آمد» براساس الگوی رابرت استرنبرگ

مهرنوش بیات؛ محمدحسن حسن‌زاده نیری؛ ایوب مرادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 09 آبان 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.48687.2014

چکیده

چکیدهدوره‌ی نوجوانی، دوره‌ی انتقال از کودکی به بزرگسالی است. در این دوره به دلیل بلوغ، تغییرات و تحولات جسمی، روانی، اجتماعی و عاطفی در فرد پدید می‌آید؛ هم‌چنین در این سنین عشق در اشکال و انواع مختلف ... بیشتر چکیدهدوره‌ی نوجوانی، دوره‌ی انتقال از کودکی به بزرگسالی است. در این دوره به دلیل بلوغ، تغییرات و تحولات جسمی، روانی، اجتماعی و عاطفی در فرد پدید می‌آید؛ هم‌چنین در این سنین عشق در اشکال و انواع مختلف جلوه می‌کند. عشق‌های اولیه در حد دلبستگی‌های عاطفی و دوستی‌های زودگذر باقی می‌مانند و اگر نوجوان بتواند مراحل رشد و بلوغ جسمانی، عاطفی، اخلاقی و عقلانی را با موفقیت پشت سر بگذارد، آنگاه صمیمیت، دوستی و عشق واقعی پدیدار می‌شود؛ پس باید به او فرصت داد که در این دنیای بغرنج خود را بشناسد و برای احساسات آشفته‌ی خود به دنبال مفهوم یا راهکاری باشد. یکی از راهکارها در این زمینه قصه است. قصه باعث رشد «منِ» در حال شکفتن نوجوان و هم‌چنین تقویت قوه‌ی تخیل او و عامل مهمی در تربیت اجتماعی نوجوان محسوب می‌شود. جمشید خانیان از جمله نویسندگان مطرحی است که آثار درخوری برای نسل نوجوان با مضمون عشق نگاشته است. این پژوهش قصد دارد با توجه به نقش و اهمیت عشق در سنین نوجوانی، جایگاه قصه‌های عاشقانه و نحوه‌ی ارائه‌ی آنها را در حل مسائل عاطفی، روانی و تربیتی نوجوانان با توجه به الگوی عشق به‌‌مثابه‌ی قصه رابرت استرنبرگ در رمان در یک ظهر داغ تابستان دختری از بصره آمد بازشناسی و مشخص نماید که آیا نویسنده توانسته است از عهده‌ی تبیین قصه‌ی عشق برای نسل نوجوان برآید یا خیر؟کلیدواژه‌ها: الگوی عشق به‌‌مثابه‌ی قصه، بلوغ عاطفی و جسمانی، جمشید خانیان، رابرت استرنبرگ، رمان نوجوان، قصه‌ی عشق.

مقاله پژوهشی

شاخصه‌های هنر داستان‌گویی هوشمند تعاملی"استوری تیک" از دیدگاه ایدن چمبرز

مریم شیخ زاده؛ زهرا رهبرنیا

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 آبان 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.50140.2038

چکیده

نوآوری‌های فناوری از طریق هوش‌مصنوعی، داستان‌هایی را بدون نیاز به مشارکت والدینی با مشغله‌های فراوان در دسترس کودکان برای تجربیات داستان‌گویی تعاملی قرار داده است. هدف از مقاله حاضر، تحلیل فرآیند ... بیشتر نوآوری‌های فناوری از طریق هوش‌مصنوعی، داستان‌هایی را بدون نیاز به مشارکت والدینی با مشغله‌های فراوان در دسترس کودکان برای تجربیات داستان‌گویی تعاملی قرار داده است. هدف از مقاله حاضر، تحلیل فرآیند یک داستان‌گویی تعاملی مبتنی بر هوش مصنوعی است تا درعین به حداقل رساندن دخالت والدین ، موجب پرورش کودک خلاق شود که می‌تواند الگوهای پنهانی را کشف کند و ایده‌های جدیدی را پدید آورد. شناساندن امکانات اسباب‌بازی‌های هوشمند تعاملی به متولیان فرهنگی-هنری، هنرمندان و پژوهشگران حوزه رسانه نیز مدنظر بوده است. "استوری‌تیک" یک اسباب بازی داستان گویی تعاملی ژاپنی با اهداف آموزشی متنوع است که در این مقاله با دیدگاه "ایدن چمبرز" نظریه پرداز بریتانیایی معاصر در حوزه مطالعات ادبیات کودک، مورد واکاوی قرار گرفته است. پرسش اصلی پژوهش، چگونگی نقش اسباب‌بازی‌های داستان‌گویی تعاملی در فرهنگ‌سازی و جهت‌دهی کودک برای رشد خلاقیت و مهارت‌های فردی است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و با هدف توسعه‌ای-کاربردی جهت الگوبرداری و ترویج آن در حوزه داستان‌گویی کودک انجام گرفته است. بر این مبنا، با توجه به اطلاعات حوزه داستان‌گویی تعاملی در اسباب‌بازی‌های هوشمند و براساس مولفه‌های چهارگانه این نظریه‌پرداز شامل "سبک، زاویه‌دید، طرفداری و شکاف‌های گویا" در زمینه داستان‌گویی، اسباب‌بازی هوشمند "استوری‌تیک" تحلیل شده است تا نقش کودک به عنوان هدایتگر اصلی داستان، ارزیابی شود. نتایج پژوهش، موید آن است که بر اساس مولفه‌های ذکر شده نظریه‌پرداز، "استوری‌تیک" دغدغه رشد خلاقیت و درگیرکردن تخیل کودک را داشته است و مهمتر اینکه یافتن راهکارهای حل مسئله را برای کودک فراهم می‌کند. از طرفی شاخصه آزادی عمل در انتخاب و حتی امکان خلق داستان توسط کودک، در این داستان‌گویی هوشمند تعاملی، مشهود است.

مقاله پژوهشی

نمودهای دیگری در شعر خردسال و کودک با رویکرد هرمنوتیکی میان‌فرهنگی (مطالعه موردی دفتر شعرهای طیّبه شامانی)

فیروز فاضلی؛ سمیه قربانپور دلیوند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 آذر 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.50541.2051

چکیده

فلسفۀ میان‌فرهنگی در جستجوی راهکاری برای نهادینه‌کردن فرهنگ گفت‌وگو و پذیرش دیگری با هدف پایان دادن به وضعیت نزاع‌ فرهنگ‌های متکثر در عصر جهانی‌شدن است. عنصر اصلی و اساسی در پژوهش‌های مرتبط با رویکرد ... بیشتر فلسفۀ میان‌فرهنگی در جستجوی راهکاری برای نهادینه‌کردن فرهنگ گفت‌وگو و پذیرش دیگری با هدف پایان دادن به وضعیت نزاع‌ فرهنگ‌های متکثر در عصر جهانی‌شدن است. عنصر اصلی و اساسی در پژوهش‌های مرتبط با رویکرد هرمنوتیکی میان‌فرهنگی، موضوع فهم و درک «دیگری»، «غیر» یا «بیگانه»، میزان اهمیت و نوع نگاه به آن و موارد مرتبط با این‌گونه مفاهیم است. شیوه‌های معرفی دیگری به نسل نوپای هر فرهنگ به وسیلۀ شعر کودک و خردسال که اغلب ماهیتی آموزشی دارد، نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری باور او نسبت به «دیگری» در آینده خواهد داشت. شعر به عنوان معتمدترین اثر کلامی به‌ویژه در خردسالان و کودکان نقش مهمی در هویت‌یابی و تعیین مجرای ورود آنان به زندگی اجتماعی و نوع برخورد با جهان‌های فرهنگی گوناگون دارد. در این پژوهش که از نوع بنیادی و به روش تحلیل کیفی است کوشش شده است تا انواع دیگری-بیگانه‌های معرفی‌شده به خردسال و کودک از ابتدای زمانِ ایجاد مرز میان خود و دیگری مورد واکاوی قرار گیرد و با عنایت به آراء اندیشمندان رویکرد هرمنوتیکی میان‌فرهنگی نظیر رام ادهر مال، فرانتس مارتین ویمر و هاینتس کیمرله، شاخص‌ترین نمودهای آن شناسایی گردد. یافته‌ها نشان می‌دهد که در شعر خردسال و کودک بررسی‌شده در این پژوهش، با توجه به اصالت رئالیسم ایدئولوژیک، انواع دیگری‌ عموما شامل دیگری نزدیک و هم‌فرهنگ (خود-دیگری)، دیگری دور از نوع( بیگانگی نرمال) و (بیگانگی رادیکال) است و نشانه‌هایی از دیگریِ دگرفرهنگ (بیگانگی محض) در این اشعار دیده نمی‌شود.؛ همچنین یافته‌ها نمایانگر آن است که از این دیگری‌ها به عنوان بستری برای دستیابی به فهمِ خود ، شکل‌گیری فرایندِ فهمیدن و آموزشِ نوع تعامل با دیگری‌های حاضر در زندگی روزمرۀ کودک و خردسال استفاده می‌شود.

مقاله پژوهشی

برهم‌کنش درون‌نوشتاریِ عناوین تایپوگرافیک در طرح جلد رمان‌های‌ نوجوان بر اساس نظریه‌ی اسکات-نیکولایوا

امیرحسین زنجانبر؛ رحیم رحیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 آذر 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.50102.2036

چکیده

عناوین تایپوگرافیک هم وجه خوانداری (مفهومی زبان‌شناختی) دارند و هم دیداری (مفهومی زیبایی‌شناختی). بنابراین از طریق دو گونه برهم‌کنش در مفهوم‌سازی طرح روی جلد مشارکت می‌کنند: یکی، از طریق برهم‌کنش ... بیشتر عناوین تایپوگرافیک هم وجه خوانداری (مفهومی زبان‌شناختی) دارند و هم دیداری (مفهومی زیبایی‌شناختی). بنابراین از طریق دو گونه برهم‌کنش در مفهوم‌سازی طرح روی جلد مشارکت می‌کنند: یکی، از طریق برهم‌کنش برون‌نوشتاری و دیگری، از طریق برهم‌کنش درون‌نوشتاری. برهم‌کنش درون‌نوشتاری عبارت است از تعامل وجه خوانداری با وجه دیداری عنوان (وجه تایپوگرافیک آن). برهم‌کنش برون‌نوشتاری عبارت است از تعامل عنوان اصلی با تصویر و سایر نوشته‌های روی جلد. هدف این پژوهش بررسی چگونگی تعامل درون‌نوشتاریِ صورتِ تایپوگرافیک با مفهوم زبان‌شناختی عنوان است. پژوهش پیش‌ِرو به این پرسش پاسخ می‌دهد که برهم‌کنشِ وجوه خوانداری و دیداریِ عنوان چگونه طرح روی جلد را مفهوم‌سازی می‌کند؟ روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی جهت‌دار است و رهیافت پژوهش مبتنی بر نظریه‌ی برهم‌کنش متن-تصویر اسکات و نیکولایوا. داده‌ها به روش هدفمند انتخاب شده‌اند و نمونه‌ی آماری این پژوهش شامل بیست و هشت عنوان از رمان‌های نوجوان است که اولا طرح جلد آنها دارای عناوین تایپوگرافیک فارسی است، ثانیا در بازه‌ی سال‌های 1387 تا 1402 انتشار یا بازنشر یافته‌اند. منظور از «عناوین تایپوگرافیک» عنوان‌هایی است که وجه بصری آنها تصویر خاصی را بازنمایی می‌کند. نوآوری پژوهش حاضر در این است که نظریه‌پردازان فوق‌الذکر برهم‌کنش نوشتار و ابژه‌ی فرا‌نوشتاریِ تصویر را مطمح نظر قرار داده‌اند، لیکن پژوهش حاضر با تسری روش دسته‌بندی ایشان، برهم‌کنشی درون‌نوشتاری را مورد توجه قرار می‌دهد. نتیجه‌ی پژوهش نشان می‌دهد که یکی از مهمترین عوامل نقش‌آفرین در نحوه‌ی ارتباط خواننده‌ی نوجوان با عنوان کتاب، نوع برهم‌کنشی است که بین دو وجه تایپوگرافیک و زبان‌شناختی عنوان حاکم است.

مقاله پژوهشی

تحلیل تطبیقی دو ‌داستان‌ مینی مالیستی «قریةالحروف» و «درخت ستاره» بر اساس نظریه ریخت‌شناسی پراپ

صابره سیاوشی؛ مبینا کبیری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 دی 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2024.50316.2045

چکیده

ادبیات تطبیقی مشابهت‌های محتوایی و ساختاری میان آثار نویسندگانی از فرهنگ‌های گوناگون را بررسی می‌کند. این پژوهش به مقایسۀ تطبیقی داستان‌های «قریة‌الحروف» اثر محمود شقیر و «درخت ستاره» ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل جامعه شناختی کودک و کودکی در آثار صادق هدایت

فاطمه طاهری؛ عاطفه جمالی؛ فرامرز خجسته

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 بهمن 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2025.50461.2049

چکیده

کودکی مفهومی سیال و فرهنگ مبنا است و ارائه‌ی تعریفی واحد از آن ناممکن است. حتی در یک جامعه‌ی واحد نیز طیف‌های مختلفی از کودکی دیده می شود. برای رسیدن به شناختی کلی از مفهوم کودکی می‌توان از دانش‌هایی ... بیشتر کودکی مفهومی سیال و فرهنگ مبنا است و ارائه‌ی تعریفی واحد از آن ناممکن است. حتی در یک جامعه‌ی واحد نیز طیف‌های مختلفی از کودکی دیده می شود. برای رسیدن به شناختی کلی از مفهوم کودکی می‌توان از دانش‌هایی که دسته بندی هایی از کودکی دارند، سود جست. در این پژوهش با تکیه بر رهیافت‌های جامعه شناسی و با روش توصیفی و تحلیل محتوای کیفی استقرایی، مفهوم کودکی را در آثار صادق هدایت واکاوی می‌کنیم. در این بررسی تلاش می‌شود در کنار الگوهای شناخته شده‌ی جامعه شناختی از کودکی، الگوهای فرهنگی جامعه‌ی ایران دوره‌ی پهلوی نیز در ضمن آثار معرفی شود.بررسی آثار بزرگسال هدایت حاکی از آن است که او، با شناختی عمیق از جامعه‌ی عصر پهلوی،کودکان معصوم، قربانی، شرور، یتیم و آسیب دیده ای را به تصویر کشیده است که اسیر بزرگسالانی هستند که برای دست‌یابی به خواسته‌های حقیرانه‌ی خود آن‌ها را فدا می‌کنند. در کنار الگوهای رایج جامعه‌شناختی از کودکی، هدایت در خلال نقد جامعه‌ی خرافی، کودکانی را معرفی می‌کند که در لایه‌های زیرین اجتماع تباه می‌شوند. بیشتر شخصیت‌های کودک داستان های هدایت، از طبقات فرودستند و نویسنده با پرداختن به این شخصیت‌های کودک به نقد عصری می‌پردازد که سردمداران آن گام‌هایی را در جهت مدرن‌سازی جامعه و توجه به حقوق شهروندی و نیازهای کودک برمی‌دارند اما در این میان، کودکان محروم بهره‌ی چندانی از این توجه نمی‌برند.

مقاله پژوهشی

بررسی تاثیر ادبیات داستانی بر یادگیری مهارت‌های بند نویسی دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی

بتول سبزه؛ نرگس محمدپور قرائی؛ حسین قاسم پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 بهمن 1403

https://doi.org/10.22099/jcls.2025.51589.2069

چکیده

مهارت نوشن یکی از مهمترین مهارت‌هایی است که عملکرد فراگیران در سایر دروس نیز تحت تاثیر کیفیت آن قرار ‌دارد. پیش‌نیاز نوشتن، کسب مهارت بندنویسی است که یادگیری آن در دوره ابتدایی مورد تاکید است. به نظر ... بیشتر مهارت نوشن یکی از مهمترین مهارت‌هایی است که عملکرد فراگیران در سایر دروس نیز تحت تاثیر کیفیت آن قرار ‌دارد. پیش‌نیاز نوشتن، کسب مهارت بندنویسی است که یادگیری آن در دوره ابتدایی مورد تاکید است. به نظر می‌رسد استفاده از ادبیات داستانی و بسترهای موجود در آن بتواند در کسب این مهارت موثر واقع شود. از این‌رو پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر ادبیات داستانی بر یادگیری مهارت‌های بندنویسی دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی صورت پذیرفت. روش انجام این پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل می‌باشد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان ششم ابتدایی مدارس منطقه یک شهر تهران و نمونه آماری شامل 60 نفر از دانش‌آموزان پایه ششم است که به صورت نمونه‌گیری تصادفی در دو گروه آزمایش(30 نفر) و گواه(30 نفر) گمارده شدند. گروه آزمایش با بهره‌گیری از انواع ادبیات داستانی مورد و گروه گواه به روش متداول به مدت ده جلسه مورد آموزش قرار گرفتند. گردآوری داده‌ها با آزمون و چک‌لیست محقق ساخته مهارت‌های پایه و پیشرفته بندنویسی انجام شد.روایی ابزار توسط معلمان و اساتید تایید و پایایی آن با آلفای کرونلاخ بدست آمد. نتایج تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس نشان داد که ادبیات داستانی مهارت‌های بندنویسی دانش‌آموزان را در دو سطح پایه(989/10F=؛ 002/0 P=) و پیشرفته (086/21F=؛ 000/0 P=) به طور معناداری افزایش داده است. لذا پیشنهاد می‌گردد از ادبیات داستانی بر افزایش مهارتهای بندنویسی و نوشتن دانش آموزان ابتدایی استفاده گردد.

تعداد دوره‌ها	15
تعداد شماره‌ها	29
تعداد مقالات	277
تعداد نویسندگان	442
تعداد مشاهده مقاله	498,701
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	291,417
نسبت مشاهده بر مقاله	1800.36
نسبت دریافت فایل بر مقاله	1052.05
--------------------
تعداد مقالات ارسال شده	1,059
تعداد مقالات رد شده	679
درصد عدم پذیرش	64
تعداد مقالات پذیرفته شده	214
درصد پذیرش	20
تعداد پایگاه های نمایه شده	16
تعداد داوران	157

دوره 15 (1403)

دوره 14 (1402)

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان